Փաստ ինֆո

«Եթե վերլուծենք, թե ի՞նչ է տեղի ունենում Փառուխի և Քարագլխի պարագայում, ապա պետք է հետ գնանք՝ սրանից մի քանի շաբաթ առաջ տեղի ունեցած դեպքերին, երբ Ադրբեջանը հանդես եկավ հինգը կետից բաղկացած խաղաղության հայտնի նախապայմանների թեմային,- «Փաստինֆո»-ի հետ զրույցում ասել է քաղաքագետ Ալեն Ղևոնդյանը։

Նրա դիտարկմամբ՝ այսպես կոչված, Խաղաղության հինգը կետանոց հայտարարության արձագանքը Օվերտոնի պատուհանով, այստեղ՝ Հայաստանում, բացեց Արարատ Միրզոյանը. «Նա հնչեցրեց, թե այդ կետերում իրենց համար (իրենցը շեշտեմ, որովհետև հայկական պետական շահի հետ դա որևէ կապ չունի) որևէ անընդունելի բան չկա և Ադրբեջանի առաջարկած հինգը կետերը կարող են լինել բանակցային օրակարգում։ Այստեղ առնվազն պետք է հասկանալ, որ նախորդ մեկ տարում այդ հինգը կետերը մանրամասն քննարկվել են և սա, արդեն, գոյություն ունեցող պայմանագիր է՝ իր հավելվածներով, հինգը կետերն էլ՝ պայմանագրի հիմնադրույթներն են, որոնք, իրականում, մեծ և վտանգավոր բացվածքներ ունեն»։

Քաղաքագետն ընդգծում է՝ Ադրբեջանը, դեռևս 2018 թվականից է ի վեր, շատ խելացի քաղաքականություն է վարում.«Ինչ վերաբերում է Արցախում՝ Փառուխ գյուղի և Քարագլուխ բարձունքի շուրջ տեղի ունեցող զարգացումներին, ապա սա իր մեջ մի քանի մակարդակ է պարունակում։ Նախ, ակնհայտ է, որ հայկական և ադրբեջանական կողմերն իրենց քայլերը միմյանց հետ ճշգրտում են։ Ռուսերենում մի բառ կա, կոչվում է «сверка». Այս տերմինն այստեղ շատ տեղին է ասված, հատկապես՝ ռազմական և ռազմատեխնիկական, միգուցե նաև՝ միջնաժամկետ ռազմավարության առումով։ Փառուխ գյուղը գտնվում է Քարագլուխ գնացող ճանապարհի վրա։ Հետևաբար, ով վերահսկում է այդ գյուղը, վերահսկում է նաև դեպի Քարագլուխ գնացող ճանապարհը։ Քարագլուխ բարձունքը, ռեգիոնալ տեսանկյունից, բավական մեծ ազդեցություն և ռազմավարական նշանակություն ունի։ Հետևաբար, ով վերահսկում է բարձունքը, նա կարողանում է խոցելի դարձնել Ասկերանն՝ ամբողջությամբ, Նախիջևանիկը և կարողանում է բավական մեծ մասշտաբով վերահսկելիության պայմաններ ապահովել, նույնիսկ, Ստեփանակերտի վրա։ Ադրբեջանցիները սա բավական լավ են հասկանում և իրենց առջև, առնվազն, խնդիր ունեն՝ հասնել այդպիսի կարճաժամկետ, բայց շատ կարևոր նպատակի»։

Անդրադառնալով խնդրի առնչությամբ հայկական իշխանությունների որդեգրած քաղաքականությանը՝ քաղաքագետը նկատում է՝ առաջին դեպքը չի, երբ վախի թեման վաճառելով հասարակության վրա, հայկական կողմը՝ ի դեմս անձամբ գործող վարչապետի, փորձում է զիջումների գնալ կամ այդ ճանապարհով լեգիտիմացնել իր նախապես պայմանավորված զիջումները.«Մենք, առնվազն, այդպիսի տարբեր դեպքեր ենք ունեցել, ընդ որում, ոչ միայն այս վարչապետի, այլև նրան ծառայող չինովնիկների կողմից։ Մենք ականատես ենք եղել մանիպուլյատիվ և լիովին կեղծ ձևակերպումների, ուղղված՝ 2020 թվականի նոյեմբերի 9-ի կապիտուլյացիայի արդարացման և լեգիտիմացման ուղղությամբ։ Մասնավորապես, գործող վարչապետի բերանով հնչել է, թե, իբր, դրանով ինքը 30 – 40 հազար մարդկանց կյանք է փրկել, մինչդեռ, կարծում եմ, իրականում, հակառակ պրոցեսն է տեղի ունեցել, երբ հայկական կողմը դավադիր ճանապարհով և կանխամտածված քայլերի միջոցով սեփական բանակի 5000-ից ավել զոհերի գնով՝ փորձել է Արցախը հանձնել Ադրբեջանին, իսկ մեր նահատակները եղել են լեգիտիմացման գործոնը, որպեսզի այդ թեզն այս վարչապետը կարողանա վաճառել հասարակության վրա։ Հասկանում եմ՝ ծանր է այս ամենի հետ հաշտվել, բայց սա է իրականությունը, որը, գուցե, ականջահաճո չէ»,- ասում է քաղաքագետ Ալեն Ղևոնդյանը։

