Փաստ ինֆո

Ադրբեջանի ԱԳ նախարար Ջեյհուն Բայրամովը հայտարարել էր, որ հայ ռազմագերիներին հանձնելու հարցը լուծված և փակված է։ Ադրբեջանի ԱԳ նախարարի այս հայտարարության, գերիներին վերադարձնելու գործընթացի վրա դրա ազդեցության մասին «Փաստինֆո»-ն զրուցել է ՄԻԵԴ-ում ՀՀ ներկայացուցիչ Եղիշե Կիրակոսյանի հետ։

 Ադրբեջանի ԱԳ նախարարը հայտարարեց, որ Բաքվում հայ գերիներ չկան և որ այդ լուծված և փակված է, սակայն մեզ հայտնի է նրանց մոտ գտնվող 200-ից ավել գերիների մասին։ Ի՞նչ քայլեր են իրականացվում նրանց վերադարձնելու համար։  

 Թվերի մասին այս պահին չեմ խոսի։ Եվրոպական դատարանի միջոցով Ադրբեջանի կողմից հաստատված որոշակի անձանց խումբ կա, որոնք շարունակում են գտնվել ադրբեջանական վերահսկողության ներքո և ովքեր համարվում են հստակ կարգավիճակ ունեցող անձինք։ Ադրբեջանի ԱԳ նախարարի հայտարարությունը միջազգային հանրության ուշադրությունը շեղելու հերթական փորձն է։ Անկախ ամեն ինչից, անկախ տված գնահատակններից, այդ բոլոր անձինք կա՛մ ունեն ռազմագերու կարգավիճակ, կա՛մ գերեվարված քաղաքացիական անձանց։ Դիվերսանտ և նմանատիպ մյուս արտահայտություններն ավելի շատ գնահատողական են և որևէ կերպ չեն կարող խոչընդոտել։ Ադրբեջանի պարտավորությունները շարունակում են չկատարված մնալ, որովհետև մարդասիրական իրավունքի տեսանկյունից թե՛ Ժնևյան 3-րդ կոնվենցիայի, թե՛ 4-րդ կոնվենցիայի համաձայն՝ Ադրբեջանը պարտավոր է ռազմական գործողությունների ավարտից անմիջապես հետո վերադարձնել իր մոտ պահվող բոլոր անձանց։ Կա մեծ թվով անձանց խումբ, որի վերաբերյալ Եվրոպական դատարան դիմում է ներկայացրել է ադրբեջանական կողմին և պահանջվել կոնկրետ անձանց մասին տեղեկատվություն ներկայացնել։ Եվրոպական դատարանը, փորձում է կոնվենցիայի պարտավորություններն օգտագործելով, Ադրբեջանին հարկադրել, որպեսզի վերջինս ձեռնպահ մնա իր վերահսկողության ներքո գտնվող անձանց նկատմամբ ոչ պատշաճ վերաբերմունք դրսևորելուց։

 Ստացվում է Ադրբեջանի ԱԳ նախարարի հայտարարությունը բացառապես քաղաքակա՞ն եք դիտարկում և կարծում, որ գերիներին վերադարձնելու հետագա գործընթացներին չի՞ խոչընդոտի։

Ոչ, բացարձակ։ Իրավական առումով դա նոնսենս է, որովհետև ամեն պարագայում այդ պարտավորությունը շարունակում է մնալ։ Եթե անգամ նոյեմբերի 9-ի եռակողմ հայտարարությունը չլիներ, միևնույն է միջազգային իրավունքի տեսանկյունից իր մոտ պահվող անձանց վերադարձնելու այդ պարտավորությունն առկա է և պետք է իրականացնի՝ անկախ նրանից, թե ինչ հայտարարություններ ու որակումներ կլինեն։ Դրանք զուտ միջազգային հանրության ուշադրությունը շեղելու հնարքներ են։

ՄԻԵԴ-ն այս ընթացքում պարբերաբար հրատապ միջոց կիրառելու մասին որոշումներ էր կայացնում։ Ի՞նչ փուլում են դրանք և որոշ գերիներին հրատապ վերադարձնելու հետ կապված, հայկական կողմը նմանատիպ դիմումներ ներկայացրե՞լ է ՄԻԵԴ։

 Պատերազմի ընթացքից մինչև վերջին մեկ ամիսը բավականին շատ դիմումներ ենք ներկայացրել, բայց ոչ գերիներին վերադարձնելու հետ կապված։ Փորձ արեցինք Եվրոպական դատարանից պահանջել, որ միջանկյալ միջոց կիրառի և պարտավորեցնի Ադրբեջանին վերադարձնել գերեվարված անձանց, սակայն դատարանը չբավարարեց այդ խնդրանքը և համարեց, որ դա դուրս է իր իրավասության շրջանակներից։ Մեր պահանջը հիմնավորում ենք այն պայմանով, որ Եվրոպական կոնվենցիան ռազմական գործողությունների կոնտեքստում պետք է կիրառվի մարդասիրական իրավունքի նորմերի համատեքստում, որն էլ արձանագրում է պահվող անձանց վերադարձի պարտավորությունը։ Եվրոպական դատարանը, սակայն, արձանագրեց, որ իր իրավասության շրջանակները սահմանափակվում են կոնվենցիայով։ Առավելագույնը, որ հնարավոր է եղել ստանալ այն է, որ Եվրոպական դատարանը պարտավորեցրել է Ադրբեջանին ձեռնպահ մնալ անձանց ֆիզիկական անձեռնմխելիության, կյանքի նկատմամբ ոտնձգություններից և պահպանել կոնվենցիայով երաշխավորված իրավունքները։

Ադրբեջանի նկատմամբ սանկցիաներ կիրառելու ուղղությամբ այլ ի՞նչ քայլեր են իրականացվում։

 Դատարանի կողմից դեռ մարտի սկզբին որոշում էր կայացվել այս հարցի մասին ԵԽ նախարարների կոմիտեին ծանուցելու վերաբերյալ։ Այդ քայլն արդեն կատարվել է, այս պահին քննարկումներ են տեղի ունենում նախարարների կոմիտեում։ Աշխատանք է տարվում նաև արտաքին գործերի նախարարության և Ստրասբուրգում մեր ներկայացուցչության հետ։ ԵԽ անդամ երկրների հետ ակտիվ շփումներ կան, որ այդ հարցի կարևորությունն ընդգծվի և հարցի քննարկման համար հնարավոր հող նախապատրաստվի։

Գերիների նկատմամբ ոչ պատշաճ վերաբերմունքի հետ կապված առանձին դիմումներ ներկայացվե՞լ են։  

Փետրվարի սկզբին ներկայացված միջպետական գանգատի մեջ ներառել էինք նաև պահանջներ, որոնք վերաբերում էին գերիների հետ վատ վերաբերմունքի, խոշտանգումների, ծեծի, ինչպես նաև կամայական սպանությունների և այլ կոպիտ խախտումների մասին ապացույցները։ Այսինքն այդ պահանջներն արդեն դատարան ներկայացվել են։ Ինչպես նաև գերեվարված անձանց հարազատների իրավունքների խախտումների վերաբերյալ պահանջներ ներկայացվել է Եվրոպական դատարան։ Այդ գանգատի քննությունը որոշակի ժամանակ կտևի։ Այսինքն պետք է սպասենք։

Աղբյուր` Փաստինֆո