Փաստ ինֆո

«Երկրում այսօր փաստացի չկա և գոյություն չունի կենտրոնական իշխանություն: Արդյունքում, Հայաստանի Հանրապետության պաշպանության գործը, փաստացիորեն, դրված է համայնքների վրա: Այսինքն, շուռնուխցին պետք է պահի Շուռնուխը, Սոթքի հանքը պետք է պահեն այնտեղ աշխատող բանվորները, Գորիսը պետք է պահի համայնքապետը և այսպես շարունակ: Այն, ինչին մենք ականատես ենք լինում՝ պետության չգոյության պայմաններում, լրիվ նորմալ է: Իմիջիայլոց, Հայաստանը եղավ 21-րդ դարի առաջին պետությունը, որ կապիտուլյացիայի ակտ ստորագրեց,- «Փաստինֆո»-ի հետ զրույցում ասել է կառավարման փորձագետ, Շիրակի պետական համալսարանի դասախոս Արթուր Համբարձումյանը։

«Հայաստանի ներսում չեն գործում պետական և կառավարչական ինստիտուտները, չկա օրենսդիր մարմին, դատական համակարգը շիլաշփոթ վիճակում է, պաշտպանության համակարգը՝ բանակը, կաթվածահար է եղել: Այստեղ պետք է նկատել, որ բանակի դեմորալիզացիայի պրոցեսը պատերազմից դեռ շատ վաղ էր մեկնարկել, երբ, ասենք, փոխվարչապետ Տիգրան Ավինյանը, լինելով ծառայությունից ինչ – ինչ պատճառներով խուսափած դասալիք, դասախոսություն էր կարդում Պաշտպանության նախարարությունում և մեր բարձրաստիճան սպայական անձնակազմն ու գեներալիտետը ոչ միայն հանդուրժում էր սա, այլև նստած լսում էր այդ «դասախոսությունը»: Այսքանից հետո, առնվազն, հարց է ծագում՝ եթե այդ գնդապետներն ու փոխգնդապետները չեն կարողացել պաշտպանել իրենց սպայական պատիվը, ինչպե՞ս նրանք կարող էին պաշտպանել հայրենիքը: Հիմա մեզ մնում է արձանագրել հետևյալը՝ եթե մի մարդ իր խուժանախմբի հետ կարողացավ երկու տարում այսպես քանդել և կազմալուծել բանակը, միգուցե մենք բանակ երբեք էլ չե՞նք ունեցել …»,- ավելացրել է նա:

Ինչպե՞ս մեկ մարդու հաջողվեց այսքան կարճ ժամանակահատվածում այսպես ծնկի բերել երկրի պաշտպանական համակարգը, քանդել ու քայքայել բանակը, հանձնել Արցախն ու ոչնչացնել Հայաստանի Հանրապետության պետական ողջ ստրուկտուրան: Սա հարց է, որի պատասխանը կառավարման փորձագետ Արթուր Համբարձումյանը ջանում է հասկանալ, բայց խոստովանում է՝ իրեն չի հաջողվում պարզել փաշինյանական ավերիչ ֆենոմենի գաղտնիքը. «Սա, երևի, իմ ողջ ապրած կյանքի ամենամեծ հարցականն է:Իսկ ո՞վ էր Փաշինյանը՝ արարած, ով պատերազմի թեժ օրերին, կանգնելով Արցախ մեկնող կամավորական գումարտակի առաջ, հայտարարում է, թե 2016 թվականի գարնանը, ինքը նույնպես կանգնած է եղել այն նույն տեղում, որտեղ հիմա այդ տղաներն են կանգնած և որոշում է կայացրել մեկնել Արցախ և պաշտպանել իր հայրենիքն ու ընտանիքը: Նայենք սրա ստոր մանիպուլյացիային, որ նա իրեն թույլ է տալիս՝ մի քանի ժամ անց առաջնագծում մահվան աչքերի մեջ նայող տղաների նկատմամբ, որովհետև երբ նա ասում է, թե ինքը Արցախը պաշտպանելու է գնացել 2016 թվականի գարնանը, նա սրանով խուսափում է խոսել ճշմարտության մասին, իսկ ճշմարտությունն այն է, որ ինքը 2016 թվականին Արցախ է մեկնել մայիս ամսին ու պաշտպանական չորրորդ գծում զբաղված է եղել, հավանաբար, խրամատ փորելով: Բայց այս ամենը նրան չէր խանգարում մինչև վերջերս հայտարարել, թե ինքը ապրիլյան պատերազմի մասնակից է, հասկանո՞ւմ եք այս արարածի ստորության աստիճանը… Ես վաղուց եմ ճանաչում այս երևույթին՝ Փաշինյանը սովորական ժուլիկ է, ով իր ողջ կյանքում 4-5 գիրք չի կարդացել, ով 15- 20 հազար դրամի դիմաց ամենաանհավանական ստորությունների է ընդունակ, ով, փորձի համար, ընդամենը 5 ձգում ի վիճակի չէ կատարել: Բայց ստացվում է, որ