Վերջինս հավելում է՝ ճիշտ նույն մոտեցմամբ, հիմա, երբ պետք է լեգիտիմացնել պարտվողական և նվաստացուցիչ հաշտության պայմանագրի նկատմամբ սեփական մոտեցումը, անհրաժեշտ է փրկչի կարգավիճակի դիրքերից հանդես գալ և, ահա, բեմադրվում է Փառուխի և Քարագլխի միջոցառումը.«Հնչեցված թեզի տեսանկյունից շուտով կհայտարարվի, որ մենք չունենք մարտունակ բանակ, որն ի զորու կլինի պայքարել ադրբեջանական ագրեսիայի դեմ։ Հետևաբար, համընդհանուր աղետից ազգը փրկելու համար, ըստ գործող վարչապետի, անհրաժեշտ կլինի վավերացնել հինգը կետից բաղկացած, այսպես կոչված, Խաղաղության պայմանագիրը, որ մեզ է դեմ տվել Ադրբեջանը։ Ընդ որում, նկատենք, որ 2020 թվականից ի վեր, բանակի մարտունակության ավելացման ուղղությամբ որևէ քայլ չի արվել, եթե չասենք հակառակը։ Այս ամենն արվել է հենց այն նպատակով, որպեսզի հետագայում ապահովվի՝ մենք բանակ չունենք և ստիպված պետք է գնանք զիջումների տխրահռչակ թեզը»,- ասում է քաղաքագետը։

Փառուխի և Քարագլխի դրվագով հաջորդ մակարդակն, ըստ Ալեն Ղևոնդյանի, ռեգիոնալ է։ Այստեղ, ըստ վերջինիս դիտարկման, ռուսական խաղաղապահների դերակատարումն առանցքային նշանակություն ունի։ Թե՛ Ադրբեջանը, թե՛ Հայաստանի Հանրապետությունն, իրենց մեջքին զգալով Թուրքիայի և Արևմուտքի աջակցությունը, նպատակ ունեն հեղինակազրկել ռուս խաղաղապահներին. «Հայկական մեդիա և փորձագիտական իրականության մեջ խաղաղապահ ձևակերպումը միշտ չէ, որ ճիշտ է ընկալվում։ Միշտ չէ, որ հասկանում են թե իրականում խաղաղապահներն ի՞նչ մանդատով են օժտված, ի՞նչ լիազորություններ և պատասխանատվություն ունեն։ Հայկական իրականության մեջ մենք սովոր ենք մեր չարածի դիմաց մեղադրել անխտիր ում պատահի, բայց ոչ, երբեք, ինքներս մեզ։ Փաստորեն, մեր երկրի անվտանգությունը պատշաճ կերպով չպաշտպանելու հարցում, մենք արդեն տևական ժամանակ մեղադրում ենք ռուս խաղաղապահներին, գործընկերներին, դաշնակիցներին և այլն։ Եթե հետահայաց դիտարկում անենք, ապա կնկատենք, որ նախորդ մեկ տարվա մեջ, բազմաթիվ դեպքեր են եղել, երբ Ադրբեջանը, երբեմն նաև հայկական պրովոկացիաների արդյունքում, այսինքն՝ հայկական կողմի հետ փոխհամաձայնեցված քաղաքականությամբ, սրել է իրավիճակը՝ հեղինակազրկելու համար ռուս խաղաղապահների իրականացրած ծառայությունը։ Ընդ որում, այս նպատակի համար շատ լավ աշխատող մի բանաձև կա՝ կողմերն իրար հետ փոխհամաձայնեցված պայմանավորվում են սրել իրավիճակը, որի արդյունքում, երբ խաղաղապահը կանգնում է այս կամ այն ուժի կողքին, և սկսում է սպասարկել նրա շահերը, հակառակ կողմը նույն այդ խաղաղապահներին սկսում է մեղադրել կողմնակալության մեջ։ Հետևաբար, բարձրաձայնվում են այնպիսի բովանդակության մեղադրանքներ, թե, իբր, խաղաղապահներն իրենց մանդատի առաքելությանը չեն ծառայում, այլ հանդես են գալիս որպես կոնֆլիկտի կողմ։ Այսքանից հետո, խաղաղապահը, որպես այդպիսին, վերանում է և նրա նշանակությունն ու դերակատարումը դառնում է առ ոչինչ»։

