Փաստ ինֆո

Մեր տարածաշրջանում տեղի է ունենում գլոբալ աշխարհակարգի փոփոխություն, որը կախված է տարածաշրջանում երկրների ուժային հարաբերակցություններից: «Փաստինֆո»-ի հետ զրույցում ասաց քաղաքագետ Ալեն Ղևոնդյանը՝ շեշտելով, որ մեր տարածաշրջանում այդ ուժային հարաբերակցության բալանսավորող գործոնը եղել է Ղարաբաղյան հակամարտության նախկին ստատուս քվոն, սակայն 2018թ-ին տեղի ունեցած գործընթացների արդյունքում այդ ստատուս քվոն փոխվեց, իսկ հիմա էլ ռեգիոնի ուժային կենտրոններն իրենց շահերին համապատասխան փորձում են իրենց ազդեցության և անվտանգության գոտիներն ընդլայնել:

«Ռուսաստանը իրողությունների համապատասխան նոր քաղաքականություն է որդեգրում, Իրանը փորձում է իր համար սպառնալիք ընկալվող երկրների հետ կապված խնդրահարույց հարցերին լուծումներ տալ, Թուրքիան ավելացնում է իր ազդեցության մասշտաբը, Ադրբեջանը փորձում է Արցախյան խնդրի լուծումը վերջնական հանգրվանի հասցնել և դրանով նոր որակի դերակատարում ունենալ ռեգիոնում, իսկ Հայաստանն ընդամենը փորձում է գոյատևել՝ փորձելով չկորցնել պետականությունը և ապահովել սեփական ֆիզիկական անվտանգությունը՝երկրորդ, երրորդ երկրների ներգրավվածության միջոցով »,-ասաց Ալեն Ղևոնդյանը:

Զրուցակցի արձանագրմամբ՝ Հայաստանի գործող իշխանությունները հրաժարվել են սեփական պետության սահմանների և անվտանգության ապահովումից՝ դրանք բարդելով գործընկեր երկրների ուսերին, և սա այն դեպքում, երբ հարևան բոլոր երկրները նոր զինտեխնիկա են գնում և սպառնալի հայտարարություններ են հնչեցնում Հայաստանի հասցեին:

Քաղաքագետի դիտարկմամբ՝ Հայաստանի շահերն այս պահին համընկնում են Ռուսաստանի և Իրանի հետ՝ համաթուրքականությանը հակադարձելու, ինչպես նաև Սյունիքով միջանցքի տեսանկյունից:

Ալեն Ղևանդյանը միևնույն ժամանակ նկատեց, որ Սյունիքով միջանցքի կարևորությունը Ռուսաստանի և Իրանի դեպքում տարբեր են: Նրա խոսքով՝ Իրանի համար դա ավելի սուր խնդիր է, քանի որ կտրվում է աշխարհագրական կապուղին Հայաստանի հետ.

«Եթե Ռուսաստանը ներգրավվածություն ունի հնարավոր միջանցքի և կոմունիկացիաների մանդատի հարցում, ապա Իրանը դա չի ունենա եւ դուրս կմնա պրոցեսից: Եթե օրինակ Հայաստանը որոշի, որ ինքը կողմ է այդ միջանցքին, ապա մեծ հաշվով քննարկումը լինելու է այն, որ դրա վերահսկելիությունը և մանդատը տալու են Ռուսաստանին, իսկ Իրանին որևէ բան չեն փոխանցելու»,-ասաց զրուցակիցը և շեշտեց, որ այստեղ ամենամեծ խնդիրը հայկական կողմի դիրքորոշման մեջ է։ Ըստ քաղաքագետի, կան իրավիճակներ, որ Հայաստանը պատրաստ է գնալ զիջումների ի հաշիվ իր շահերի, իսկ դա անընդունելի է Ռուսաստանի և Իրանի համար:

«Իրանը բացահայտ ասաց, որ եթե անգամ Հայաստանի ղեկավարությունը չցանկանա պաշտպանել իր տարածքային ամբողջականությունը, ապա մենք ինքներս դա կանենք: Սա միջազգային հարաբերությունների պատմության մեջ նմանը չունեցող հայտարարություն է, կոպիտ ասած, Իրանն ուզում է ասել, եթե դուք արդեն պայմանավորվել եք, որ հանձնելու ենք այդ միջանցքը, մենք չենք թողնի, կգանք և կպահենք»։

