Փաստ ինֆո

Այն, ինչ «Փաստինֆոն» նախօրեին գրել էր Տարոն Սահակյանի մահվան հանգամանքների մասին, փաստացի հաստատել է նաև Տ․ Սահակյանի կնքահայր, բազմամյա լրագրող Ոսկան Սարգսյանը։

Այն է՝ Տարոնը գերեվարվել էր ադրբեջանցիների կողմից՝ ծանր վիրավոր վիճակում։ Նրա փոխանցմամբ՝ նախքան գերեվարվելը նա նռնակով պայթեցրել էր ադրբեջանցիներին՝ հենակետը չհանձնելու համար։ Բնականաբար, սա հերոսության օրինակ է, քանզի ըստ Տարոնի կնքահոր՝ «ադրբեջանցի զինյալները գերեվարել են հայ դիրքապահներին, իրենց հետ տանելով նաև ծանր վիրավոր Տարոնին, ով մահացել է ճանապարհին »։

Նահատակված հերոս Տարոն Սահակյանի մահվան հանգամանքները՝ տեղեկատվական տեռորի ցանցում հայտնվելը բնավ պատահական չէր։ Գերիների, զոհվածների, վիրավորների, ինչպես նաև՝ անհայտ կորածների վերաբերյալ թվական տվյալները և ընդհանրապես, հետագա ճակատագրերին վերաբերող տեղեկատվությունը երբեք այսքան փնթի և քաոսային չի եղել, որքան՝ այսօր։ Օրինակ, 2016-ի քառօրյա պատերազմի ընթացքում պետական ինստիտուտները և հատկապես՝ պետական տեղեկատվական կենտրոնները մեխանիզմի նման այնքան համակարգված էին աշխատում, որ մանիպուլյացիաների դաշտ գրեթե չէր թողնվում։

2021-ի նոյեմբերի 16-ին ադրբեջանը դիմեց ռազմական հարձակման՝ մերժելով և անտեսելով խաղաղության մասին փաշինյանական պոպուլիստական տեքստերը։

Հայկական կողմի զոհերի քանակի մասին առաջինը հայտնեց վարչապետի ընտանիքին պատկանող «Հայկական ժամանակը»՝ նշելով 10 զոհի մասին։ Հաջորդ օրը ՊՆ-ն հայտնեց 1 զոհի ու 24 կորած զինվորների մասին, նշելով թե՝ նրանց հայտնաբերման համար «ընթանում են ինտենսիվ աշխատանքներ»։ Իսկ ԱԺ արտաքին հարցերի մշտական հանձնաժողովի նախագահ Էդուարդ Աղաջանյանը «Ազատություն ռադիոկայանի եթերում հայտարարեց, թե՝ «դեռևս չհաստատված տվյալներով՝ այս պահին ունենք 15 զոհ և 7 գերեվարված անձ» ։ Ապա՝ ՊՆ-ն պաշտոնապես հայտարարեց 12 զինծառայողի գերեվարման մասին, որոնց թվում 7 պայմանագրային և 5 ժամկետային։

Հարց է ծագում՝ այս տեղեկատվական խառնաշփոթի պայմաններում ՀՀ պարզ քաղաքացին ինչպես պիտի կարողանա՝ ճիշտը՝ սխալից, ցորենը՝ որոմից զանազանել։ ՈՒ՞մ պիտի հավատա։

Հետաքրքիր է, որ ՀԺ -ից ՊՆ-ին պաս տալու ընթացքում 10-ը 1 է դառնում, իսկ այսօր արդեն ՊՆ-ն և պետական ատյանները հայտարարում են 6 զոհի մասին։

Այս անգամ շատ վտանգավոր բան է տեղի ունենում՝ տեղեկատվական դաշտում քաոտիկ վիճակ ստեղծելու սցենար է խաղարկվում։
Եթե 44-օրյա պատերազմի ժամանակ գերադրական աստիճանի հաղթական նոտաների վրա էր պետական քարոզչամեքենան՝ սկսած փաշինյանական «ի զեն, ի մարտ» մոտիվացիաներով, ավարտած՝ հաղթելու ենք, հաղթում ենք, մինչև վերջին օրը՝ Արծրուն Հովհաննիսյանի՝ հաղթել ենք՝ ստերով, ապա այս անգամ իշխանությունների սցենարը փոխվել է։ Խնդիր է դրվել՝ տեղեկատվական քաոս ստեղծելու միջոցով թաքցնել այն, ինչ իրականում տեղի է ունենում։