Այսօրինակ մանիպուլյացիաների նպատակը, ըստ քաղաքագետի, երկու կողմերի ցանկությունն է՝ դուրս բերել ռուս խաղաղապահներին այս տարածաշրջանից.«Որքան էլ անընդունելի լինի՝ այստեղ խոսքը Հայաստանում գործող պետական քաղաքականության մեջ գործող բարձրագույն էլիտայի մոտեցումների և շահերի մասին է։ Խաղաղապահները, իսկ մեծ իմաստով հենց Ռուսաստանի Դաշնությունը խանգարեց, որպեսզի Արցախը, իմիտացիոն պատերազմի արդյունքում, լիովին հանձնվի ադրբեջանական կողմին։ Հիշեցնեմ, որ պատերազմական գործողությունների դադարը ՌԴ-ի կողմից երկու կողմերին էլ պարտադրվել է։ Պարտադրվել բառը ենթադրում է, որ այդ թվում պարտվող և կորուստներ գրանցող կողմը (այս պարագայում՝ Հայաստանը) նպատակ չի ունեցել դադարեցնելու պատերազմը։ Այստեղ հարց է առաջանում ՝ իսկ այս պարագայում, ի՞նչ նպատակ էր հետապնդում հայկական կողմը՝ արյունալի պատերազմի ֆոնին։ Այստեղ չմոռանանք, որ Արցախի նախագահ Արայիկ Հարությունյանը, պատերազմի ընթացքում շատ մեծ շտապողականությամբ մոբիլիզացնում էր Ստեփանակերտի բնակչությանը՝ պատրաստելով էվակուացիայի, որովհետև դատարկ քաղաք հանձնելը շատ ավելի դյուրն է, քան, երբ այնտեղ հազարավոր բնակիչներ կան։ Հետևաբար, գործ ենք ունեցել բացահայտ հանձնման գործողության հետ։ Երբ ռուսական կողմը հասկացավ, որ սա փոխադարձ պայմանավորվածության արդյունք է, հավանաբար, բավական կոշտ կերպով կողմերին հրադադար պարտադրեց՝ այսպիսով, պահպանելով Արցախից մնացած այն հատվածը, որ հիմա հայկական վերահսկողության տակ է։ Հակառակ պարագայում, Արցախն ամբողջությամբ, հանձնվելու էր ադրբեջանական կողմին և սա, նորից եմ կրկնում, փոխադարձ պայմանավորվածության արդյունքում։

Ամփոփելով զրույցը՝ քաղաքագետ Ալեն Ղևոնդյանը նկատում է՝ այն, ինչ այս օրերին կատարվում է Արցախում, նույն սցենարի շարունակությունն է. «Հայկական և ադրբեջանական կողմերը նախնական պայմանավորվածության են եկել՝ հանձնելու Արցախից մնացած հատվածը, այսպիսով՝ դուրս հանել այնտեղից ռուս խաղաղապահ առաքելություն իրականացնող զորամիավորմանը։ Եթե Արցախի հանձնման համար առաջին անգամ բեմադրվեց պատերազմի իմիտացիան, ապա հիմա բեմադրվում է Փառուխի և Քարագլխի դեպքերը՝ վավերացնելու, այսպես կոչված, Խաղաղության դարաշրջանի բացումը։ Եթե բեմականացումը չհաջողի, այսինքն՝ չծառայի նպատակին, ապա չի բացառվում, որ Արցախում և Հայաստանի սահմանային մի շարք վայրերում ռազմական բախումներ կսկսվեն՝ պատերազմական գործողությունների միջոցով հասնելու վերջանական նպատակին։ Ի՞նչ կանի Ռուսաստանի Դաշնությունը դժվար է ասել, որովհետև այդ գործողությունները միշտ չէ, որ ֆեյսբուքյան ստատուսային քննարկման մակարդակով կարող են լինել, սակայն, այն, որ ռուսական կողմը բավական կոշտ մեթոդներ կկիրառի, սրանում կասկած չկա»,- ասել է Ալեն Ղևոնդյանը։

Աղբյուր` Փաստինֆո