Փաստ ինֆո

ՀՀ Սյունիքի մարզի Տեղ խոշորացված համայնքի բոլոր 7 բնակավայրերն արդեն սահմանամերձ են։ Որոշ գյուղերում թշնամին տեղակայվել է 500 -600 մ., որոշ հատվածներում էլ փոքր-ինչ ավելի հեռու կամ մոտ հեռավորության վրա։

«Բոլոր գյուղերն էլ սահմանամերձ են: Տեղ համայնքը գրեթե 50 կմ սահման ունի։ Հակառակորդը կանգնած նայում է` մենք մեր տներում ինչ ենք անում։ Եթե հեռադիտակով նայի, ուզենա անզեն աչքով էլ կտեսնի՝ սեղանին ինչ ուտելիք ենք դրել»,- «Փաստինֆո»-ի հետ զրույցում ասաց Տեղ համայնքի ղեկավար Ներսես Շադունցը։

Անդրադառնալով Սյունիքի այլ բնակավայրերում ադրբեջանական կողմի պարբերաբար դիրքերի փոփոխությանը՝ Շադունցը նշեց, որ յոթ գյուղերում այլևս տեղաշարժեր չեն լինում։

«Սկզբից մեր մոտ էլ էին տեղաշարժեր լինում, բայց այն ժամանակ կանգնած էինք ավելի բարձր դիրքերում։ Մենք սահմանագծից մի քիչ այն կողմ էինք կանգնած։ Ժամանակի ընթացքում եկան, ասացին, որ դա իրենց տարածքն է, պետք է ազատել ՝«փաստաթուղթ եք ստորագրել, տեր կանգնեք», բայց հիմա մեր համայնքում նման խնդիր առայժմ չկա»։

Առանց իրավական ընթացակարգերի իրականացված սահմանազատումներն ազդել են 1350 տնտեսության վրա։ Անասնապահությամբ զբաղվողները հիմա կենդանիներին արածացնելու խնդիր ունեն՝ արոտավայրերը չկան։ Տեղ, Արավուս, Խնածախ, Խոզնավար, Կոռնիձոր, Վաղատուր և Քարաշեն գյուղերում միասին 5600 բնակիչ է ապրում։

«Եթե ՀՀ վարչական տարածքով նայենք, սահմանազատման աշխատանքների արդյունքում, որոնք կատարվել են GPS համակարգով, որոշակի վարելահողեր և արոտավայրեր են մնացել սահմանից այն կողմ՝ որոշակի կորուստներ ունենք։ Արավուսում, Տեղում, Կոռնիձորում մեր ձեռքի տակ եղած քարտեզներով, սեփականաշնորհման վկայականներով, կադաստրի քարտեզներով մի քանի սեփականաշնորհված հողատարածքներ կան, որոնք կորցրել ենք։ Խազնավարի որոշ հատվածում ևս խնդիրներ կան, որոնք արձանագրել են բնակիչները»,- ասաց Շադունցը։

Միայն Կոռնիձորում, պրն Շադունցի փոխանցմամբ կորցրել են մինչև 50 հա տարածք՝ ըստ տվյալ շրջանի ղեկավարի ներկայացրած տվյալների։

Խոշորացված համայնքի կորուստները դեռ ուսումնասիրվում են ու սպասում են վերջնական որոշումներին։

Այդուհանդերձ, Ն. Շադունցը նշեց, որ համայնքը կորցրել է և քաղաքացիների սեփականաշնորհած վարելահողերը, և համայնքային սեփականություն համարվող վարելահողեր։ Անասնապահությամբ զբաղվող ֆերմերները հիմա լուրջ խնդիրներ ունեն։ Իսկ նրանք, ովքեր հողագործությամբ, դաշտավարությամբ էին զբաղվում՝ պետք է մտածեն բազմավեկտոր գյուղատնտեսություն վարելու մասին։

