Փաստ ինֆո

Մարդու իրավունքների եւրոպական դատարանը 2021 թվականի հունվարի 15-ին և փետրվարի 1-ին ստացել է «Ադրբեջանն ընդդեմ Հայաստանի» և «Հայաստանն ընդդեմ Ադրբեջանի» գանգատների գործով ամբողջական դիմումներ։

Դատարանը պաշտոնական հաղորդագրության համաձայն՝ դատարանը միջնորդություններ էր ստացել նաեւ ավելի վաղ, 2020թ. սեպտեմբերի 27-ին եւ հոկտեմբերի 27-ին՝ ժամանակավոր միջոցներ կիրառելու վերաբերյալ՝ համապատասխանաբար Հայաստանի և Ադրբեջանի կողմից։ 2020-ի սեպտեմբերի 29-ին ընդունել էր միջանկյալ միջոց՝ 39-րդ հոդվածի հիման վրա։

«Հաշվի առնելով, որ իրավիճակի զարգացումը հիմք է հանդիսացել կոնվենցիայի խախտման համար, կոչ ենք անում Հայաստանին եւ Ադրբեջանին ձեռնպահ մնալ ցանկացած քայլերից, հատկապես ռազմական գործողություններից, որոնք կարող են հանգեցնել Կոնվենցիայով երաշխավորված քաղաքացիական բնակչության իրավունքների խախտումների՝ մասնավորապես կյանքն ու առողջությանը վտանգի տակ դնելը, և պահպանել կոնվենցիայի երկրորդ և երորրդ հոդվածներում ամրագրված պարտավորությունները՝ մասնավորապես կյանքի իրավունքի, խոշտանգումների եւ անմարդկային կամ նվաստացուցիչ վերաբերմունքի կամ պատժի արգելում»,- ասված է ՄԻԵԴ-ի հաղորդագրության մեջ։

2020 թվականի նոյեմբերի 4-ի հայտարարության մեջ դատարանը պարզաբանել է, որ պետությունները պարտավոր են հարգել նաեւ հակամարտության ընթացքում գերեվարված անձանց կոնվենցիոն իրավունքները։

Բացի այդ, դատարանը ստացել է բազմաթիվ հարցումներ ՝ համաձայն 39-րդ հոդվածի, որոնք վերաբերում են ենթադրյալ գերիներին։ Դրանք ներկայացվել են Հայաստանի և Ադրբեջանի կառավարության կամ գերիների հարազատների կողմից։

Մինչ օրս ստացված հարցումները վերաբերում են ընդհանուր 241 մարդու, նրանցից 228-ը հայերի, 13-ը՝ ադրբեջանցու։ Դատարանն առաջարկել է համապատասխան անձանց վերաբերյալ տեղեկատվություն ներկայացնել։

Ըստ զեկույցի, դատարանը կամ կասեցրել է գործի քննությունը 39-րդ հոդվածի համաձայն, երբ պատասխանող կառավարությունը տրամադրել է գերիների մասին համապատասխան տեղեկատվություն, կամ կիրառել է 39-րդ հոդվածը, երբ կառավարությունը բավարար տեղեկատվություն չի տրամադրել կամ ընդհանրապես որեւէ տեղեկատվություն չի տրամադրել:

Վերը նշված դիմումները պարունակում են 2020 թվականի սեպտեմբերի 27-ից սկսված ռազմական գործողությունների ընթացքում պատասխանող պետությունների կողմից կոնվենցիայով ամրագրված լայնածավալ խախտումների դեպքեր։ Դրանք են՝ հարձակումներ քաղաքացիական բնակչության վրա, քաղաքացիական և հանրային ունեցվածքի և ենթակառուցվածքների ոչնչացում, մահապատիժների կիրառում, զինվորականների և խաղաղ բնակիչների նկատմամբ նվաստացուցիչ վերաբերմունքի դրսեւորում, ռազմագերիների կալանավորում, քաղաքացիական բնակչության բռնի տեղահանում։

Ադրբեջանը, ինչպես նշվում է ՄԻԵԴ-ի հաղորդագրության մեջ, Հայաստանին պատասխանատու է համարում կոնվենցիայի խախտումների, այն է՝ 1992թ.-ից Լեռնային Ղարաբաղից եւ հարակից տարածքներից ադրբեջանցիներին տեղահանման, նաև մշակութային-կրոնական ունեցվածքի ենթադրյալ ոչնչացման համար։

39-րդ հոդվածի համաձայն ՝ դատարանի կողմից կիրառվող միջոցների մասին վճիռներն ուղղված են անուղղելի վնասի կանխմանը։

Դատարանը նախ պետք է քննության առարկա դարձնի ստացված դիմումների ընդունելիության հարցը։

Աղբյուր` Փաստինֆո