Փաստ ինֆո

Վերջին 6-7 ամիսներին արձանագրված տնտեսական ակտիվությունը ոչ թե պետական տնտեսական քաղաքականության հետեւանք է, այլ պայմանավորված է արտաքին գործոններով։ «Փաստինֆո»-ի հետ զրույցում այս մասին ասել է տնտեսագիտության դոցենտ Կառլեն Խաչատրյանը:

Տնտեսագետը փաստում է, որ իրականում այս տարի Հայաստանը զբոսաշրջիկների եւ օտարերկրյա քաղաքացիների մեծ հոսք է ունեցել, որը նաեւ ուղեկցվել է կապիտալի հոսքով եւ հենց դրանով պետք է պայմանավորել այս տարվա առաջին 6-7 ամիսներին արձանագրված ՏԱՑ ցուցանիշը։ Բայց, նրա խոսքով, պետք է նկատել, որ այդ հոսքը մեծապես պայմանավորված է ռուս-ուկրաինական պատերազմով։

Եթե նայենք վիճակագրությունը, կտեսնենք, որ մարտ ամսից հիմնականում ՌԴ-ից ուղեւորափոխադրումների ծավալը էապես մեծացել է եւ ունեցել ենք ՌԴ քաղաքացիների մեծ ներհոսք, որոնց մի մասը Հայաստան է եկել տնտեսական որոշակի գործունեություն ծավալելու նպատակով։ Տնտեսության վրա, իհարկե, սա դրական է ազդել, բայց երբ փորձում ենք հասկանալ, թե այդ ամենի հետ ՀՀ կառավարությունը ինչ առնչություն ունի, տեսնում ենք, որ այդ առնչությունը չկա։

«Այնպես չէ, որ դա վարվորղ պետական տնտեսական քաղաքականության հետեւանքն է կամ այնպես չէ, որ պետությունը հսկայական ջանքեր է գործադրել, որ տնտեսական ակտիվություն լինի։ Դա ուղղակի պայմանավորված է արտաքին գործոններով»,- արձանագրում է Կառլեն Խաչատրյանը։

Նշենք, որ աննախադեպ աճի ու ռեկորդների մասին խոսել սիրող էկոնոմիկայի նախարարը նոր՝ չգերազանցված ռեկորդի մասին է հայտարարություն արել՝ նշելով, թե «օգոստոս ամսին Հայաստան այցելած զբոսաշրջիկների քանակը կազմել է մոտ 262հզ՝ հանգրվանելով 2019-ի ցուցանիշից փոքր-ինչ հարավ (մեկնաբանելով ձեւակերպումը, նախարարը նշել է, թե դա տերմին է, երբ ասում են ինչ-որ թիվ և մի փոքր քիչ, ավելի ցածր, խմբ․ եւ որ զբոսաշրջիկների 63%-ը ժամանել են Զվարթնոցով, ինչը ամսական ժամանող ուղևորների թվի ռեկորդ է Զվարթնոցի ողջ պատմության ընթացքում»։

Տնտեսագետը դժվարանում է նշել, թե ինչպիսին կլինի այս ներհոսքի ազդեցության տեւականությունը, որովհետեւ իրականում, ամեն ինչ կախված է ռուս-ուկրաինական կոնֆլիկտի հնարավոր հանգուցալուծումից։ «Որքան էլ աբսուրդային հնչի, մենք այսօր ուղղակի դիտորդի կարգավիճակում ենք մեր տնտեսությունում տեղի ունեցող պրոցեսների առումով։ Փոխանակ այս ժամանակահատվածն ու բարենպաստ պայմանները կառավարությունն օգտագործեր կոնկրետ քայլեր անելու եւ ամրության պաշար կուտակելու համար, որպեսզի մենք կտրուկ անկում չունենանք, երբ այլեւս այդ գործոնը դադարի աշխատել, ականատեսն ենք, որ գրեթե ոչինչ չի արվում, բացի մերթընդմերթ այդ ցուցանիշները ներկայացնելուց՝ որպես իրենց աշխատանքի արդյունք»։

