Փաստ ինֆո

«Արևելյան քաղաքականության մեջ սիմվոլիկան շատ կարևոր տեղ է զբաղեցնում: Հատկապես վերջին շրջանում նումերոլոգիան, անվանական և այլ տեսակի սիմվոլիկաների կիրառությամբ աչքի է ընկնում Թուրքիան: Այդ ենթատեքստում բոլորովին պատահական չէ Թուրքիայի նախագահ Էրդողանի կողմից նախօրեին՝ 1920թ. թուրք-հայկական պատերազմում թուրքական զորքերի հրամանատար Քազըմ Քարաբեքիր փաշայի հիշատակումը, որն, իհարկե, նախազգուշացում է՝ ուղղված հայերին և Հայաստանին և իր մեջ, առնվազն, երեք ակնարկ կարող է պարունակել»,- «Փաստինֆո»-ի հետ զրույցում ասել է թուրքագետ, ԵՊՀ Արևելագիտության ֆակուլտետի դեկան Ռուբեն Մելքոնյանը՝ անդրադառնալով Թուրքիայի նախագահ Ռեջեբ Թաիբ Էրդողանի ֆեյսբուքյան գրառմանը։ Նշենք, որ վերջինս նախօրեին ֆեյսբուքում կատարած գրառմամբ հիշել էր ազատագրական շարժման Արևելյան ճակատի հրամանատար, 1920թ. թուրք-հայկական պատերազմում թուրքական զորքերի հրամանատար Քազըմ Քարաբեքիր փաշային՝ հրապարակելով նրա լուսանկարն ու հռետորական հարցի տեսքով կից գրառում կատարել՝ արդյո՞ք մարդիկ գիտեն այդ նկարի պատմությունը:

Այնուհետև Էրդողանը նշել էր, թե Քարաբեքիր փաշան «երեխաներին կարեկցող, անտուն մանուկներին պաշտպանող, մեծահոգի պետական այր էր»: Էրդողանի բնորոշմամբ՝ Քարաբեքիրը «որբերի հայր էր», ով «Անատոլիայում» (Արևմտյան Հայաստանում – հեղ.) իր հոգածության տակ էր վերցրել 6000 երեխայի և հոգում էր վերջիններիս բոլոր ծախսերը:

Խոսելով լուսանկարի հրապարակման տակ թաքնված էրդողանական ակնարկների մասին, թուրքագետ Ռուբեն Մելքոնյանն ընդգծում է, որ սա առաջին առաջին հերթին ազդակ է՝ ուղղված հայկական կողմին.«Քազըմ Քարաբեքիրը Թուրքիայում պատվանուն ունի՝ նրան այնտեղ կոչում են «Հայաստանը նվաճող»: Քազըմ Քարաբեքիրն այն անձն է, ով գրավեց Հայաստանի Հանրապետությունն ու հասավ մինչև Գյումրի՝ նախկին Ալեքսանդրապոլ: Նա Հայոց Ցեղասպանության շարունակության իրագործողն էր, իսկ դրա վառ վկայությունը Ալեքսանդրապոլի նահանգում Հայաստանի առաջին Հանրապետության քաղաքացիների կոտորածն է: Մինչև իր կյանքի վերջ, արդեն նույնիսկ պատկառելի տարիքին, Քազըմ Քարաբեքիրը շրջում էր թուրքական դպրոցներում և համալսարաներում և հանդես էր գալիս դասախոսություններով, որի վերնագիրն էր՝ «Ինչպես ես ոչնչացրի Հայաստանը»: Եվ, ահա, Էրդողանի կողմից հրապարակայի կերպով Հայաստանը «ոչնչացնողի» կերպարի հիշատակումն իր մեջ հստակ վտանգ է սպառնալիք է պարունակում հայկական կողմի նկատմամբ»,- ասում է թուրքագետ Ռուբեն Մելքոնյանը:

Հարցին՝ ի՞նչ որբ երեխաների «հայր» է եղել Էրդողանի բնորոշմամբ՝ «գթասիրտ» Քարաբեքիրը, թուրքագետն ամենաանսպասելի պատասխանն է տալիս՝ դրանք հիմնականում այն հայ երեխաներն են եղել, որոնց որբացրել է ինքը՝ Ցեղասպանության շարունակողն ու Ալեքսանդրապոլի գրավումն իրականացնող փաշան. «Քարաբեքիրը հանդես է գալիս, իբրև, որբերի պաշտպան, բայց, իրականում, սա ցեղասպանական մի բաղադրիչ է, որտեղ որբ մնացած հայ երեխաներին հավաքագրելով՝ դաստիարակել են մոլեռանդ թուրք – իսլամական ոգով և դարձրել զինվորականներ: Կան վարկածներ, որ այդ որբերի մեջ մեծ թիվ են կազմել հենց Հայոց Ցեղասպանության արդյունքում որբացած հայ երեխաները, որոնք, փաստորեն, թուրքացել և հետագայում՝ թուրքական բանակի զինվորներ են դարձել»,- ասում է թուրքագետը:

