Փաստ ինֆո

Գնաճն աննախադեպ է, իսկ բնակչության գնողունակությունը՝ ցածր, որը ստեղծել է դեպրեսիվ իրականություն։ «Փաստինֆոն» սոցիալական տրամադրությունների ու դրանց վրա ազդող գործոնների մասին զրուցել է սոցիոլոգ Գևորգ Պողոսյանի հետ։

-Պարոն Պողոսյան, սոցիալական ի՞նչ գործոններ են այսօր ազդում բնակչության ընդհանուր տրամադրվածության վրա։

-Տնտեսական իրավիճակն է, գնաճը, կենսամակարդակի նվազումը, որը մարդկանց վրա շատ բացասական է ազդում։ Հիմնական գործոնը, ըստ մեր հետազոտությունների, նախ սոցիալական ինքնազգացողությունն է, տնտեսական վիճակը, հետո նոր քաղաքական իրավիճակը, Արցախյան հարցը, և այլն․․․

-Ի՞նչ ասել է սոցիալական ինքնազգացողություն։

-Սա կապված է երկրի տնտեսական իրավիճակի հետ՝ գնաճի, սննդամթերքի գնաճը աննախադեպ է, բնակչության գնողունակության, որոնք ստեղծում են դեպրեսիվ իրականություն։

-Տեսե՛ք, նախկինում, եթե մի թանկացում էր լինում, կամ մի այլ բան այն չէր լինում, բողոքի ակցիաները գլուխ էին բարձրացնում։ Հիշենք «Էլեկտրիկ Երևանը», տրանսպորտի թանկացման հետ կապված 100 դրամների ակցիան։ Այսօր ակնհայտ գնաճ կա, ի՞նչն է խանգարում, որ բողոքի ակցիաները գլուխ բարձրացնեն։

-Նշեմ 2 հիմնական պատճառ, չնայած պատճառները շատ են։ Առաջինն այն է, որ կազմակերպող կամ կազմակերպիչ ուժ չկա, մի ժամանակ դա տեղի էր ունենում կազմակերպված, հասարակական կազմակերպությունների, Մարդու իրավունքների պաշտպանի աջակցությամբ։ ՀԿ-ները բավականին ակտիվ կազմակերպում էին այդ շարժումները, գրավում էին, կանչում, խրախուսում էին մարդկանց, հիմա չկան այդ ուժերը, որոնք ակտիվ գործունեություն էին ծավալում։ Երկրորդ պատճառն էլ ընդհանուր հիասթափություն է, հոգնածությունը բնակչության մեջ, սա և՛ պատերազմի հետևանք է, և՛ կորոնավիրուսից եկած ընկճվածությունը։ Այսինքն` սա մի հոգեբանական գործոն է, որն ազդում է այս ընդհանուր դեպրեսիվ իրավիճակին։

-Իսկ բնակչության հիմնական զանգվածը մնացել է նույնը, թե՞ մտավոր, մտածող մասի կորուստ ունենք։

-Այդ կորուստը մենք 30 տարի ունեցել ենք և հիմա էլ, ցավոք, շարունակում ենք ունենալ։ Ոչ միայն մտավոր հատվածի, այլ նաև տնտեսապես ակտիվ մասը, որը մեր հասարակության միջին դասը պետք է կազմեր, դուրս են եկել և շարունակում են դուրս գալ, նրանք մեկնում են Հայաստանից քաղաքական, տնտեսական, պատերազմական, հոգեբանական, արդարության պակասի պատճառներով։ Բազմաթիվ գործոններ կան, որոնք ստիպում են մարդկանց հեռանալ երկրից, բայց հիմնականում աշխատանքային միգրացիան է․բավարար աշխատավարձով աշխատատեղեր գտնել չկարողանալու պատճառով գերադասում են գնալ Ռուսաստան, Եվրոպա կամ ԱՄՆ։

-Իսկ ո՞ր զանգվածն է մնացել Հայաստանում։

-Այդպիսի հատուկ հետազոտություն չկա, բայց բազմաթիվ անգամներ նշել եմ, որ հասարակությունը թե՛ տնտեսապես, թե՛ քաղաքականապես թուլացել է, որովհետև տնտեսապես ակտիվ մարդիկ դուրս են եկել երկրից սկսած 92-93 թթ-ից։ Տնտեսապես ակտիվ մարդիկ անկախ են պետական հոգածությունից, նրանք չեն սպասում, անպայման, թոշակի կամ նպաստի, բնականաբար քաղաքականապես էլ անկախ են, կարող են և իրենց կարծիքն արտահայտել և ակտիվ ցուցաբերել որևէ վարքագիծ։ Տեսեք, մենք 55000 թոշակառու ունենք, 600000 տնային տնտեսուհի, սա չափահաս բնակչության համարյա կեսն է կազմում, այսինքն՝ այն մարդիկ են, որոնք դժվար թե դուրս գան ակտիվ գործողությունների։ Ունենք Փարոսից և տարբեր օգնություններից օգտվող հասարակություն,այս մարդիկ բավական կախյալ վիճակում են, այդքան էլ հեշտ չէ նրանց ոտքի հանելը։