Կառավարման փորձագետը նկատում է՝ այսօրվա դրությամբ Հայաստանի Հանրապետության անվտանգությունը պահպանվում է բացառապես միջազգային որոշ կառույցների շնորհիվ, մասնավորապես՝ ՀԱՊԿ-ի շրջանակներում ձեռք բերված միջազգային պայմանավորվածությունների տիրույթում. «Ողբերգական իրողություններ են այնպես են դասավորվել, որ այսօր Հայաստանի Հանրապետության պաշտպանությունն ու այնտեղ ապրող մարդկանց անվտանգությունը հայ սպան չի իրականացնում, այլ միջազգային կառույցները: Միգուցե դա հնարավոր դարձավ այն պահից, երբ Հայաստանում իշխանության ղեկը վերցրեց օտարերկրյա գործակալական ցանցի շահը սպասարկող Նիկոլ Փաշինյանն ու իր խուժանախումբը, իսկ Արցախում նախագահ կարգվեց գազելով ընտրատեղամաս մարդիկ տեղափոխող խեղկատակ Արայիկ Հարությունյանը: Այսպիսի մարդիկ են քանդել այս պետությունն ու հանձնել Արցախը, քանդել են Դատախազության, ԱԱԾ-ի, Ոստիկանության, պաշտպանական և ողջ իրավական համակարգի լռության և հանցավոր անգործության արդյունքում»: 

Արթուր Համբարձումյանը վստահ է՝ Արցախի ողբերգական պատերազմը կարող էր կանխվել, Հայաստանը չէր հայտնվի թշնամու թիրախում, եթե հանրապետության գլխավոր դատախազն ի կատար ածեր օրենքով և Սահմանադրությամբ իրեն վերապահված լիազորությունները, այնինչ և վերջինս զբաղված էր իշխանության անվտանգության պահպանմամբ, այնինչ նրա պարտականությունն ու պարտքն է եղել զբաղվել իրավունքի պահպանմամբ, պետության և այնտեղ ապրող մարդկանց անվտանգային հարցերով. «Վերլուծենք այս տիրույթում գլխավոր դատախազի գործունեության հետևյալ դրվագը՝ մարդ ով չի իրականացրել օրենսդրությամբ և Սահմանադրությամբ իրեն վերապահված լիազորությունները, այլ կատարել է միայն այն հրահանգները, որ իրեն տվել է անձամբ Փաշինյանը: 2020 թվականի սեպտեմբերի 18-ին Ալիևը բացահայտ հայտարարում է, որ Փաշինյանն իրենցի երկու տարի ժամանակ է խնդրել, որպեսզի հաղթահարի նախկինների, այսպես ասած՝ ղարաբաղյան կլանի ռևանշիստական տրամադրությունները և, ըստ Ալիևի, իրենք պայմանավորվել են, որ երկու տարի սահմաններին խաղաղություն կլինի, որից հետո Փաշինյանը նրան խոստացել է հանձնել Արցախը: Նկատենք՝ սա ասում է Ալիևը, իհարկե, հասկանում եմ, որ ԱԱԾ-ն կամ Գլխավոր Դատախազությունը, հղում անելով միայն թշնամի երկրի ղեկավարի խոսքին, որոշակի գործողություններ իրականացնելու քայլին չէր գնա: Բայց նայեք, թե ինչ է կատարվում՝ Փաշինյանը մի քանի օր անց՝ սեպտեմբերի 24-ին, Կառավարության նիստի ընթացքում, որոշում է արձագանքել Ալիևին և խորհուրդ է տալիս Ալիևին չհրապարակել կոնֆիդենցիալ ինֆորմացիա: Այսքանից հետո, եթե Գլխավոր Դատախազությունը Փաշինյան Նիկոլի նկատմամբ քրեական գործ չի հարուցում, կամ գոնե հարցեր չի ուղղում, թե այդ ի՞նչ կոնֆիդենցիալ ինֆորմացիայի մասին է խոսքը, հատկապես, երբ գործ ունենք թշնամի պետության ղեկավարի հետ, ապա ի՞նչ հետևության մենք պետք է անենք այստեղից… Որտե՞ղ էր հանրապետության գլխավոր դատախազը և ինչո՞ւ նա նույն պահին քրեական գործ չհարուցեց Փաշինյանի նկատմամբ, որից հետո մենք, գուցե, հնարավորություն կունենայինք խուսափել մի քանի օր անց սկսված ողբերգական պատերազմից: Եթե այդ պահին գլխավոր դատախազն իր մեջ ուժ գտներ ձերբակալելու Փաշինյանին, ապա մենք չէինք ունենա այս ողբերգական պատերազմը:

Փաստորեն ստացվում է, որ պատերազմից մի քանի օր առաջ, գլխավոր դատախազը կարող էր չեղարկել պատերազմը՝ կատարելով օրենքով և Սահմանադրությամբ նախատեսված իր լիազորությունները, բայց ինչպես մենք տեսանք, նա նախընտրեց ծառայել ոչ թե պետությանը, այլ դավաճան Նիկոլին և նրա խուժանախմբին: Ուզում եմ ասել, որ գլխավոր դատախազը սրանով տապալեց Հայաստանի Հանրապետության Սահմանադրական կարգը, բայց անմիջապես հիշում եմ, որ մեզ մոտ, արդեն ավելի քան երկու տարի է Սահմանադրությունն առհասարակ չի գործում, ուրեմն՝ ինչ սահմանադրական կարգի տապալման մասին կարող է խոսք լինել և լռում եմ… Ի միջի այլոց, Փաշինյանին այս մասով հարցեր չուղղեցին ոչ միայն դատաիրավական համակարգի ներկայացուցիչները, այլ նաև ողջ Ազգային ժողովը…»,- ասում է կառավարման փորձագետ, Շիրակի պետական համալսարանի դասախոս Արթուր Համբարձումյանը:

Հեղինակ՝ Նվարդ Մանվելյան

Աղբյուր` Փաստինֆո