«Դժվարություններ կան. շուտով գարուն է ու անասունները բնազդաբար սկսելու են սահմանն անցնել այն կողմի վրա։ Սահմանից այն կողմ խոտը բարձր է ու անասունը բնազդաբար գնալու է այդ ուղղությամբ։ Հիմա պետք է փորձենք որևիցե բան անենք՝ փշալար կքաշենք, թե ինչ- որ այլ բան կարվի՝ կտեսնենք, բայց ժամանակը քիչ է, չգիտեմ՝ կհասցնե՞նք, թե ոչ»,- ասաց նա։

Թեև գարնանը մի քանի շաբաթ դեռ կա, սակայն անասնապահության հետ կապված հարցերով արդեն իսկ ընդհարումներ եղել են ադրբեջանական կողմի հետ։ Եղել են դեպքեր, երբ կենդանիներն անցնել են թշնամու կողմ։

«Լինում են դեպքեր, երբ հովիվը անասուններին տանում է արոտի, կենդանին բնազդաբար սահմանն է անցնում, էնպես չի, որ քանոնով գծած է, հիմա իրենց կողմից կանգնած հերթապահները նկատում են, որ անցել ես սահմանը, մոտենում են, երբեմն խնդիրներ են առաջանում, երբեմն էլ բացատրում են, որ այլևս այդ կողմ չգնանք»։

Շադունցի փոխանցմամբ՝ կոպիտ չեն խոսում, սակայն վերաբերվում են որպես պարտվողի։

«Իրենք ո՞վ են, որ ավելի կոպիտ խոսեն։ Իրենց բերանում ուղղակի լեզու են դրել, իրենք մտածում են, որ կարող են խոսել, բայց դե մեր բնակչությունն իր տեղում ամուր է կանգնած, ուղղակի էնպես է ստացվել, որ պարտվողի պիտակը դաջել են մեր ճակատին, բայց դե ժամանակի ընթացքում դա պետք է մաքրենք»։

Խնդիրները հիմնականում առաջանում են այն հատվածներում, որտեղ արոտավայրեր կան՝ Արավուսում, Խնածախում, Տեղում և Խոզնավարում։ Դաշտավարության աշխատանքներն էլ դեռ չեն սկսել։ Համայնքի բնակիչները ժամանակին անասնապահությամբ էինք զբաղվում, ոչխարաբուծությունը մեծ թափով էր զարգանում, դաշտավարությունը ևս։

«Մեկ խնդիր ունենք, որ որոշները վարկեր էին վերցրել, անասուններ ձեռք բերել բարձր գներով, իսկ արոտները կորցնելուց հետո ցածր գներով վաճառել են։ Հիմա իրենք խնդիրներ ունեն, փորձում ենք յուրաքանչյուրի խնդիրը հասկանալ, աջակցել, բայց դե դրան պետական մոտեցում է պետք։ Մեր ուժը չի հերիքի, որ այդ կարգի հարցերը լուծենք»։

Շադունցը տեղեկացրեց, որ գյուղացիները կամաց-կամաց ջերմոցային տնտեսություններ են սկսում վարել, նոր մշակույթ են ուզում ներմուծել։ Այս պահին էլ արտագաղթելու մասին չեն մտածում, պարզապես փորձում են հնարներ գտնել՝ ընտանիքներին պահելու համար։

«Հրաշալի բնակչություն ունենք, ժողովուրդը հերոս է, եթե տեր կանգնենք, մոլորակը կշրջենք»։

Կառավարության որոշմամբ հաստատվել է սոցիալական աջակցություն ստացող սահմանամերձ համայնքների, բնակավայրերի նոր ցանկը, որում ներգրավվել են նաև համայնքի բոլոր գյուղերը։

«Ես խոստումներին չեմ հավատում։ Մի բան, որ շոշափելի չէ, չեմ կարող ասել։ Թող անեն տեսնենք, կանեն՝ կասենք շնորհակալություն, բայց մի բան խոստանալն ուրիշ բան է՝ կատարելը մի այլ բան»,- եզրափակեց Շադունցը։

Աղբյուր` Փաստինֆո