Փաստ ինֆո

Ռազմագերիներին դիտավորությամբ սպանելը, գնդակահարելը կամ կուլտային սպանությունները դիտարկվում են որպես պատերազմական հանցագործություններ և այս հիմքով միջազգային կառույցները կարող են բարձրացնել թե՛ անհատների քրեական պատասխանատվության հարցը, թե պետության։ Ադրբեջանը խախտում է նաև միջազգային սովորույթային իրավունքի նորմերը,- «Փաստինֆո»-ի հետ զրույցում ասաց միջազգային իրավունքի մասնագետ Սիրանուշ Սահակյանը։

Ինչպես արդեն տեղեկացրել ենք՝ ադրբեջանական լրատվամիջոցներով ակտիվորեն տարածվել է հայ գերիներին գնդակահարելու մասին տեսանյութ։ Արցախի իրավապահների կողմից կատարված քննությամբ պարզվել է, որ փաստացի գերու կարգավիճակ ունեցող երկու քաղաքացիական անձանց՝ Հադրութ քաղաքի բնակիչ, 1947թ. ծնված Բ.Հ.-ի և Հադրութի շրջանի Տայք գյուղի բնակիչ, 1995թ. ծնված Յ. Ա.-ի սպանությունը, միջազգային մարդասիրական իրավունքի լրջագույն խախտմամբ, կատարվել է Ադրբեջանի Հանրապետության դիվերսիոն խմբի զինծառայողների կողմից Հադրութ քաղաք ներթափանցելու ընթացքում, Արթուր Մկրտչյան փողոցում։ ԱՀ գլխավոր դատախազության կողմից ԱՀ քրեական օրենսգրքի 416-րդ հոդվածի 1-ին մասի 1-ին կետի հատկանիշներով հարուցվել է քրեական գործ:

Սիրանուշ Սահակյանը «Փաստինֆո»-ի հետ զրույցում ասաց, որ, եթե անձինք գերի են վերցվում և հանձնվում կամ վիրավոր լինելու հիմքով մարտի դաշտում ընկած մարտիկներ են, որոնք չեն սպառնում մյուս կողմին և չեն շարունակում մարտական գործողություններին, ստանում են ռազմագերու կարգավիճակ, իսկ ռազմագերիների հետ վարվելակերպի միջազգային փաստաթղթեր կան, որոնք պայմանագրային բնույթից զատ նաև ունեն սովորույթային իրավունքի նշանակություն և պարտադիր են ՄԱԿ-ի անդամ բոլոր պետությունների համար, այդ թվում՝ Ադրբեջանի։

Սիրանուշ Սահակյանը կարևորեց ոչ միայն գնդակահարության մեջ ներգրավված զինծառայողների, այլև՝ պետության պատասխանատվության հարցը, ընդ որում՝ քրեական պատասխանատվության մասին խոսելիս պետք է նկատի ունենալ ոչ միայն կատարող զինծառայողներին, այլև՝ հրամանատարական կազմին, ովքեր կամ հրամաններ են տվել, կամ առնվազն պարտավոր էին տեղեկացված լինել այդ հանցագործությունների մասին և չեն կանխել։ Բացի դա՝ կա նաև հարցի մարդու իրավունքների ասպեկտը, մասնավորապես, ռազմագերիների կյանքը ևս պաշտպանվում է և դրանով Ադրբեջանը խախտել է ռազմագերիների կյանքի իրավունքը, ինչն ինքնուրույն Ադրբեջանի պատասխանատվության խնդիրներ կարող է առաջ բերել ՄԻԵԴ-ում։ Այս առումով ՄԻԵԴ-ում ՀՀ ներկայացուցիչը հաստատել է, որ նյութեր են նախապատրաստվում և առաջիկայում միջպետական գանգատն առնչվելու է նաև ռազմագերիների կյանքի իրավունքների պաշտպանությանը։

Իսկ թե արդյոք գնդակահարության մասին վկայող տեսանյութի տարածումն ուղղված էր ներքին լսարանին՝ հայատյացության հիմքով նման գործողությունները խրախուսելու, թե հայկական կողմի մոտ խուճապ առաջացնելու համար՝ Սահակյանը նշեց, որ երկու նպատակն էլ ունի։

