Փաստ ինֆո

Ռուսաստանի Դաշնության արտաքին գործերի նախարար Ս. Վ. Լավրովը նոյեմբերի 3-ին հարցազրույց է տվել «Կոմերսանտ» թերթին:

Հարց. - Արդեն մեկ ամսից ավելի է՝ ղարաբաղյան հակամարտության գոտում մարդիկ են զոհվում։ Զոհերի թիվը երկու կողմից հազարավոր է։ Իսկ ամբողջ աշխարհը, ներառյալ Ռուսաստանը, սպասում է, թե երբ կողմերը կհասունանան խաղաղ բանակցությունների համար, և հետևում է 21-րդ դարում ծավալվող այդ ողբերգությանը։ Բացի հարցի հումանիտար կողմից, հակամարտությունը Ռուսաստանի համար բազմաթիվ սպառնալիքներ է ստեղծում՝ սպառնալիք ազգամիջյան հարաբերություններին՝ հաշվի առնելով, որ մեզ մոտ բնակվում են և հայեր, և ադրբեջանցիներ, ահաբեկչության սպառնալիքը՝ հաշվի առնելով, որ տարածաշրջանում հայտնվել են Մերձավոր Արևելքից գրոհայիններ և այլն։ Իրավունք ունի՞ արդյոք Ռուսաստանը ցուցադրել իր՝ տարածաշրջանում խնդիրների լուծման, անկարողությունը։

Ս. Վ. Լավրով. - Անդրկովկասին պատուհասած ողբերգությունը մեր ընդհանուր ցավն է։ Մեզ համար ամենևին էլ միևնույն չէ այն, որ Ռուսաստանի ավանդական երկու բարեկամ ժողովուրդների միջև մարտական գործողություններ են ծավալվել մի խնդրի պատճառով, որը, մեր խորին համոզմամբ, վաղուց պետք էր լուծել բացառապես քաղաքական-դիվանագիտական միջոցներով։ Հաշվի առնելով այն հանգամանքը, որ Ադրբեջանի և Հայաստանի հետ Ռուսաստանին կապում է ընդհանուր պատմությունը, մշակույթը, առաջադեմ հումանիտար և տնտեսական կապերը՝ բռնապետության, հարկադրանքի դրսևորումը, շահեկան ճանապարհի օգտագործումը մեզ համար առավել քան անտեղի է։

Ռուսաստանի՝ որպես հիմնական միջնորդի խնդիրն է՝ օգնել Հայաստանին եւ Ադրբեջանին դուրս գալ թեժ փուլից եւ գտնել սրված հակասությունների լուծման խաղաղ միջոց։

Աշխատում ենք այդ ուղղությամբ բոլոր մակարդակներում։ Նախագահ Վ. Վ. Պուտինը գրեթե ամենօրյա ռեժիմով միջնորդական ջանքեր է գործադրում ստեղծված իրավիճակի կարգավորմանն ուղղված: Նրա նախաձեռնությամբ հումանիտար զինադադարի պայմանավորվածություն է ձեռք բերվել հոկտեմբերի առաջին տասնօրյակի վերջում։ Մենք անում ենք հնարավոր ամեն ինչ, այդ թվում՝ ԵԱՀԿ Մինսկի խմբի համանախագահության գործընկեր ԱՄՆ – ի և Ֆրանսիայի հետ, որպեսզի այդ պայմանավորվածությունը լիարժեք աշխատի։ Զուգահեռաբար առաջարկում ենք քաղաքական կարգավորման հնարավոր տարբերակներ։ Հույս ունենք, որ ի վերջո Բաքվում և Երևանում կգերակշռի կառուցողական մոտեցումը, մարտական գործողությունները կդադարեն և ղարաբաղյան գործընթացը կվերադառնա քաղաքական հուն։

Իհարկե, ռուսական իշխանությունները կանխարգելիչ միջոցներ են ձեռնարկել՝ ռուսական տարածքում ադրբեջանական և հայկական ծագմամբ մեր քաղաքացիների միջև բախումները կանխելու համար։

Մեզ, իհարկե, մտահոգում է Լեռնային Ղարաբաղի հակամարտության միջազգայնացումը եւ Մերձավոր Արեւելքից գրոհայինների ներգրավումը։ Մենք բազմիցս կոչ ենք արել արտաքին խաղացողներին՝ օգտագործել իրենց հնարավորությունները՝ կանխելու համար վարձկանների տեղափոխումը, որոնց թիվը հակամարտության գոտում, ըստ առկա տվյալների, արդեն մոտենում է երկու հազարի։ Այս թեման, մասնավորապես, շոշափվել է Վ.Վ. Պուտինի կողմից ս. թ. հոկտեմբերի 27-ին Թուրքիայի նախագահ Ռեջեփ Թայիփ Էրդողանի հետ ունեցած հեռախոսազրույցի ընթացքում, Ադրբեջանի և Հայաստանի առաջնորդների հետ կանոնավոր շփումներում։ Համառորեն շարունակում ենք տարբեր ուղիներով առաջ տանել մեր դիրքորոշումը։

