Փաստ ինֆո

Արտարժույթի փոխարժեքի տատանումները պայմանավորված են ինչպես արտաքին, այնպես նաև՝ ներքին գործոններով։ Հայաստանում դոլարի փոխարժեքի՝ վերջին շաբաթների ընթացքում գրանցած տատանումները, նույնպես, նույն տրամաբանության մեջ են։ Ե՛վ ԱՄՆ, և՛ եվրոպական երկրները բավական լուրջ տնտեսական խնդիրների առաջ են հայտնվել, այդ թվում նաև՝ արտարժութային, հետևաբար, տնտեսական ակտիվությունն այդ երկրներում նկատելիորեն նվազել է, որոնցով պայմանավորված՝ սա հետևանքներ է թողել դոլարի փոխարժեքի վրա։ Այս մասին «Փաստինֆո» -ի հետ զրույցում ասել է տնտեսագետ Սուրեն Պարսյանը՝ անդրադառնալով արտարժույթի տատանումների ներքին գործոնները։ Վերջին 1-1,5 ամսվա ընթացքում շուրջ 70- 80 դրամի տատանում է արձանագրվել, մասնավորապես դոլարի փոխարժեքի մեջ. Եթե փետրվարի վերջին դոլարի փոխարժեքը ժամերի ընթացքում էր անգամ աճում՝ հասնելով 520-ի, ապա հիմա նույն արագությամբ իջնում է ՝ առքը հասնելով ընդհուպ 440-ի։

«Փոխարժեքի տատանման ներքին շարժառիթները պայմանավորված են հետևյալ գործոններով՝ նախ, մարտի 15-ին Կենտրոնական բանկը վերաֆինանսավորման տոկոսադրույքը 8 տոկոսից հասցրեց 9.25 տոկոսի։ Սրանով ներքին շուկայում նա թանկացրեց դրամը։ Բայցի այդ, ռուս – ուկրաինական հակամարտությամբ պայմանավորված՝ Հայաստանի տնտեսական ակտիվությունը դանդաղել է։ Արտահանման ծավալները՝ դեպի Ռուսաստանի Դաշնություն, նկատելիորեն կրճատվել են։ Պաշտոնական վիճակագրության համաձայն՝ 2022 թվականի մարտ – փետրվար ամիսների նկատմամբ, ընդհանուր արտահանման ծավալները կրճատվել են 12.2 տոկոսով, այն պարագայում, երբ, ամիսն ամսվա վրա, մենք միայն աճ էինք գրանցում։ Հիմնականում կրճատվել է դեպի Ռուսաստանի Դաշնության ուղղությամբ իրականացվող արտահանումները։ Պատճառը պայմանավորված է ռուբլու արժեզրկմամբ»,- նշել է տնտեսագետը։

Մասնագետը նկատել է՝ Հայաստանում տնտեսական աճի նվազումն իր ազդեցությունն է թողել նաև դոլարի նկատմամբ պահանջարկի վրա. «Դոլարի կարիք մեր տնտեսվարողներն, այս պահի դրությամբ, ավելի քիչ ունեն, քանի որ բիզնեսներ հիմնելու համար, դրսից սարքավորումներ քիչ են ներկրվում, վերավաճառելու համար նախատեսված ապրանքներ, նույնպես, քիչ են ներկրվում և այն։ Այս և այլն պատճառներով պայմանավորված, դոլարի նկատմամբ պահանջարկը նվազել է»,- ասում է Սուրեն Պարսյանը։

Դոլարի կուրսի անկման կարևոր պատճառներից մեկ էլ, ըստ տնտեսագետի, Ռուսաստանում իրականացված մեծաթիվ պատժամիջոցներն են, որով պայմանավորված՝ Ռուսաստանի Դաշնությունը որոշում է կայացրել արտաքին ապրանքաշրջանառության զգալի մասն իրականացնել ռուբլով.«Օրինակ, Հայաստանից, գազի, բենզինի, դիզ վառելիքի և այլ տեսակի ապրանքների համար, տարվա կտրվածքով մոտ՝ 1 մլրդ. դոլարի չափով գումար էր փոխանցվում ՌԴ։ Հիմա այդ նույն գումարը ՌԴ-ին է փոխանցվում ռուբլով, որը ամսվա կտրվածքով կազմում է մոտ՝ 70- 80 մլն. դոլար։ Այսինքն, քանի որ այս գնումները կատարվում են անմիջապես ռուբլով, բնականաբար, դոլարի փոխարժեքն ընկնում է»։
Սուրեն Պարսյանը հավելում է՝ ահա այս ամենի արդյունքում է, որ հայաստանյան բանկերում կա դոլարի խիստ ավելցուկ, որն էլ, իր հերթին, հանգեցրել է ՝ դոլար – դրամ փոխարժեքի շարունակական անկմանը։