-Ընտրազանգվածի փոփոխություն եղել է՞։

-Եղել է, և՛ նախկինում, և՛ հիմա էլ փոփոխությունը կրել է դեպի ավելի թույլ հասարակություն։ Թույլ ասելով՝ նկատի ունեմ թե՛ տնտեսապես, թե՛ քաղաքականապես։

-Իսկ մտավոր զանգվածն ու՞ր է։

-Գիտեք շատ լուրջ «ուղեղի արտահոսք» է եղել բանկային համակարգից, տնտեսական ոլորտից, այս զանգվածը տեղափոխվել է արտասահման, այսինքն՝ մտավոր ներուժի պակասումը, նվազումը բերում է մի դեպրեսիվ իրավիճակի։

-Թվում է, թե գիտությունը ծաղկում է ապրում, հատկապես IT՝ ոլորտը, և ապագայի սերունդը խոստումնալից է, սա թվացյա՞լ է, թե փաստ։

-Սա միանշանակ չէ, ասեմ՝ ինչու։ Գիտությունն, իհարկե, չի ծաղկում։ Այս 30 տարիների ընթացքում պարզապես գոյապայքար է գնացել։ Կան միջազգային տվյալներ, ՄԱԿ-ի ցուցանիշ, ըստ որոնց ՀՆԱ-ի 1 տոկոսից ավելի պակաս ֆինանսավորմամբ  այդ երկրի գիտությունը չի կարող զարգանալ, կհայտնվի միայն «պահպանման ռեժիմում»։ Հայտարարվեց, որ այս տարվանից 83 տոկոսով ֆինանսավորվելու է գիտությունը, սա ինչ-որ հույս է ներշնչում երիտասարդներին ներքաշելու գիտության ոլորտ, բայց էլի այն ցուցանիշը չի, որ գիտությունը զարգանա։

-Ի՞նչ երիտասարդություն ունենք։

- Պրագմատիկ մտածող։ Ամուսնական տարիքը մեծացել է, շուտ երեխաներ ունենալ չեն ուզում, ուզում են կայանալ, հետո ընտանիք և մնացածը։ Նախորդ հետազոտությունից էլ պարզ է դառնում, որ երիտասարդների 40 տոկոսն ուզում է երկրից գնալ, քանի որ այնտեղ ավելի լավ պայմաններ են թե՛ ուսման առումով, թե՛ աշխատանքի, թե՛ կարիերայի։ Սա շատ ընդհանուր է, բայց սա է պատկերը։

-Ինչի՞ առաջ ենք կանգնած այս տվյալներով։

-50 տոկոսով նվազել է ծնելիությունը, կանգնած ենք դեպոպուլյացիայի՝ հայաթափման առաջ։ Ծնվածների և մահացածների միջին քանակը հավասարվում է և բնակչության բնական աճ տեղի չի ունենում, եթե սրան էլ գումարում ենք երկրից արտահոսքը, պարզ է, որ մեր բնակչությունը գնալով նվազելու է։ Սա արդեն ռազմավարական վտանգ, անվտանգության լուրջ խնդիր է ներկայացնում թե՛ բանակի կայացման, և թե՛ տնտեսության զարգացման առումով։ Այն երկրներում, որտեղ դեպոպուլյացիա կա, միջոցներ են ձեռնարկում կանխելու այս պրոցեսը, բայց մենք ոչինչ չենք անում դեռ։ Իշխանությունները լավ չեն պատկերացնում, գնահատում թե դեպոպուլյացիան ինչ է, ինչի կարող է բերել և ինչ արհավիրքների առջև կարող է կանգնեցնել երկիրը։

-Իսկ սեռային տարբերության թիվը համապատասխանու՞մ է մեր երկրում ամուսնություններ գրանցելու համար։

-Մեզ մոտ սեռային թվի տարբերության վրա ավելի շատ ազդել է միգրացիան, արտահոսքի տվյալներով 18-50 տարեկաններն են մեկնում, և սրանց 60-70 տոկոսը տղամարդիկ են։

-Ամեն դեպքում Հայաստանում կանանց թիվը գերակշռո՞ւմ է։

-Այո, բայց արտահոսքի արդյունքում։

-Ո՞րն է ելքը։

- Դեպոպուլյացիայից փրկության միակ հնարավորությունը հայրենադարձություն կազմակերպելն է, որը կազդի նաև տնտեսական և նաև մնացած իրավիճակների վրա։ Անվտանգությունն ու տնտեսական աճը միակ երաշխիքներն են, որոնք ազդում են դեմոգրաֆիական աճին, իսկ, սովորաբար, հաջողակ երկրների ամենալուրջ ցուցանիշը դա բնակչության աճն է։  

Աղբյուր` Փաստինֆո