Փաշայի հիշատակման տակ՝ Էրդողանի երրորդ ակնարկն, ըստ Ռուբեն Մելքոնյանի, ավելի ներքաղաքական նպատակ է հետապնդում: Թուրքագետը նկատում է՝ Քարաբեքիրը Մուտաֆա Աթաթուրքի մրցակիցն է եղել, որին քաղաքական դաշտից մեկուսացրել է հենց Աթաթուրքը: Քարաբեքիրը քաղաքական դաշտ է վերադարձել միայն Աթաթուրքի մահից հետո: Եվ, քանի –որ, Աթաթուրքն Էրդողանի խորհրդանշական մրցակիցն է, ապա, ըստ Ռուբեն Մելքոնյանի, Քարաբեքիրի ակտիվացումն Էրդողանի համար, անպայման, ներքին սպառման իմաստ ունի՝ առաջ բերելու համար այնպիսի պատմական ֆիգուրների, որոնք Աթաթուրքի հետ համեմատվելու հիմքեր ունեն:

Հարցին՝ արդյո՞ք թուրքագետը Քարաբեքիրի հիշատակման էրդողանի քայլի մեջ պատերազմի վերսկսման ռեալ վտանգներ չի տեսնում, հատկապես այն պարագայում, երբ Թուրքիայի նախագահն, այսպես ասած, «Հայաստանը նվաճողին» և Ալեքսանդրապոլը գրավողին հիշատակում է Կարսում կայանալիք զորավարժություններից անմիջապես առաջ, Ռուբեն Մելքոնյանը պատասխանում է՝ անկասկած նման վտանգն առկա է, ավելին՝ այն կախված է հայ – թուրքական սահմանի ողջ երկայնքով. «Եթե սրան էլ գումարենք այն փաստը, որ թուրք – ադրբեջանական հերթական զորավարժություններն անց են կացվելու Կարսում՝ Գյումրիին մոտ, և մասնավորապես հենց այս տարածքներում, որտեղ Քարաբեքիրն, ըստ էության, իրականացրել է իր ոճրագործությունները, ապա Էրդողանի այս քայլն, իսկապես, իր մեջ Հայաստանին ուղղված ռեալ վտանգներ է պարունակում: Զգո՞ւմ են դա այստեղ՝ Հայաստանում… Պարզապես վերջին երեք տարիներին Հայաստանին սպառնացող տարատեսակ վտանգներն այնքան շատ են, որ այստեղ ապրող մարդիկ, կարծես, դրանցից ընդարմացել են: Հատկապես, դրան նպաստեց նաև վերջին պատերազմը, որից հետո մարդիկ հոգեպես հյուծված և գերհոգնած են: Թուրքիան, ինքնին, Հայաստանի գոյության համար սպառնալիք ներկայացնող ամենամեծ վտանգներից մեկն է, որն ամեն պահին՝ պատերազմի տեսքով կարող է պայթել:

Այլ հարց է՝ ի՞նչ են այս մասին մտածում Հայաստանի օրվա իշխանությունները: Եվ, եթե հաշվի առնենք այն հանգամանքը, որ Հայաստանում տկար ու դավաճան իշխանություն է, ապա պետք է նաև ընդգծենք, որ, եթե անգամ այս իշխանությունը տեղյակ է Թուրքիայից Հայաստանին սպառնացող առաջիկա վտանգների մասին, ապա ինչպես նախիջևանյան զորավարժությունների պարագայում, այնպես նաև՝ Կարսի զորավարժություններ դեպքում պարզապես ոչինչ չի ձեռնարկելու: Էրդողանի վերջին հիշատակումը մեկ անգամ ևս հուշում է, որ մեր դեմ շատ լուրջ մտածված պետական մեքենա է աշխատում, որի դեմ մենք այսօրվա դրությամբ միայնակի կարգավիճակով գուցե նույնիսկ չկարողանանք դիմադրել: Հենց այս ենթատեքստում էլ, բոլորովին պատահական չեն Հայաստանում, նույնիսկ պատերազմից հետո չդադարող հակառուսական ակտիվ տրամադրությունները, որ ակնհայտ կերպով, իշխանության ուղղորդմամբ է իրականանում, իսկ թուրքական ռեալ վտանգի և հավանական նոր պատերազմի պարագայում, պատկերացնել Հայաստանի դրությունը, մեղմ ասած՝ մի քիչ դժվար է դառնում…Իրավիճակից բխող բոլոր հետևություններն առաջարկում եմ թողնել ընթերցողների դատին…»,- եզրափակելով զրույցն, ասում է թուրքագետ, պատմաբան ԵՊՀ Արևելագիտության ֆակուլտետի դեկան Ռուբեն Մելքոնյանը:

Հեղինակ՝ Նվարդ Մանվելյան

Աղբյուր` Փաստինֆո