Փաստ ինֆո

Շուշիի գորգերի թանգարանից վերջին պատերազմի օրերին հրաշքով փրկված գորգերը արդեն մեկ տարի երևանյան հազարավոր այցելուներին իրենց տաք, գունեղ երանգները, կենսափիլիսոփայությունն ու իմաստնությունն են փոխանցում։ Սակայն հայկական Արցախի ունիկալ ու հին գորգերն այսօր Հայաստանի մայրաքաղաքում ճնշված են ու նեղացած... Սա յուրահատուկ թեսթ է, որ փաստում է, թե ինչպես է տեղի ունենում հայ ինքնությունից հրաժարումը։ Մեր ինքնության հետ անմիջական առնչակցություն ունեցող Արցախի գորգերի պատմությունը Արցախն ինքն է։

Եվ Շուշիի գորգերի հանդեպ ներկա իշխանության վերաբերմունքը Արցախի հանդեպ վերաբերմունքի պատճենն է։

Գորգերի թանգարանի հիմնադիր տնօրեն Վարդան Ասծատրյանի բոլոր հույսերը, թե՝ Շուշիից անասելի դժվարություններով Հայաստան հասցրած ազգային արժեքը ՀՀ իշխանությունները սիրով և գուրգուրանքով կպարուրեն՝ մինչև արցախյան հանգրվանի պատրաստ լինելը, ի դերև ելան...Ինչպես շուշեցին ու հադրութցին, բնականաբար, արցախյան գորգերն էլ Արցախ ու Շուշի են երազում:

Այն, որ գորգերն, ի վերջո, Շուշիում գտնելու են թշնամու ձեռքն ընկած իրենց կեսին, անկասկած է։ Ամբողջանալու են՝ իրենց վերջնական հանգրվանում։ Միայն թե՝ հիմա, երբ դրսում ցուրտ ձմեռ է, արևի տաքությունն իրենց մեջ պահած գորգերը ոչ թե պիտի դուրս հանել և կամ՝ ինչ-որ տարածքում տեղավորել այլ՝ պիտի էլի, մի ընթացք էլ թույլ տալ, որ մարդիկ վայելեն նրանց հմայքը։

Արցախի գորգերն իրենց ծագումնաբանությամբ, բովանդակային բազմազանությամբ, ժողովրդական ստեղծագործության մեջ՝ արվեստի և փիլիսոփայության փոխներթափանցմամբ, ի վերջո՝ Արցախի ամբողջ թանգարանային ֆոնդի բացառիկ փրկված նմուշները լինելու փաստով պիտի որ համապատասխան գերատեսչության մշակութային ուղղության պատասխանատու փոխնախարարին մտածել տային այս ոչ երկարաժամկետ խնդիրը հավուր պատշաճի լուծելու համատեքստում։

Մի անգամ՝ Վիլյամ Սարոյանին երբ հարցրել են, թե՝ ամենակարևորն ի՞նչն է արվեստագետի համար՝ մտածելով, թե՝ պիտի ասի՝ հայրենասիրություն, տաղանդ, և այլն, Սարոյանը ասել է «ցանկանալ ընել»։

«Ցանկանալ ընել»՝ ցանկացե՛ք էլի, քանզի մի հնար ու տարբերակ գտնելու համար ցանկություն է պետք։

Փրկված գորգերի հավաքածուում «Մետաքսի ճանապարհ» անվանյալ գորգ կա, որը ցուցանում է՝ հայության մեծ ճանապարհը ։

Մետաքսի ճանապարհին տարանցիկ երկիր լինելուց ավելին ենք եղել դարեր առաջ, իսկ այսօր այդ մեծ ճանապարհի հետ աղերս չունեցող երկրներն են եկել ու մեր տեղը գրավել։ Ինչու՞։ Քանզի այն, ինչ մերն է, կամավոր զիջել ենք, կամովին հանձնել ենք։ Դե արի՛ ու հավատա, թե ներկա իշխանության համար զբոսաշրջությունը գերակա ուղղություն է։ Իսկ միգուցե հենց իշխանության կամո՞ք է այս ամբողջ անհամ խմորը հունցվում։

Այլապես ո՞նց ընկալել, որ ոչ մի ռացիոնալ բան չի մտածում և առաջարկում համապատասխան գերատեսչությունը: ԿԳՄՍ՝ ո՞րն է այս կառույցի մշակութային ուղղության բանուգործը։ Վանե՞լը, մերժե՞լը, արցախյան գորգերը գլխացավա՞նք են իշխանությունների համար։

Ի վերջո, ճարտարապետության թանգարանից անդին ալտերնատիվ ճանապարհ պիտի՛ լինի և կարելի է այն փնտրել ու գտնել ։ Ուղղակի ցանկություն է պետք: Օրինակ՝ ԱՕԿՍ-ի շենքը՝ այն որքան գիտեմ՝ որոշ ժամանակ առաջ նույնիսկ հայկական գորգերի թանգարանի վերածելու ցանկություն է եղել։ Հիմա՝ գորգերը կան, շենքը՝ ևս թնջուկներով հանդերձ՝կա։ Ցանկությունը չկա․․․

Երևանում, Մոսկովյան փողոցում Արցախի կոմիտեի նախկին շենքը, որն այսօր պատկանում է Արցախբանկին, նույնպես կարող է դիտարկվել հնարավոր տարբերակներից մեկը։ Եթե չեմ սխալվում սեփականատերը շվեյցարացի գործարար Վարդան Սիրմակեսն է։

Բնականաբար, Արցախում գործունեություն ծավալող ներդրողը Շուշիի գորգերին ծանոթ է։ Եվ նշանային խորհուրդ էլ կա՝ Արցախի կոմիտե, Արցախբանկ, արցախյան գորգեր։

Ուղղակի նշանների խորհուրդը հասկանալ է պետք։ Եվ «ցանկանալ ընել»։

Հեղինակ՝ Ա. Ե.

Աղբյուր` Փաստինֆո