Փաստ ինֆո

Անկախ դատարանն առաջին հերթին անհրաժեշտ է մարդուն, ոչ թե՝ դատավորին։ Այս մասին «Դեպի բռնապետություն. Հետընթաց իրավունքներից» պանելային քննարկմանն ասաց ՄԻԵԴ նախկին դատավոր, ՍԴ նախկին դատավոր Ալվինա Գյուլումյանը։ 

Նրա խոսքով՝ դատական իշխանության անկախությունը ոչ միայն սահմանադրական սկզբունք է, այլև՝ միջազգային, այն դուրս է եկել երկրի սահմաններից, որովհետև այն մարդու իրավունքների պաշտպանության նախապայմաններից մեկն է։

«Արդարություն փնտրող և ակնկալող յուրաքանչյուրի համար այդ իրավունքի ապահովման կարևոր տարր է հանդիսանում դատարանի անկախությունը, այլ ոչ թե դատավորի արտոնություն կամ դատավորի՝ իրավունքից, օրենքից անկախ լինելու հանգամանք»,- նշեց Գյուլումյանը՝ հավելելով, որ դատարանի անկախությունն անհրաժեշտ է մարդուն, ոչ թե՝ դատավորին։

Դատական անկախության բնորոշ հատկանիշն անկախությունն է՝ իշխանության մյուս թևերից՝ օրենսդիր և գործադիր իշխանություններից, բայց դա նշանակում է նաև անկախություն՝ հենց դատական իշխանության ներսում։ Գյուլումյանն արձանագրեց, որ անկախության ապահովման համար նշանակություն ունեն ինչպես օբյեկտիվ, այնպես էլ՝ սուբյեկտիվ գործոններ։ Մասնավորապես, այն կարող է ընկալվել ոչ միայն որպես իրավունք կամ սկզբունք, այլ՝ հոգեվիճակ, ուստի՝ Գյուլումյանը կարևորեց առաջին հերթին ունենալ դատավոր, որն ունակ է անկախ լինելու։

«Հաճախ որոշ դատավորների մոտ երբեմն իշխանության շահն ընկալվում է որպես պետության շահ և երբեմն նրանք ոչ թե ցանկանում են լինել ուղղակի կամակատար, այլ՝ իրենց թվում է, թե դրանով իրենք պետության շահն են պաշտպանում։ Այս շփոթմունքը գալիս է գուցե մեր դեռևս սոցիալիստիական մտածելակերպից, երբ ավելի շատ ընդգծվում էր պետության շահը»,- նշեց Գյուլյանը՝ ավելացնելով, որ պետության շահը միջազգային իրավական փաստաթղթերում շատ ավելի քիչ է օգտագործվում, հիմնականում խոսվում է հանրային շահի մասին.

«Այստեղ է, որ մեր դատավորների մոտ կարծես թե շփոթմունք է առաջանում՝ պետության շահ ասելով հասկանալ իշխանության շահը, օրվա իշխանության կամակատար լինելը։ Ի հաստատումը դրա՝ կարող ենք ասել, որ այն դատավորները, որոնք այսօր են իշխանահաճո որոշումներ կայացնում, նրանք նաև երեկ են կայացրել և համոզված եղեք, որ վաղն էլ են կայացնելու»։

Գյուլումյանը մատնանշեց նաև վաղվա օրվա նկատմամբ անվստահության հանգամանքը, երբ դատավորը մտածում է, որ իրեն կարող են ազատել պաշտոնից կամ իր նկատմամբ հետապնդում կսկսեն։

Աղբյուր` Փաստինֆո