«Մեկը իրենց պատկերացրած ռազմահայրենասիրական դաստիարակության մասն է կազմում, որտեղ խթանում են ատելությունը հայերի նկատմամբ և ատելության հիմքով գազանությունները, իրենց համոզմամբ պատերազմական դրության մեջ դա կարևոր նախադրյալ է՝ առավելություններ ստանալու համար։ Երկրորդը՝ այո, ունի իր մեջ նաև ահաբեկման տարրը, որ հայ ընթերցողները, տեղեկանալով այդ փաստերի մասին, խուճապի կմատնվեն և ադրբեջանական կողմը հոգեբանական առավելություն կստանա հայերի նկատմամբ »,- նշեց Սահակյանը։

Բացի դա՝ կարող ենք արձանագրել, որ բոլոր դրվագներում առկա է ատելության հողի վրա հանցագործությունների և տառապանքներ՝ զոհերին կամ ընտանիքներին պատճառելու մաս կա, որն էլ պաշտպանված է անմարդկային նվաստացուցիչ վերաբերմունքից և խոշտանգումից զերծ մնալու իրավունքի ներքո։

Նշենք, որ իրավաբան-իրավապաշտպանական խմբի կողմից գերեվարված հայ երկու զինծառայողների՝ Արեգ Սարգսյանի և Նարեկ Ամիրջանյանի վերաբերյալ ՄԻԵԴ դիմում է ներկայացրել։ Սիրանուշ Սահակյանը, ով ներգրավված է գործընթացում, նշեց, որ, այս պահին խնդրանք է ներկայացվել՝ անհապաղ հայցի ապահովման միջոց ձեռնարկելու մասին՝ ապահովել անվտանգությունը, ֆիզիկական անձեռնմխելիությունը, բժշկական օգնություն ստանալու հնարավորությունը, որովհետև որոշ դեպքերում վիրավոր են լինում, ինչպես նաև՝ ՄԻԵԴ-ին խնդրել են նպաստել զինադադարի համաձայնագրով հումանիտար նպատակով ձեռքբերված ռազմագերիների և դիակների փոխանակման գործընթացի կազմակերպմանը, ուստի՝ անհապաղ միջամտել և նպաստել, որ հումանիտար միջոցառումը տեղի ունենա։ Սահակյանի փոխանցմամբ՝ ՄԻԵԴ-ը գործը կոմունիկացրել է, որոշակի տեղեկություն է պահանջել Ադրբեջանի կառավարությունից և առաջիկայում կտեսնենք, թե ի՞նչ որոշում կկայացնի ՄԻԵԴ-ը։

Ինչ վերաբերում այլ ռազմագերիներին, Սահակյանը նշեց, որ, ամենայն հավանակությամբ կան նաև այլ գերիներ, սակայն ինդենտիֆիկացիայի տեսանկյունից որոշակի խնդիրներ կան, երբ նոր տեղեկություն է ստացվում և նույնականացվում է անձը, ձեռք է բերվում ապացույց, որ այս պահին գտնվում է ադրբեջանական իշխանությունների վերահսկողության ներքո, այդ անձանց առնչությամբ գանգատները ևս անմիջապես ներկայացվում են ՄԻԵԴ։

Հիշեցնենք, որ սեպտեմբերի 27-ին Ադրբեջանը ռազմական ագրեսիա է ձեռնարկել Արցախի շփման գծի ամբողջ երկայնքով, որին մասնակցում է նաեւ Թուրքիան, վարձկան-ահաբեկիչներ՝ Սմերչ, Պոլոնեզ, թուրքական Կասիրգա եւ այլ զինատեսակներով հրթիռակոծելով խաղաղ բնակավայրերը, այդ թվում մայրաքաղաք Ստեփանակերտը։ ՀՀ ԱԳՆ-ն հայտարարել է, որ Արցախի ժողովուրդը մարտնչում է թուրք-ադրբեջանական դաշինքի դեմ ու ընդգծել՝ Թուրքիան հավաքագրում է օտարազգի ահաբեկիչ զինյալների և տեղափոխում նրանց Ադրբեջան։ Հայաստանում եւ Արցախում սեպտեմբերի 27-ին հայտարարվել է ռազմական դրություն և ընդհանուր զորահավաք։ Թեև հոկտեմբերի 10-ին՝ ժամը 12-ից հումանիտար հրադադար հայտարարելու մասին Մոսկվայում Հայաստանի, Ռուսաստանի ու Ադրբեջանի արտգործնախարարների ձեռք բերած պայմանավորվածությանը, Ադրբեջանը խախտել է հրադադարը:

Հեղինակ՝ Իզաբել Սահակյան

Աղբյուր` Փաստինֆո