Հարց. - Հոկտեմբերի կեսին դուք ասում էիք, որ այժմ գլխավորը՝ զինվորականների գծով անմիջապես հանդիպելն է եւ կրակի դադարեցման վերահսկողության մեխանիզմը համաձայնեցնելը: Հաջողվե՞լ է արդյոք առաջընթաց գրանցել այդ ուղղությամբ։ Ինչպիսի՞ն կարող է լինել այդ մեխանիզմը։ Ե՞րբ է այն ստեղծվելու: Ի՞նչ դեր է խաղալու Ռուսաստանը։

Ս.Ո. Լավրով- Համոզված ենք, որ կայուն հրադադարի դժվար է հասնել առանց վերահսկողության գործուն միջոցների մասին պայմանավորվածությունների: Ինչպես ցույց է տալիս պրակտիկան՝ կրակի դադարեցման խոստումները, որոնք չեն ամրապնդվում հսկիչ մեխանիզմներով, միշտ չէ, որ կատարվում են:
Ս.թ. հոկտեմբերի 10-ի մոսկովյան հայտարարության մեջ ասվում է, որ հրադադարի պահպանման կոնկրետ պարամետրերը կհամաձայնեցվեն լրացուցիչ: Դա բավականին բարդ աշխատանք է։ Այս հարցի լուծման տարբեր մոտեցումներ կան։ Կան վերահսկողության տարբեր էլեկտրոնային միջոցների, Երեւանի եւ Բաքվի միջեւ թեժ գծի, ԵԱՀԿ հովանու ներքո դիտորդների գործարկման, ռազմական կոնտինգենտների մասնակցությամբ գործողությունների անցկացման տարբերակներ: Առայժմ բոլոր չափորոշիչներով համաձայնության գալ չի հաջողվել։ Այս ուղղությամբ աշխատանքները շարունակվում են, այդ թվում՝ ԵԱՀԿ Մինսկի խմբի համանախագահության շրջանակներում։ Կարևորը՝ ցանկացած մեխանիզմ պետք է ընդունելի լինի կողմերի համար և ենթադրի շուտափույթ ծավալման հնարավորություն։

Հարց. - Ինչպես է Մոսկվան վերաբերվում նախագահներ Ռ. Թ. Էրդողանի և Ի. Գ. Ալիևի՝ Լեռնային Ղարաբաղի վերաբերյալ նոր ձևաչափ ստեղծելու առաջարկին, ըստ էության, «2-ը 2-ի» , որտեղ առանցքային արտաքին խաղացողները կլինեն Ռուսաստանն ու Թուրքիան: Կարո՞ղ է դա այլընտրանք դառնալ ԵԱՀԿ Մինսկի խմբին։

Ս. Վ. Լավրով. Շատ առաջարկներ կան բանակցային ձևաչափի, այդ թվում՝ դրա ընդլայնման, փոփոխության և այլնի մասին: Այդ թեման, մասնավորապես, վերջերս քննարկվել է Մոսկվայում՝ Ռուսաստանի, Ադրբեջանի և Հայաստանի ԱԳ նախարարների հանդիպման ժամանակ:
Չենք թաքցնում, որ չենք պաշտպանում այդ խնդրի ռազմական լուծման հնարավորության եւ թույլատրելիության մասին դիրքորոշումը։ Դիտարկելով երկու ժողովուրդներին՝ և հայկական, և ադրբեջանական՝ որպես բարեկամական և եղբայրական, մենք չենք կարող կիսել նման նկրտումները։ Բացառապես քաղաքական կարգավորման օգտին հստակ արտահայտվել են Ռուսաստանի, ԱՄՆ-ի և Ֆրանսիայի նախագահները։ Հենց համանախագահների «եռյակն» է հանդիսանում միջնորդության համընդհանուր ճանաչում ունեցող ձևաչափը՝ այդ վաղեմի հակամարտությունը հաղթահարելու նպատակով։ Այդ կապակցությամբ Մոսկվայում ադրբեջանցի եւ հայ գործընկերները ս. թ. հոկտեմբերի 10-ին կայացած հանդիպման արդյունքում ընդունված փաստաթղթում համատեղ հայտարարությունը հաստատել է բանակցային գործընթացի ձևաչափի անփոփոխությունը։