Վերջերս քննարկվում է նաև տարածաշրջանում «3+3» բանակցային նոր ձևաչափ ստեղծելու գաղափարը՝ Հայաստանի, Ռուսաստանի, Թուրքիայի, Ադրբեջանի, Վրաստանի և Իրանի մասնակցությամբ:

Հաշվի առնելով այն հանգամանքը, որ այս ձևաչափը դեռևս այն ժամանակ եղել է Թուրքիայի գաղափարը՝ արդյո՞ք այն բխում է Հայաստանի շահերից և դիվանագիտական նման միջոցներով ի՞նչ կարող է Հայաստանը շահել նման ձևաչափով քննարկումներից, քաղաքագետն արձանագրեց, որ Հայաստանի սուբյեկտայնությունն այնքան է իջել, որ դժվար է ասել՝ թե «3+3» կամ մեկ այլ ֆորմատում ի՞նչ շահերի կրող է լինել այն.

«Ցավոք, որպես պետություն՝ Հայաստանի դերակատարումը հայտնի քաղաքական թիմի կատարած գործողությունների արդյունքում հասել է նվազագույնի ,մենք միջազգային իրավունքի սուբյեկտից դարձել են միջազգային իրավունքի օբյեկտ, դա աղետաբեր է Հայաստանի գոյության հեռանկարի համար»,-ասաց Ղևոնդյանը:

Իսկ թե արդյո՞ք հայկական կողմի իշխանություններին կհաջողվի ղարաբաղյան հարցի բանակցություններում ձևաչափային փոփոխություններ թույլ չտալ և այն պահել ԵԱՀԿ Մինսկի խմբի ֆորմատում, Ալեն Ղևոնդյանը պատասխանեց.

«ԵԱՀԿ Մինսկի խումբը ցույց տվեց իր անարդյունավետությունը:Նրանց գործը ֆորմալ հայտարարություններից այն կողմ չի գնում: ԵԱՀԿ ֆորմատն ավելի լայն ֆորմատ է և ավելի լայն հնարավորությունն է տալիս մանևրելու, դա հասկանում է նաև Հայաստանի գործող քաղաքական խմբակը , դրա համար էլ իրենց պատկերացրած քաղաքականության շրջանակներում ցանկանում են այդ ֆորմատում ինքնադրսևորվել, իսկ «3+3» ֆորմատը ավելի պրակտիկ ֆորմատ է: Այն հիմնական խաղացող պետությունները, որոնք ռեգիոնում քաղաքական կլիմա են ստեղծում, որոշակի ֆորմատ են ձևավորում, որտեղ էլ որոշելու են ռեգիոնի, պետությունների ապագան և նրանց արտաքին քաղաքականությունը այդ պետությունների մասով:ԵԱՀԿ ֆորմատն ավելի ծանր, լայն խուսանավումների ֆորմատ է, իսկ «3+3» -ի առաջարկը ավելի նեղ, առարկայական քննարկումների շրջանակ է:

Թե՛ առաջին ֆորմատը, թե երկրորդն ունեն հստակ ֆիքսված հնարավորություններ և ռիսկեր, կապված պետության ներուժից և նրա ղեկավարի ունակություններից՝ պետությունները կարող են երկուսից էլ շահեր քաղել, իսկ Հայաստանի շահելու առաջին նախապայմանն այն է, որ Հայաստանն ունենա այնպիսի ադեկվատ, խելամիտ, ոչ պոպուլիստ ղեկավար, որն իր առջև կդնի պետության անվտանգության և ազգային շահերից բխող նպատակներ և առաջնահերթություններ և դրանք կիրականացնի, չլինի դավաճան, չփորձի դերեր խաղալ, որպեսզի սպասարկի երկրորդ, երրորդ երկրների ազգային շահերը»,-ասաց Ալեն Ղևոնդյանը:

Աղբյուր` Փաստինֆո