Երբ որևէ պետության տարբեր պետական միավորներ պատերազմի / հայտարարված լինի, չհայտարարված, թե՝ սողացող/ պայմաններում նույն թեմային վերաբերող տրամագծորեն տարբեր տեղեկատվություն են տարածում, ժողովրդական հայտնի ասացվածքի իրավիճակն ենք ունենում, երբ՝ «աջ ձեռքը չգիտի, թե ձախն ինչ է անում»։ Բայց կա նաև այլ տարբերակ, երբ աջ ձեռքը լավ էլ գիտի թե՝ ձախն ինչ է անում, քանզի միտումնավոր է անում։ Այսինքն, քաոսը կառավարվում է կոնկրետ կենտրոնից։ Վերջին մի քանի օրերի դիտարկումները և լրատվամիջոցներին ուղղված կատաղի սլաքները ցուցանում են՝ որ իշխանության ստեղծած նախահարձակ տեղեկատվական քաոսը տեղեկատվություն տարածողներին, այսինքն, լրատվամիջոցներին շանտաժի ենթարկելու համար է։

Գերիների մասին պատերազմների ժամանակ որպես կանոն, շատ զգույշ և նրբանկատորեն է խոսվում, մեր իրականության մեջ ևս միշտ այդպես է եղել։

Ընդհուպ՝ 44 օրյա պատերազմը, երբ սցենարն այնպիսին էր, որ գերիները հերոսներին համազոր էին դիտարկվում, ընդ որում, առաջին հերթին՝ վարչապետի խոսքերում։

Այն ժամանակ սա, ըստ էության, նպատակային էր արվում։ Ի դեպ, գերիների հետ կապված նրա կանխակալ -հակահումանիստական դիտարկումները շատերին տարօրինակ թվաց։ «Պիտի քննության առնվի, պիտի հստակեցվի հանգամանքները»՝ ասում է։ Բնականաբար, գերիների պատմությունները տարբեր են, սակայն այս համատեքստում ի սկզբանե՝ որակավորումների և գնահատականների մոտիվն էր անհասկանալի։

Ընդհանրապես՝ պարզ է՝ մի ծայրահեղությունից մյուս ծայրահեղություն նրա մտքի թռիչքները պոպուլիզմի զինանոցից են, և բնավ ոչ՝ հատկանշական՝ կառավարության ղեկավարին․․․ Տպավորությունն այն է, որ գերիների թեմայից ձերբազատվել է ցանկանում Փաշինյանը, այն ծանր բեռ է, որն իր լուծման տիրույթում չէ, սակայն հո չի խոստավանելու, որ անզոր է․․․ Նկատենք, որ այսօր արդեն իշխանության «խոսափող» տարբեր պաշտոնյաներ ինչպես լինում է նրա ցանկացած ելույթից հետո՝ փորձում էին շտկել ու սրբագրել իրենց ղեկավարի մտքերը։ Բարդ գործ է։

ԻՆչ վերաբերվում է միտումնավոր ստեղծված տեղեկատվական քաոսին՝ լրատվամիջոցների ազատ խոսքը զսպելով և ճնշելով մեղավորներ նշանակելու տրամաբանությամբ, ապա թե՛ այս հարցը, թե՛ մեր գերիներին վերաբերող յուրաքանչյուր առանձին դեպքը իրավապահ մարմինները պիտի ամենայն անաչառությամբ քննության առարկա դարձնեն։ Եթե պետությունը և պետական սահմանները պաշտպանող հայ զինվորը արժեք է նրանց համար։

Պիտի սկսեն քննությունը նրանից, թե՝ ինչպե՞ս, ի՞նչ կենցաղային պայմաններում է սահման պահում մեր զինվորը, ապահովվա՞ծ է համապատասխան կացարանով, զենք-զինամթերքով, եթե այո, ապա՝ ինչու՞ նրանց զենքը չի կրակել, ինչու՞ ի սկզբանե հրաման է եղել դիրքերից հետ քաշվելու մասին։ Ո՞վ է եղել նման հակասահմանադրական հրաման տվողը։ Պիտի քննության առարկա դարձնեն այս ամենը՝առանց մեկ մարդու գերին դառնալու։

Ի վերջո, պիտի մեկ առ մեկ քննվի և պարզվի, ինչպե՞ս է ստացվում, որ մեր տղաների մարմինները հայտնվում են Բաքվում և այնտեղից են բերվում Երևան։ Եվ որքա՞ն հաճախադեպ են այսօրինակ դեպքերը։ Քանի դեռ վերը նշված և բազմաթիվ այլ հարցեր մնում են անպատասխան, ծրագրված տեղեկատվական քաոսի իշխանական կառավարիչների հետ նույն դաշտում են գործում նաև իրավապահները։
Ա․Ե․

Աղբյուր` Փաստինֆո