Փաստ ինֆո

Անշուշտ, կարելի է պատկերացնել, որ 2022 թվականի մի օր գործարար Գագիկ Ծառուկյանը քնից արթնացավ և որոշեց ի թողություն մեղաց Հիսուս Քրիստոսի արձանի մրցույթ հայտարարել։ Ամենաբարձր վայրում՝ բարձրաբերձ․․․ Բայց նաև՝ այս՝ Հայոց մեջ Հիսուսի արձան ունենալու գաղափարը մշտապես է արծարծվել։ Դեռ քրիստոնեության ընդունման 1700-ամյակից ի վեր՝ առավել շեշտակի։ Ավելին, ուշագրավն այն է, որ Հանրապետության Հրապարակում սովետների առաջնորդի տեղի համար հայտարարված բազմաթիվ մրցույթների համատեքստում, ընդ որում, նաև՝ գաղափարի մրցույթների, գրեթե միշտ կրոնական գաղափարաբանությամբ առաջարկներ եղել են, այդ թվում նաև՝ Հիսուս Քրիստոսի արձանի։ Իրականում, տեսակետները, թե՝ այսօր դրա ժամանակը չէ, բանակը թող զինի՝ առաջնահերթ են և խորապես հասկանալի։ Միով բանիվ, հենց այսօր է, որ մենք պետք է կենտրոնանանք հայությունը և քրիստոնյա աշխարհը համերաշխության դրոշի ներքո համախմբելու շուրջ։ Բնականաբար, այս դեպքում՝ որքան էլ բարձր լինի արձանը, այն ընդամենը ֆորմա է, եթե չի ձևակերպվում խնդիրը և առաջնահերթությունը։

Ըստ ամենայնի՝ մեր ազգի համար դժվարագույն այս ժամանակահատվածում՝ ի հեճուկս կեղծ ժողովրդավարների և կեղծ հումանիստների՝ Հիսուսի զորությանն ու լույսին ապավինելով և բաժան-բաժան եղած ազգը մեկտեղելու, ի մի բերելու և ազգային միասնականությամբ մարտահրավերները դիմակայելու խնդիրը առկա է։ Հրատապ է։ Մանավանդ, քրիստոնեությունը Հայաստանի համար ազգային կրոն է, Հայ Առաքելական եկեղեցին՝ ազգային եկեղեցի։

Հարց է ծագում՝ մեր բազմաբարդ այս ժամանակը՝ զուտ կրոնական պատերազմների ժամանակ համարելը արդարացվա՞ծ է, և կամ՝ արդյո՞ք այս մտածողությունը միակողմանի չէ։ Բնականաբար, այս հարցը նոր չի հնչում, քանի որ պատմության տարբեր շրջաններում մարդկային և մշակութային ցեղասպանություն տեսած իմաստասեր հայը այլևս շատ հստակ է հասկացել՝ թուրքերը ոչ միայն հայերին են ոչնչացրել, այլև՝ հույներին, ասորիներին։ Ասել է՝ նրանք քրիստոնեությունն էին ոչնչացնում։

Գուցեթե՝ կրոնը հենց այն հիմնական վեկտորն ու շարժիչն է մուսուլմանական աշխարհի համար, որը կարող էր մեկտեղել բոլորին՝ իրենց որոշակի տարբերություններով հանդերձ։ Թերևս, մուսուլմանական աշխարհի լայն զանգվածների համար ա՛յս կերպն է, որ առավել կոնսոլիդացնող կարող էր լինել։ Սակայն, խոստովանենք միակողմանի է այս թեզը։ Միակողմանի է, քանզի պանթուրանիզմի գաղափարը հղացողների համար կրոնականը լոկ միջոց է, թերևս, ամենաուժեղ միջոցը՝ ռեժիմը հաստատելու և պահելու համար։ Այն, որ թուրքական անձնագրերում թուրք գրելու փոխարեն գրում են մահմեդական, արդեն իսկ խոսուն է։

Ի վերջո, ինչու՞ են միշտ թիրախում հայտնվում հայերը։ Թերևս, այստեղ մեր կենսաբանական տեսակի հարցն է նաև գալիս՝ հայերը առաջին քրիստոնյա ազգը լինելուց զատ՝ երբեք ու ոչ մի կերպ դավանափոխ չեն եղել, ի տարբերություն, ասենք, վրացիների, որ ըստ պատեհության՝ փոխել են կրոնը։ Այս համատեքստում, իհարկե, մեր իրականության մեջ տարբերվող են տեսակետները, ինքս էլ ինձ հետ վեճուկռիվ ունեմ, քանզի իմն եմ համարում նախաքրիստոնեական ողջ հայ մշակույթը։ Սակայն այդ մասին չէ, որ այսօր պիտի խոսել։ Այսօր առաջնահերթությունը, դոմինանտը այլ է։ Պետությու՛նն է և պետականությունը։

Այսօր աշխարհում մեր ուրույն տեղն ու դերը ունենալու համատեքստում Հայաստանի համար լրջագույն գործոն է առաջին քրիստոնյա պետության նշանով, քրիստոնեության ջահակրի դերը ստանձնելով դառնալ ու լինել քրիստոնյա աշխարհը մեկտեղողն ու այն կարևոր գործոն, ուժ դարձնողը։ Գուցե սա հենց մե՛ր խաչն է։ Քրիստոնեությունը մեծ ուժ է։ Հայաստան, Հունաստան, Հռոմ, Վատիկան, համայն քրիստոնյա աշխարհը։

Ի դեպ, Աղասի Այվազյանն ասում էր՝ «Մենք քրիստոնյա էինք Քրիստոսից առաջ»։ Այս խոսքերը կարևոր մեսիջ են պարունակում, որն է՝ մեր ինտելեկտուալ-մշակութային տեսակը, մեր գենը՝ ի սկզբանե՝ մարդկայնության նշանով։ Համամարդկային մեր տեսակը, որ անտիպոդն է թուրքերի։

Գուցե երազում եմ։ Մեծ հաշվով, կարևորը ուժեղ պետությունն է։ Ազգային և կրոնական ավանդույթների վրա հիմնված։ Թո՛ղ որ լինի կրոնապետություն, բայց լինի կուռ և ամուր և բացառի անհիշատակ պատահականությունները։

Հեղինակ՝ Ա․ Ե․

Աղբյուր` Փաստինֆո