Փաստ ինֆո

Ոչ միայն երգերում, բանաստեղծություններում, ընդհանրապես արվեստի մեջ, այլ նաև՝ մեր ենթագիտակցության և գիտակցության մեջ Մասիս սարը, բիբլիական Արարատ լեռը հայերս մերն ենք համարում: Բայց չէ՞ որ իրականում այն այսօր մերը չէ: Այնուհանդերձ, մենք միշտ պիտի իմանանք, որ մերն է: Մերն է, բայց ժամանակավորապես մեզնից հեռու է, ինչպես ասենք, հեռու կարող է լինել ծնողդ, հայրդ…

Չէ՞ որ այդպիսով հայրդ չի դադարում լինել քո հայրը… Տարիներ առաջ, գրականագետ Վազգեն Գաբրիելյանի հետ գրականության և այլ հարցերի շուրջ իմ զրույցից այս պարզ, ջրի պես զուլալ, լույսի պես պայծառ համեմատությունը պարբերաբար ինձ այցելել է…Իսկ այս օրերին այն մի տեսակ թանձր ու սևեռուն դարձած` պոկ չի գալիս մտքիցս… Նույնիսկ եթե դու գիտես, հայրդ հեռու է քեզնից, քո կողքին չէ, բայց նա քո հայրն է՝ թեկուզ այնտեղ, հեռու քեզնից, այդ զգացողությունը դու պիտի հաջորդներիդ փոխանցես, մինչև հարմար պահ, մինչև գա ժամանակը, երբ պատմության անիվը ի նպաստ քեզ պտտված լինի: Եվ երբ այդ ժամանակը գա, դու հոգեբանորեն, քո ամբողջ էությամբ գիտենաս, որ դեռ տերն ես Լեռան, քո ժառանգները դեռ տերն են այն Երկրի:

Պատահական չէ, որ Թամանյանին դեռևս 1919 թվականին Հայաստան էր հրավիրել Առաջին Հանրապետության վարչապետ, մասնագիտությամբ ճարտարապետ Հովհաննես Քաջազնունին՝ անկախ Հայաստանի մայրաքաղաքը կառուցելու…
Արդեն այդժամ Թամանյանը գիտեր, որ Հայոց մայրաքաղաքը արարատահայաց է լինելու, հավերժ հայացքն ուղղված Արարատին:

Այն, որ քաղաքաշինությունը քաղաքականություն է, վկայում է համայն հայության մայրաքաղաք Երևանի թամանյանական կոնցեպտը՝ հայի հայացքն առ Արարատ…Ինչը բնականաբար, խորին խորհուրդ ուներ: Ամբողջական և միացյալ Հայաստանի խորհուրդը…

Հուշարձանագետ Սամվել Կարապետյանը բազմաթիվ անգամներ լինելով Մասիսի այն կողմում և հաճախ զրուցելով այնտեղ ապրող քրդերի հետ, հիշում է Մոկսի Լճան գյուղի քուրդ բնակչի /այս համատեքստում՝ ընդհանրապես՝ Հայոց երբեմնի շեն հողերի վրա այսօր ապրողների/ խոսքը՝ <<մեկ է, 1000 տարի հետո էլ գաք, այս հողը ձերն է, դուք եք տերը>>:

Այսօր մենք մի իրավիճակում ենք, երբ հարցի տերն ենք, բայց այն տնօրինողը չենք: ՈՒ երբ տնօրինողը խոսում է, մենք բազմանշանակալից լռում ենք, մինչդեռ դիվանագիտորեն լռելուց զատ դիվանագիտորեն խոսելու, արձագանքելու և ընդհանրապես՝ տիրոջ զգացողությունը սերնդեսերունդ փոխանցելու անհրաժեշտություն կա:
Քրդի ասած՝ 1000 տարի էլ անցնի՝ ձերն է՝ մտայնությունը որքանո՞վ է հասու-հարազատ մերոնց՝ դժվար է ասել:

Հիշում եմ դասախոսիս՝ գրականագետ Վազգեն Գաբրիելյանի հարցական խոսքը՝ արդյոք եթե մի օր Հայր-Լեռան հետ հանդիպումն, ի վերջո, լինի, մենք պատրաստ կլինե՞նք:

Չպատահի այնպես, որ երկիրը քեզ տան, պատրաստ չլինես…

․․․Իրականում Թամանյանի՝ արարատահայաց կոնցեպտը հայության հստակ ձևակերպված տեսլականն ու երազանքը պիտի լիներ, որն անկախության 30 տարիներին որպես ազգ և պետություն պիտի քայլ առ քայլ մոտեցնեինք իրականությանը։
Հիմա․․․ ողբերգության հանգույն այսօրը /2021 հունվար 11/ կրկին սրի նման կախված է մեր գլխին, քանզի ազգային այս տեսլականի հետ չնչին իսկ կապ չունեցող ոմն-մեկը՝ ազգը բաժանելուց, ատելություն սերմանելուց, պատերազմ հրահրելուց և Արցախը հանձնելուց, 5000-ից ավելի երիտասարդ կյանքեր զոհաբերելուց 10 հազարն էլ՝ հաշմանդամ դարձնելուց ու ՀՀ սահմանային բարձունքներն ու գյուղեր թուրքին նվիրելուց հետո էլ շարունակում է իր հակահայ գործը․ ըստ տեղեկատվության, վերջինս հայ-թուրքական սահմանի վերաբացման դիմաց Թուրքիային խոստացել է հրաժարվել Ցեղասպանությունից և դրա համար պայքարից և Արարատահայաց մեր ազգային նպատակներն ու երազանքը Արևմտյան Հայաստանը՝ Արարատի այն կողմում՝ մեր հող-հայրենին մեր հսկայական մշակութային ժառանգությունը մի օր վերադարձնելու հնարավորությունից։

Ուստի ,,հիշում ենք և պահանջում,, ձևակերպման համատեքստում վերստին պիտի փաստենք՝ մենք տերն ենք Լեռան և մեր ժառանգները տերն են Էրգրի:

Հեղինակ՝ Անահիտ Եսայան

Աղբյուր` Փաստինֆո