Այնուամենայնիվ, մենք հանդես ենք գալիս այն բանի օգտին, որպեսզի աշխատենք բոլոր գործընկերների, այդ թվում՝ կողմերի հարեւանների հետ, որոնք հնարավորություն ունեն ազդել պրոտագոնիստների վրա, որպեսզի պայմաններ ստեղծեն կարգավորման հիմնարար սկզբունքների հիման վրա քաղաքական-դիվանագիտական ճանապարհով հանգուցալուծման հասնելու համար, որոնք համախագահներն առաջ են քաշում Բաքվի եւ Երեւանի հետ շփումներում։

Հարց. Արդյո՞ք Ռուսաստանը չափազանց կախվածություն չունի Թուրքիայից տարածաշրջանային հակամարտությունների լուծման հարցում՝ Սիրիայից և Լիբիայից մինչև Ղարաբաղ։ Ինչո՞ւ են ռուս պաշտոնյաները՝ Դուք, նախագահը և մյուսները, այնքան զուսպ, նույնիսկ բարյացակամ մեկնաբանում Անկարայի քաղաքականությունը՝ իմանալով, թե որքան բացասական դեր է նա խաղում Լեռնային Ղարաբաղի և այլ տարածաշրջանների շուրջ հակամարտության մեջ։

Ս. Վ. Լավրով. - Մոսկվան եւ Անկարան սերտ գործընկերներ են, որոնք ունակ են ճկուն, պրագմատիկ մոտեցում ցուցաբերել եւ առաջնորդվել միմյանց հետ ռազմավարական տեսլականով:

Ռուսաստանն ու Թուրքիան ակտիվորեն աշխատում են ամենատարբեր տարածաշրջաններում ճգնաժամերի կարգավորման ուղղությամբ։ Ռուս եւ թուրք դիվանագետների, զինվորականների եւ հատուկ ծառայությունների գործնական, առարկայական համագործակցության ակնառու արդյունքը, որը հիմնված է շահերի փոխադարձ հաշվառման վրա, մնում է Սիրիայի շուրջ մեր փոխգործակցությունը: Իրանի հետ համատեղ մեզ հաջողվեց ստեղծել կարգավորման առավել կենսունակ մեխանիզմ՝ Աստանայի ձևաչափը։ Խնդրահարույց գոտիներում, ինչպիսիք են Իդլիբը եւ Անդրեփրատը, ստեղծվել է ռուս – թուրքական համատեղ պարեկություն, աշխատանքներ են տարվում ահաբեկչական խմբավորումների չեզոքացման ուղղությամբ, անհրաժեշտ պայմաններ են ստեղծվում սիրիացի փախստականներին հայրենիք վերադարձնելու համար:

Օգտագործելով Տրիպոլիի, Թոբրուկի եւ Լիբիայում ուժի այլ կենտրոնների վրա ազդելու առկա լծակները՝ մեր երկու երկրները նպաստում են ձգձգված սուր ճգնաժամի հաղթահարման եւ ՄԱԿ-ի հովանու ներքո համապարփակ միջլիվիական երկխոսության հաստատմանը։

Լեռնային Ղարաբաղի դեպքում իրավիճակը սկզբունքորեն տարբերվում է, ինչի մասին ես մասամբ ասել եմ նախորդ հարցերի պատասխաններում։ Կրկնում եմ՝ երբեք չենք թաքցրել ու չենք թաքցնում, որ չենք պաշտպանում ճգնաժամի կարգավորման ուժային ուղին, ձգտում ենք մարտական գործողությունների շուտափույթ դադարեցմանը։ Ինչպես կողմերին, այնպես էլ նրանց բոլոր արտաքին գործընկերներին, կարևոր է անշեղորեն հարգել կրակի դադարեցման, վերահսկողական մեխանիզմի ստեղծման և կոնկրետ ժամանակացույցով բովանդակային բանակցային գործընթացի վերսկսման վերաբերյալ պայմանավորվածությունները։ Եվ չնայած կայուն հրադադարին միանգամից չի հաջողվել հասնել՝ մենք կշարունակենք օգտագործել մեր ունեցած ամբողջ ազդեցությունը տարածաշրջանում, կաշխատենք թուրք գործընկերների հետ, որպեսզի դադարեցնենք ռազմական սցենարի հետագա շահարկումը, կողմերի միջև երկխոսություն հաստատվի և Բաքվին ու Երևանին համոզենք նստել բանակցությունների սեղանի շուրջ։

Աղբյուր` Փաստինֆո