Հայաստանի տնտեսական աշխուժության վերաբերյալ Fitch-ի հրապարակած 1-1,5 տոկոսային կետով աճի կանխատեսումը տնտեսագետն օբյեկտիվ է համարում՝ նշելով, դա մեծապես պայմանավորված ՌԴ դեմ կիրառվող միջազգային պատժամիջոցների ազդեցությամբ։ Միեւնույն ժամանակ մասնագետը արձանագրում է, որ այդ աշխուժությունն առավելապես սպասարկման, ծառայությունների ու շինարարության ոլորտներում է, ինչը եւս իր բացատրությունն ունի Եթե ծառայությունների եւ սպասարկման ոլորտում աճը հիշատակված ներհոսքիի հետեւանք է, շինարարության ոլորտի զարգացումը պայմանավորված է աստիճանաբար Երեւան քաղաքից հիփոտեկային վարկի տոկոսագումարների հետվերադարձի վերացման մասին կառավարության որոշմամբ։ Մարդիկ փորձում են հասցնել եւ օգտվել այդ հնարավորությունից, սրանով է պայմանավորված մայրաքաղաքում շինաշխատանքների մեծ տեմպը։

Նշված դրական պատկերի կողքին նույն վիճակագրությունը փաստում է, որ օրինակ, գյուղատնտեսության ոլորտում անկում ունենք, արդյունաբերությունը դանդաղ է աճում , իսկ առեւտրի աճը համադրելի է գնաճին, այսինքն, պայմանավորված է գների բարձրացման հետ։ Արդյունքում, ստացվում է, որ երկրի տնտեսական աճը հիմնված է զուտ ծառայությունների եւ շինարարության ոլորտի վրա, որը սեզոնայնությամբ պայմանավորված տարեվերջին դանդաղելու է։

Ինչ վերաբերում է գնաճին, տնտեսագետի խոսքով, այն շարունակում է բարձր լինել ու չնայած ամբողջ աշխարհում առկա գնաճին, ՀՀ իշխանության պնդումը, թե Հայաստանում գնաճն ավելի ցածր ցուցանիշ ունի քան աշխարհում, իրականությանը չի համապատասխանում։ «Եթե մենք համադրենք, որ աշխարհում դոլարն արժեւորվում է, իսկ մեր երկրում արժեզրկվում, ապա այդ ֆոնին մեզ մոտ գնաճն անհամեմատ ավելի բարձր կլիներ։ Մեծ հաշվով, դոլարի փոխարժեքի անկումը այդ ցուցանիշի վրա դրական է ազդել, որովհետեւ այլ հավասար պայմաններում մեր գնաճը 7,5-9 տոկոսային կետով ավելի բարձր կլիներ»,-նշում է Խաչատրյանը՝ հիշեցնելով, որ 2020 թվականից մինչեւ օրս ԿԲ-ն 9 անգամ վերաֆինանսավորման տոկոսադրույքը բարձրացրել է, ինչը գնաճի զսպման միակ միջոցն է, իսկ կառավարությունում ամեն առիթ օգտագործում են, գնաճի մասին խոսելիս, հիշատակել ԿԲ-ին։

Մասնագետը շեշտում է, թեեւ ԿԲ-ի հիմնական նպատակներից մեկը գների կայունության ապահովումն է, դա ամենեւի չի նշանակում, որ կառավարությունը որեւէ անելիք չունի ու պետք է ձեռքերը ծալած հետեւի, իսկ երբեմն էլ, կողքից չարախնդա՝ նշելով, թե ԿԲ-ն լավ չի աշխատում։

«Գնաճի հիմքում բացի ֆինանսական գործոնները, նաեւ բազմաթիվ տնտեսական գործոններ կան՝ անվտանգային անորոշություններից մինչեւ այլ ռիսկեր։ Իր տնտեսական քաղաքականությամբ կառավարությունը պետք է կանխատեսելիություն ապահովի, ինչն էլ տնտեսվարողների շրջանում հավելագին ստանալու ախորժակը կզսպի եւ կհանգեցնի գների նվազմանը, բայց դա չենք տեսնում »,- արձանագրում է Կառլեն Խաչատրյանը։

Ինչ վերաբերում է երկրում ներդրումների բացակայությանը, մասնագետը նշում է՝ որեւէ երկրում ուղղակի չի կարող ներդրում իրականացվել, եթե այնտեղ զուտ տարածքային, ֆիզիկական անվտանգության անորոշություններ ու ռիսկեր կան։ «Սա լրջագույն մարտահրավեր է, ցավոք, պատերազմի ավարտից տարի ու կես անց այդ ռիսկերը չեզոքացված չեն»:

Աղբյուր` Փաստինֆո