Փաստ ինֆո

«Մշտապես այն կարծիքին եմ եղել, որ թուրքերի հետ հարաբերվելիս պետք է չափից ավել զգույշ լինել։ Եթե մենք շրջապատված ենք Թուրքիայով և Ադրբեջանով, ապա, նույնիսկ, 21-րդ դարում նոր Ցեղասպանության վտանգը չի բացառվում։ Մեզ համար բացառիկ վտանգավոր իրավիճակում ենք հայտնվել, պետք է արագ միավորվել։ Թուրքական ծուղակը գործում է»,- «Փաստինֆո» լրատվականին հետ զրույցում ասում է պատմաբան, թուրքագետ Աշոտ Մելքոնյանը։

Նրա դիտարկմամբ՝ 2020 թվականի պատերազմի ընթացքում «քաղաքակիրթ» աշխարհի լռությունը մեզ համար ազդակ պետք է լիներ, որ, եթե, հանկարծ, Թուրքիան անցնի իր վաղեմի գործելաոճին և Ադրբեջանի միջոցով հարձակում իրականացնի Արցախի և Հայաստանի Հանրապետության վրա, ապա մենք նույն լռությանն ենք հանդիպելու։ Ի վերջո, վերջին տարիներին, ըստ պատմաբանի, աշխարհում մի քանի ցեղասպանություններ են եղել, որոնք, այսպես կոչված, միջազգային հանրության կողմից անարձագանք են մնացել։

Աշոտ Մելքոնյանն ուշադրություն է հրավիրում այն հանգամանքի վրա, որ ամեն անգամ, կոնկրետ խնդիրների շուրջ պայմանավորվածություն ձեռք բերելուց հետո, անգամ, Ադրբեջանը չի վարանում առանց՝ որևէ խնդրի անել այն, ինչ ինքն է ուզում.

«Պատահական չէ, որ Ալիևը հայտարարում է, թե, անգամ, Խաղաղության պայմանագիր ստորագրելուց հետո, բացառված չեն, որ ռազմական գործողությունները՝ Հայաստանի և Արցախի սահմաններին։ Ինչի՞ մասին է սա խոսում՝ այն, որ այդ երկրի հետ խաղաղություն երբեք չի լինելու։ Պատմության փորձն է հուշում անգամ՝ դա անհնարին է։ Եթե, այս իշխանությունները Ցեղասպանության միջազգային ճանաչման և տարածքային զիջումների գնով անգամ որևէ փոխզիջման գնան, միեւնույն է՝ խաղաղություն՝ Հայաստանի հետ Թուրքիան և Ադրբեջանը չեն ունենալու։ Դա անհնարին է։ Այդ երկրների ղեկավարները, ժամանակ առ ժամանակ, բաց տեքստով խոսում են այն մասին, որ յուրաքանչյուր պահին պատրաստ են թքել ցանկացած պայմանավորվածության վրա և անցնել գործի՝ վերացնելու մեզ, ինչն էլ արվեց Փառուխում և Խրամորթում վերջին օրերին։ Ստոր խաբեությունը Ադրբեջանի և Թուրքիայի գործելաոճում միշտ է եղել և ոչինչ չի փոխվել»։

Խոսելով Թուրքիայի նախագահ Էրդողանի վերջին հայտարարություն մասին, թե Արցախում Պաշտպանության բանակը պետք է լուծարվի, Աշոտ Մելքոնյանը նկատում է՝ այդ մասին մեկ անգամ չէ, որ հայտարարել է նաև Ալիևը, հետևաբար, ակնհայտ է, որ հայկական կողմը գործ ունի թուրք-ադրբեջանական վտանգավոր ծուղակի հետ.

