Փաստ ինֆո

Փետրվարի 13-ին Ադրբեջանի կողմից բռնազավթված Ակնա կատարած այցի ժամանակ Ալիևները հերթական անգամ մշակութային ցեղասպանության սեփական գործելաոճը փորձել են վերագրել հայերին, բայց այս անգամ բեմականացումն այնքան էլ հաջող չէր։ Իլհամ Ալիևն Ակնայում հայտարարել է, թե, իբր, հայերը երեսուն տարվա ընթացքում քանդել են իրենց քաղաքները, մզկիթներն ու գերեզմանոցները և որ Հայաստանի ու Ադրբեջանի միջև բանակցային գործընթաց պետք է լինի, որը սակայն, պետք է հիմնված լինի բացառապես տարածքային ամբողջականության պահպանման սկզբունքի հիման վրա։

Ալիևի ելույթի հատկապես եզրափակիչ մասը, որով ադրբեջացիներին կոչ է անում չմոռանալ «հայերի վանդալիզմը», խիստ հակասում էր նյութին կից՝ Ակնայում կանգուն վիճակում գտնվող ու ամբողջությամբ պահպանված Ջումա մզկիթի լուսանկարին։

Հուշարձանագետ Սլավա Սարգսյանն ասում է՝ Արցախում երբևէ որևէ մզկիթ չի քանդվել ու չի պղծվել, ավելին՝ Շուշիում գտնվող Վերին մզկիթը վերջին տարիներին վերականգնվել է։ Իսկ այն մզկիթները, որոնք չեն վերականգնվել, առնվազն պահպանվել են և ոչ թե քանդվել կամ պղծվել։

Սլավա Սարգսյանի խոսքով՝ Քաշաթաղի ու Քարվաճառի շրջաններում, որոնք այժմ օկուպացված են Ադրբեջանի կողմից, ոչ մի մզկիթ երբևէ չի եղել։ Պատճառը, ըստ նրա, այն է, որ այդտեղ ադրբեջանցիները բնակչության ընդամենը 1 տոկոսն էին կազմում։

«1850-ականներին Արցախում ընդամենը 4 մզկիթ է եղել։ Հետո՝ շարժման տարիներին, Արցախի հուշարձանների ցանկում արհեստականորեն ավելացրել են դրանց թիվը՝ հասցնելով 15-ի։ Հաշվի առնելով այն, որ խորհրդային տարիներին արգելվում էր պաշտամունքային կենտրոնների կառուցումը, առնվազն անհասկանալի է այդ փաստը։ Նրանք ուղղակի թիթեղածածկ աղոթատեղիներ էին կառուցում ու անունը դնում մզկիթ»,-«Փաստինֆո»-ի հետ զրույցում մանրամասնում է հուշարձանագետ Սլավա Սարգսյանը։

Ադրբեջանի ձեռագրին քաջածանոթ հուշարձանագետն ահազանգում է՝ ադրբեջանական օկուպացիայի մեջ գտնվող հայկական հուշարձանների մի մասը քանդվում, ոչնչացվում է, մյուսներն էլ փորձ է արվում ներկայացնել որպես աղվանական, ուդիական կամ ռուսական։ Սլավա Սարգսյանն ասում է՝ Ադրբեջանն Արցախի բռնազավթած հատվածում համատարած քանդում, ոչնչացնում է հատկապես անկախության տարիներին կառուցված եկեղեցիները, խաչքարերն ու հուշարձանները․

«Այն, ինչ կարողանում են քանդել, քանդում են, հողին հավասարեցնում, ինչը չեն կարողանում՝ փորձում են ներկայացնել աղվանական, ուդիական կամ ուղղափառ։ Որպես օրինակ՝ Շուշիի Կանաչ ժամը փորձ են անում ուղղափառ եկեղեցի ներկայացնել՝ քծնելով ռուսներին, մինչդեռ Շուշիի ուղղափառ եկեղեցին այլ տեղում էր՝ Վազգեն Սարգսյանի արձանի հարևանությամբ, որը 1960-ականներին ադրբեջացիները քանդել են»։

Ադրբեջանը փորձում է աղվանական է ներկայացնել հատկապես ուշ միջնադարում կառուցված հայկական վանքերն ու եկեղեցիները։ Ըստ Սլավա Սարգսյանի՝ նպատակը ցույց տալն է, թե, իբր, հայերն Արցախում եկվոր են։ «Աղվանքն աշխարհագրական տեղանուն է, այդպիսի պետություն չի եղել։ Արցախում մի շրջան եղել է աղվանից կաթողիկոսություն, որն էլ ադրբեջանցիները փորձում են խեղաթյուրել ու ներկայացնել, թե, իբր, աղվանական եկեղեցիներ կան Արցախում։ Աղվանքը, հունահռոմեական աղբյուրների համաձայն, եղել է Քուր գետի ձախ ափին ու մոտ 1300 տարի առաջ աղվանացիները վերացել են որպես ցեղեր»,-ասում է Սարգսյանը։

Աղբյուր` Փաստինֆո