Փաստ ինֆո

«Մեկ դար անց Թուրքիայում ոչինչ չի փոխվել, թուրքը ցանկանում է որքան հնարավոր է նեղացնել Հայաստանի կոկորդը, որպեսզի ավելի մոտենա Նախիջևանի հետ սահմանին՝ երկու կողմից հրետակոծության ենթարկելու վտանգի տակ առնելով սահմանը։ Հենց սրան հասնելու համար է, որ Ադրբեջանը փորձում է ամեն գնով վերցնել Արցախի հարավային հատվածը, որն, իսկապես, անվտանգային գոտու տեսանկյունից խիստ կարևոր նշանակություն ունի՝ մոտեցնելու համար թուրք-ադրբեջանական սահմանագոտին,- ասում է պատմական գիտությունների դոկտոր, ՀՑԹԻ-ի նախկին տնօրեն Հայկ Դեմոյանը, «Փաստինֆո»-ի հետ զրույցում անդրադառնալով արդեն կես ամիս ձգվող՝ Ադրբեջանի կողմից Արցախի նկատմամբ սանձազերծված ահաբեկչական պատերազմի թեմային։ Արդեն տեւական ժամանակ է, հակառակորդը կատաղի մարտեր է մղում հենց հարավի՝ Ջաբրայիլի ուղղությամբ։

Հ.Դեմոյանը նկատում է՝ պատմական կարևոր և խոսուն փաստի մասին եմ ուզում հիշատակել, որ կապված է Առաջին համաշխարհային պատերազմի տարիներին Թուրքիայի կապիտուլացիայի դրվագի հետ։ «Թուրքիայի կապիտուլացիայից ընդամենը մեկ շաբաթ առաջ (հոկտեմբերի 23), երբ Օսմանյան Կայսրությունը պարտված ճանաչվեց և հոկտեմբերի 30-ին զինադադար հայտարարվեց, կրելով իր վերջին պարտությունը, մեծաքանակ զոհեր տալով՝ Թուրքիան պարտվեց։ Դա տեղի ունեցավ Արցախի ներկայիս Մարտունու շրջանի Մսմնա գյուղի ձորում։ Թուրքական պատժիչ խումբն արշավում էր դեպի Սյունիք, որպեսզի այնտեղից միանար Նախիջևանին, որտեղ, արդեն իսկ տեղակայված էին ազերա-թուրքական զինված ուժերը։ 102 տարի անց պատմությունը հար - նման կրկնվում է։ Հայկական զինյալ ուժերի և տեղի գյուղացիների միացյալ ջանքերով թուրքական ջոկատը տեղում գլխովին ոչնչացվում է՝ հայտնվելով ծուղակում և թողնելով այնտեղ 400 սպանված դիակ»,- նշում է նա։

Անդրադառնալով հարցին՝ ինչո՞ւ ադրբեջանական կողմն արդեն 15 օր շարունակ չի դադարում ինտենսիվ հրետակոծությունը՝ թիրախավորված պահելով հատկապես շփման գծի հյուսիսային և հարավային հատվածը, Հայկ Դեմոյանը պատասխանում է.«Ադրբեջանական կողմը կձգտի հասնել նրան, որպեսզի Արցախի համար խիստ կարևոր նշանակության անվտանգային գոտի հանդիսացող հարավային սահմանը չեզոքացնելով, սպառնալիք ստեղծի բուն Հայաստանի Հանրապետության տարածքի նկատմամբ։ Իհարկե, ադրբեջանական կողմն արդեն իսկ իրեն շատ բան է թույլ տվել՝ ՆԱՏՕ-ի անդամ Թուրքիային ներգրավելով այս տարածք, Ռուսաստանի Դաշնության սահմանի հարևանությամբ ռազմական օդանավեր թռցնելով և այլն։ Բացի սա, արդեն միջազգայնորեն հայտարարված փաստ է, որ Ադրբեջանը վերջին ռազմական գործողություններին ներգրավել է նաև ահաբեկչական մեծ թվով ուժեր, որոնց դեմ պայքարում է Ռուսաստանի Դաշնությունը՝ Սիրիայում։ Այս մարդն, ի դեմս ալիևների դիկտատուրայի, ընդունակ է ամեն ինչի։ Բայց ես չեմ կարծում, որ, այնուամենայնիվ, նա կգնա այդ արկածախնդրությանը՝ հարվածելու համար Հայաստանի Հանրապետության տարածքին։ Նա հիմա դա չի անի։ Ինչ վերաբերում է թուրքական կողմից նման հարվածը բացառելու հեռանկարին, ապա, որպեսզի դա տեղի չունենա, պետք է, որ մեր դիվանագիտական խողովակները ջանքեր թափեն այդ ուղղությամբ։ Բացի այդ, Թուրքիայի հարվածը Հայաստանին կարող է հանգեցնել համաշխարհային պատերազմի սանձազերծմանը։ Սրա համար Թուրքիան կարող է շատ ծանր գին վճարել։ Ես, այնուամենայնիվ, չեմ կարծում, թե թուրքական իշխանություններն այդ աստիճան խելապակաս են, որ այդպիսի քայլի գնան»։

Պատասխանելով հարցին՝ ինչի՞ն այս իրավիճակում պետք է ձգտի հայկական կողմը, Ադրբեջանի սանձազերծած այսօրինակ լկտիությանը համարժեք պատասխան տալու համար, Հայկ Դեմոյանը նկատում է՝ ամեն գնով պետք է հասնել կարևոր մի հանգրվանի, որպեսզի, անկախ ամեն ինչից՝ կլինի հրադադար, թե զինադադար, իրերի վիճակը, այսինքն՝ ստատուս քվոն լինի այնպիսին, որպեսզի ադրբեջանական կողմն այլևս երբեք իրեն ռազմական ճանապարհով իբր ինչ - ինչ հաջողությունների հասնելու երազանքը չունենա.«Ադրբեջանական կողմի համար միակ կարգավիճակը, որ մենք պետք է ապահովենք և ամրագրենք, այն է, որ նա, ի վերջո հասկանա, որ իր իսկ կողմից սանձազերծված պատերազմի արդյունքում ինքը պարտված և տարածքներ կորցրած բանակցող կողմն է։ Ադրբեջանն այս շապիկից երբեք չպետք է դուրս գա»,- ասում է Հայկ Դեմոյանն՝ ամփոփելով զրույցը։

Հեղինակ՝ Նվարդ Մանվելյան

Աղբյուր` Փաստինֆո