«Նոյեմբերի 9-ի չարաբաստիկ հայտարարությունը կողմերից յուրաքանչյուրն իր ձևով է պատկերացնում։ Հայկական զորքերի դուրսբերումը Արցախից, ինքնին, նշանակում է անպաշտպան թողնել այնտեղ ապրող բնակչությանը, իսկ սա մեկ նպատակ է հետապնդում՝ Ցեղասպանության ենթարկել արցախահայությանը, վերջնականորեն հայաթափելով Արցախը։ Այստեղ երկրորդ կարծիք լինել չի կարող»։

Հարցին՝ ի՞նչ նպատակ է հետապնդում նախօրեին Թուրքիայի Արտաքին գործերի նախարար Չավուշօղլու հայտարարությունը, թե և՛ Թուրքիան, և՛ Ադրբեջանը պատրաստ են բացել սահմանները Հայաստանի համար, արդյո՞ք սա նոր և վտանգավոր ծուղակի նախապայման չէ, այս անգամ, արդեն, Հայաստանի համար, Աշոտ Մելքոնյանը նկատում է՝ անկասկած այդպես է.«Եթե նման հայտարարություն է արվում, ուրեմն թուրք-ադրբեջանական տանդեմը որոշակի սպասելիքներ ունի, այն է՝ հայկական կողմը զիջումների է գնալու, որի արդյունքում իրենք նպաստավոր դիրքերում կհայտնվեն։ Աստված մի արասցե, եթե, հանկարծ, մեր կասկածներն իրականություն դառնան և այդ զիջումները տեղի ունենան»։

Այսպես կոչված «Խաղաղության պայմանագիրը Փաշինյանը մտադիր է քննարկել Ալիեւի հետ՝ ապրիլի 6-ին Բրյուսելում՝ ԵՄ-ի հովանու ներքո, նախատեսված եռակողմ հանդիպման ընթացքում՝ պատմաբան Աշոտ Մելքոնյանը նկատում է՝ հարցի առնչությամբ ինքը նույնպես լուրջ անհանգստություն ունի.«Եթե իշխանություններն այս առումով մեզ հստակ տեղեկատվություն չեն տրամադրում, իսկ ընդդիմությունն էլ մի ուղեգիծ է որդեգրել, որով չի ցանկանում հանդիպել իշխանության հետ և պարզել առաջիկա խիստ վտանգավոր հանդիպման մանրամասները, ապա հասարակության ներսում օբյեկտիվորեն տագնապներ և անհանգստություն է հասունանում,որն իր հետևանքներն է ունենալու»։

Հարցին՝ արդյո՞ք մոտ ապագայում Հայաստանի և Արցախի սահմաններին լայնամասշտաբ պատերազմի վտանգ կա՝ Աշոտ Մելքոնյանը պատասխանում է՝ վտանգը շատ մեծ է, հատկապես հիմա, երբ Հայաստանի ռազմավարական դաշնակիցն ու անվտանգության երաշխավորը՝ Ռուսաստանի Դաշնությունը Ուկրաինայում պատերազմական գործողությունների մեջ է. «Թուրք- ադրբեջանական տանդեմի համար, սա թերևս բացառիկ բարենպաստ ժամանակահատված է՝ հարձակվելու Հայաստանի և Արցախի սահմանների վրա՝ պոկելու հնարավոր և անհնար ամեն ինչ։ Այս առումով, Ադրբեջանը կցանկանա իրականություն դարձնել իր վաղեմի երազանքը՝ դեպի Նախիջևան, այնտեղից էլ՝ նեղ ելուստով դեպի Թուրքիա ճանապարհ բացելու համար։ Հետևաբար, մեկ անգամ ևս ուզում եմ կրկնել՝ սիրելի ժողովուրդ, մեր փրկության միակ օղակը, ստեղծված իրավիճակում, համախմբումն է՝ թույլ չտալու համար նոր ոճիրի կրկնությունը, այսպիսով՝ վերջնականորեն չկորցնելու համար Արցախն ու մեր պետականությունը։ Վտանգը խիստ արդիական է, համախմբվելու անհրաժեշտությունը՝ օրհասական»,-ամփոփելով զրույցն, ասում է ՀՀ ԳԱԱ Պատմության ինստիտուտի տնօրեն, պատմաբան, Աշոտ Մելքոնյանը։

Աղբյուր` Փաստինֆո