Երկրում դոլարի փոխարժեքի տատանման այս պատկերը, ըստ մասնագետի հավաստման, մեծապես հարվածում է, հատկապես, արտահանողներին. «Ներկրողները շահում են, իսկ արտահանողները՝ կորցնում, որովհետև ստացվում է, եթե ես 2 դոլարի ապրանք պետք է արտահանեի ԱՄՆ, որը կազմում էր 1000 դրամ, հիմա 2 դոլար արտահանելով՝ բերում եմ այստեղ 900 դրամ։ Այսինքն, ստացվում է, որ ես կամ իմ բիզնեսը 10 տոկոսի չափով վնաս է կրում։ Այստեղ զգալի կորուստներ է կրում նաև բնակչությունը, որովհետև տրանսֆերների զգալի մասը՝ 60- 70 տոկոսը, գալիս է դոլարով և եվրոյով։ Ստացվում է, որ դրսից եկող գումարներով ապրող հայաստանցիները նաև կենսամակարդակի կորուստ են ունենում»։

Հարցին՝ արդյո՞ք երկրում վերջին շաբաթների ընթացքում ստեղծված ներքաղաքական լարված մթնոլորտը ևս չի՞ կարող պատճառ հանդիսանալ դոլար – դրամ փոխարժեքի նմանօրինակ անկմանը, տնտեսագետ Սուրեն Պարսյանը պատասխանում է՝ խնդիրը նրանում է, որ դոլար գնողների թիվը հանրապետությունում զգալիորեն նվազել է.«Նախկինում մենք, օրինակ, 30- 40 մլն.-ի չափով արտարժույթի առևտրային գործարքներ էինք ունենում, իսկ հիմա, մոտ 10 մլն. դոլարի չափով ավելցուկ կա շուկայում։ Օրվա կտրվածքով, այդ ավելցուկը հանգեցնում է փոխարժեքի գների իջեցմանը։ Եթե դոլարի գնորդ լիներ, ապա, այս պահի դրությամբ, այսպիսի պատկեր չէինք ունենա։ Խնդիրը նաև նրանում է, որ Կենտրոնական բանկը, ստեղծված իրավիճակում, կարելի է ասել, ընդհանրապես չի միջամտում։ Նրան ձեռնտու է, որպեսզի դրամ – դոլար փոխարժեքն իջնի, որովհետև իրեն չի հետաքրքրում՝ ո՛չ արտահանողների խնդիրները, ո՛չ բնակչության կենսամակարդակը»։

Հարցին՝ հնարավոր է արդյո՞ք դոլար – դրամ փոխարժեքի նվազման տենդենցը շարունակվի՝ ավելի ցածր գին սահմանելով, տնտեսագետը պատասխանում է՝ դոլարի ավելցուկը շուկայից դեռևս դուրս չի եկել։ Ե՞րբ և որքա՞ն դուրս կգա, կախված է բազմաթիվ գործոններից. «Հնարավոր է, հանկարծ, Կենտրոնական բանկը որոշում կայացնի՝ ինքը մեծ քանակով դոլար գնի շուկայից, այսպիսով՝ հանելով շուկայում առկա ավելցուկը։ Նա կարող է նաև ճիշտ հակառակն անել, օրինակ՝ վերաֆինանսավորման տոկոսադրույքն էլ ավելի իջեցնի և այլն։ Ամեն դեպքում, դոլար – դրամ փոխարժեքի իջեցումն, անշուշտ, ազդելու է և արտահանման ծավալների և ժողովրդի կենսամակարդակի վրա։ Արտահանումն, ուղղակի, սնանկանում է այսպիսի պայմաններում, իսկ ինչ վերաբերում է տրանսֆերների հաշվին ապրող ընտանիքներին, ապա նրանք ստիպված կլինեն ավելի քիչ գումար վատնել, նույնիսկ, առաջին անհրաժեշտության գնումների վրա, այդ թվում՝ սնունդ հագուստ դեղամիջոց և այլն, որն էլ, իր հերթին, հարվածելու է ներքին ապրանքաշրջանառությանը»,- ամփոփելով զրույցն, ասում է տնտեսագետը։

Աղբյուր` Փաստինֆո