Փաստ ինֆո

Երկու դեպքում էլ  ձևաչափը եռյակ է, գլոբալ օրակարգը՝ պատերազմ և խաղաղություն․․․ Խաղացողներն են տարբեր: Մեծ հաշվով դիտարկելիս՝ ոչ այնքան․․․

1943-ին, Թեհրանում կայացած կոնֆերանսում  Ստալինը, ԽՍՀՄ-ը  ներկայացնելով՝  այսօրվա ՌԴ -ի նոմինալն էր, այն ժամանակ   ԱՄՆ-ը՝ և Մեծ Բրիտանիան էին, իսկ այսօր նրանց շահերը Թուրքիային է վստահված, վերջինիս  դիմակի տակ են մտած...

Իոսիֆ Ստալին- Ֆրանկլին Ռուզվելտ- ՈՒինսթոն Չերչիլ՝ հակահիտլերյան ուժեղ  եռյակը...

Ի դեպ, Թեհրան 43 հայտնի ֆիլմի  նախատիպ որպես  հայ հետախույզ ամուսիններ՝ Գևորգ և Գոհար Վարդանյաններն էին, որ  փրկեցին եռյակին ֆաշիստների ծրագրված հարձակումից։ Սա պատմական փաստ է:

Ըստ էության, կարելի է ասել՝  ԽՍՀՄ-ը ներկայացնող հայերը փրկչի դերակատարում ունեցան այն ժամանակ /ի դեպ,  հայանպաստ շատ հարցեր հենց այդպիսով էին իրականանում երկաթյա վարագույրի պայմաններում/, իսկ Թեհրան 22-ի՝   Պուտին- Խամենե-Էրդողան  եռակողմ հանդիպման՝ ՌԴ - Իրան- Թուրքիա եռակողմ քննարկումներում, թեպետ Հայաստանի անունը շոշափվում է, կա, սակայն ՀՀ-ն բացակա է։ Մենք բացակա ենք։  Ոչ մասնակից ենք, ոչ՝ դերակատար է, ոչ էլ՝ փրկիչ, ավելին, օդում կախված շագրենի կաշի ենք։ Էլ չասած, որ այսօր էլ փրկիչ ենք ման գալիս կռապաշտորեն․․․

Ցավոք, աղետաբեր իշխանության պայմաններում վերջին տարիներին մենք ընդամենը  գոյաբանական խնդրի առջև ենք կանգնած՝ անսալով մեկ Ռուսաստանի, մեկ՝ Իրանի խոսքին և իրենց իսկ շահերից բխող գործողություններին․․․

Այս հանդիպման ժամանակ արտահայտիչ էին Իրանի նրբավար-դիվանագիտական ուղերձները՝ Թուրքիայի հետ հարաբերություններում ,  որ ինչպես պարսիկների մոտ է ընդունված պատկերավոր բնորոշել՝  «բամբակով վիզը կտրելու» հանգույն էին․․․

Թեհրան 22 -ի ընթացքում  Իրանը հստակ ուղերձը,   ըստ որի՝ թույլ չի տա  թուրքական երազանք՝ այսպես կոչված՝ «Զանգեզուրի» միջանցքի իրականացումը՝ Իրանի գերագույն հոգևոր առաջնորդ Խամենեի՝ Թուրքիայի նախագահի հետ հանդիպման ընթացքում արված պաշտոնական  հայտարարութուն էր, այն է՝  Հայաստանի հետ Իրանի սահմանի հանդեպ  ոտնձգության քաղաքականության դեպքում՝ Իրանը չի հանդուրժի, կկանխի, քանզի այդ սահմանն իբրև  տարանցիկ ուղի արդեն մի քանի հազարամյակի պատմություն ունի:

Փորձագիտական գնահատմամբ՝ «Թուրքիան ուզի-չուզի պետք է հաշվի նստի իրանական կողմի հայտարարության հետ, Իրանի հայտարարությունը շատ հստակ էր, լղոզված չէր, Թուրքիան հաշվի կառնի այն» / Ռ․ Սաֆրաստյան/:  

Աղբյուրագիտական-տեղեկատվական զենքեր՝ Թեհրան 22-ից

Հայ-իրանական հազարամյակների հարևանության փաստը, որ հատուկ պաշտոնական մակարդակում շեշտվեց  Իրանի հոգևոր առաջնորդ Խամենեի  կողմից, երկուստեք անչափ  կարևոր է, քանզի պաշտոնական հայտարարություններից անդին թուրքազարբեջանական ոտնձգությունների համատեքստում՝ հատկապես՝  աղբյուրագիտական մակարդակով  մշտապես ճիշտ կլինի  շրջանառել, ինչն իրանական կողմը  վերջին տարիներին հաճախ է շրջանառում, ընդ որում, հղումներ կատարելով նաև օսմանյան աղբյուրներին։ 

ՈՒստի հայկական կողմը այս դրվագները որպես զենք կարող է կիրառել նաև տեղեկատվական պատերազմներում։ 

Այս շեշտադրումներով հայ հանրային դաշտում ակտիվացումը պարբերաբար կապվում է Երևանի Կապույտ մզկիթի հանդեպ ազարբայջանի ոտնձգություններին։ Նախընթաց օրերին, ազարբայջանական ոտնձգությունը հասավ նույնիսկ մինչև Կոնդ, Կոնդի մզկիթին։ Որքան էլ ջանան ոխերիմ հարևանները,  բնականաբար, դարձյալ պարսկական շրջանի հուշարձանի հետ գործ ունենք, այլ ոչ՝ սարքովի պետության։ Եվ որքան էլ արևմտյան գրանտներով սնվող կազմակերպություններ և խմբեր տքնեն Կոնդում կամ Ֆիրդուսի   թաղամասում ազարբայջանական հետք մոգոնելու, չի ստացվելու։ Չկա, չիք, ընդհանրապես, Հայաստանում «ազարբայջանական» էթնոսին վերաբերող և ոչ մի հուշարձան  գոյություն չունի։

Ի դեպ, այս համատեքստում արժե հիշել  նաև իրանցի հեղինակ Հոսեյն Ահմադի  «Ադրբեջանի Հանրապետություն. 23 տարի ազգ-պետություն ստեղծելու  ճանապարհին» գիրքը,  որը բազմաթիվ անգամներ է հրատարակվել Իրանում։

Աշխատությունը վերաբերում է Ադրբեջանի  և Բաքվի ներքին և արտաքին քաղաքականության ընդհանուր կողմնորոշումներին ՝ սոցիալական-տնտեսական, կրոնական և այլ ոլորտներում՝ 23-ամյա հետխորհրդային շրջանում՝ սկզբից  մինչև մեր օրերը։   Ըստ հեղինակի՝ հակաիսլամական և հակաիրանական գործողությունների արդյունքում՝ Ադրբեջանի կողմից պատմություն սարքելու գործընթաց է իրականացվում՝   բնակչության կրոնական և ազգային ինքնության արժեզրկմամբ,  խոսքի ազատության իսպառ բացակայությամբ, ներքին բռնատիրությամբ և իշխող արիստոկրատիայի և Ալիևների ընտանիքի՝ ազգային հարստությունն ի շահ իրենց  չարաշահմամբ և այլն: Գրքում Ադրբեջանը ներկայացվում է որպես նոր հանրապետություն, նորաստեղծ երկիր` իր  ոչ բնիկ հիմնադիրներով:  

Ա․Ե․

Աղբյուր` Փաստինֆո