Փաստ ինֆո

Մեծ հաշվով՝ ադրբեջանցիները թքած ունեն Եվրոպական կոնվենցիայով սահմանված իրավունքների մեկ հոդվածի ավել կամ պակաս խախտում կատարելու վրա։ Մարդու իրավունքների տոտալ անարգանքի մասին է խոսք գնում։ Այս մասին «Փաստինֆո»-ի հետ զրույցում ասաց միջազգային իրավունքի մասնագետ Արմեն Գալստյանը։

Ինչպես արդեն տեղեկացրել ենք՝ սեպտեմբերի 27-ի վաղ առավոտյան Ադրբեջանը ռազմական ագրեսիա է ձեռնարկել Արցախի շփման գծի ամբողջ երկայնքով, որին մասնակցում է նաեւ Թուրքան։ Հակառակորդը թիրախավորել է քաղաքացիական բնակչությունը Արցախում և Վարդենիսում։ Ագրեսիայի հետևանքով կան զոհեր և վիրավորներ քաղաքացիական բնակչության շրջանում, առկա է գույքային մեծ վնաս։ Հայաստանի Հանրապետությունը դիմել է Մարդու իրավունքների եվրոպական դատարան Ադրբեջանի նկատմամբ միջանկյալ միջոց կիրառելու պահանջով, այն է՝ պարտադրել Ադրբեջանին դադարեցնելու քաղաքացիական օբյեկտների ռմբակոծումը ՀՀ-ի և Արցախի Հանրապետության շփման գծի ողջ երկայնքով,.պարտադրել Ադրբեջանին ձեռնպահ մնալ ոչ ընտրանքային հարձակողական գործողություններից, պարտադրել Ադրբեջանին ձեռնպահ մնալ քաղաքացիներին, քաղաքացիական օբյեկտները և բնակավայրերը թիրախավորելուց:

ՄԻԵԴ-ը ՀՀ դիմումի հիման վրա նախօրեին որոշել է միջանկյալ միջոց կիրառել՝ կոչ անելով Ադրբեջանին և Հայաստանին զերծ մնալ այնպիսի միջոցներից, մասնավորապես ռազմական գործողություններից, որոնք կարող են հանգեցնել քաղաքացիական բնակչության կոնվենցիոն իրավունքների խախտման, այդ թվում՝ վտանգել նրանց կյանքն ու առողջությունը։ Սակայն այսօր արձանագրվեց հերթական պատերազմական հանցագործությունը. Ռմբակոծել են Մարտակերտ քաղաքը, որի հետեւանքով զոհվել է 3 խաղաղ բնակիչ։

Միջազգային իրավունքի մասնագետ Արմեն Գալստյանը «Փաստինֆո»-ի հետ զրույցում նշեց, որ միջանկյալ միջոց կիրառելու մասին որոշումը բավականին մեծ ձեռքբերում է, սակայն տվյալ իրավիճակում՝ էսկալացիայի այս մակարդակում և այն ապացույցների լույսի ներքո, որ քաղաքացիական բնակչության կյանքը և առողջությունը սպառնալիքի տակ է, որոշման ձևակերպումներն ընդհանրական են։ Խնդիրն այն է, որ միջանկյալ միջոցը չի ենթադրում անմիջական գործողություն ՄԻԵԴ-ի կամ ԵԽ-ի կողմից և երկու կողմերն էլ պետք է տրամադրեն իրենց ձեռնարկած միջոցների վերաբերյալ քայլեր՝ քաղաքացիական զոհերից խուսափելու համար։ Բացի դա՝ նախորդող օրերին մենք շարունակաբար ներկայացրել ենք լրացուցիչ ապացույցներ՝ հակառակորդի կողմից իրականացված գործողությունների վերաբերյալ և հակառակորդ կողմը, կարծես թե թույլ է տալիս, որ ՄԻԵԴ ներկայացվող ապացույցներն ավելանան, մասնավորապես, այսօր էլ ՄԻԵԴ-ի կողմից կայացված միջանկյալ միջոց կիրառելու մասին որոշումից հետո էլ հակառակորդը շարունակել է թիրախավորել քաղաքացիական բնակչությանը, օրինակ՝ Մարտակերտում։ Գալստյանը գտնում է, որ դա համապատասխան ապացույցների ներքո կարող է համարվել միջանկյալ միջոցի կիրառմամբ սահմանված կանոնների խախտում, որն էլ իր հերթին հանգեցնում է Կոնվենցիայի 34-րդ հոդվածի խախտում։ Ինչ վերաբերում է նախադեպերին, ապա Գալստյանը մատնանշեց, որ ՄԻԵԴ-ն արդեն նախադեպեր ունի՝ անհատական գործերով կիրառված միջանկյալ միջոցների դեպքում պետության կողմից այդ միջանկյալ միջոցի պայմանները չկատարելուց հետո 34-րդ հոդվածի խախտում ճանաչելու վերաբերյալ, ինչը պետության համար «ոչ ցանկալի» հոդվածի խախտում է։

«Պետությունները խուսափում են նրանից, որովհետև այդ հարցը հետո քննարկվում է նախարարների կոմիտեում և դրանցով ավելի շատ միջոցներ են ձեռնարկվում պետություններում նմանատիպ հարցերը լուծելու, այդ խախտումները հետագայում թույլ չտալու համար։ Այսինքն՝ եթե դատարանը 34-րդ հոդվածի խախտում գտավ, Ադրբեջանի համար նախարարների կոմիտեում այս գործերով վճիռների կատարումը շատ ցավոտ է լինելու»,- ասաց Գալստյանը՝ նշելով, որ միջանկյալ միջոցի կարևորությունը դրանում է։

Նշենք, որ հայկական կողմի վրա դա ևս տարածվում է, այլ կերպ ասած՝ Հայաստանը ևս պետք է զգույշ և նրբանկատ լինի՝ նման իրավիճակներից, խնդիրներից խուսափելու համար, թեև՝ Գալստյանի պնդմամբ՝ հայկական կողմը նման խնդիր՝ հակառակորդի խաղաղ բնակավայրերը կամ առանց անհրաժեշտության ռմբակոծելու խնդիր չունի։ Ըստ էության՝ միջանկյալ միջոցն ուղղակիորեն իրավիճակ չի փոխելու, առավել կարևոր են դրան հետևող գործողությունները, մասնավորապես, հետագայում հնարավոր է ներկայացվի միջպետական գանգատ, որի շրջանակներում կներկայացվեն համապատասխան ապացույցները կամ խախտումների վերաբերյալ գանգատ կներկայացվի։

«Սա հետագայում ևս մեկ խախտում արձանագրելու հնարավորություն է ստեղծում, որը պետք է զսպօղակ կամ զսպաշապիկ լիներ Ադրբեջանի համար»,- ասաց Գալստյանը։

Նշենք, որ, թեև հայկական կողմն ագրեսոր պետության խաղաղ բնակիչներին թիրախավորելու խնդիր չունի, Ադրբեջանն ինքն է իր բնակիչներին որպես «կենդանի վահան» օգտագործում՝ ռազմական օբյեկտները տեղադրելով բնակելի ենթակառուցվածքներում, ապա կրակ արձակում հենց իրենց բնակելի վայրերից։ Այլ կերպ ասած՝ Ադրբեջանն իր իսկ քաղաքացիներին օգտագործում է որպես «կենդանի վահան»։ Գալստյանն ընդգծեց, որ դա պատերազմական հանցագործություն է հենց նման գործողություններ իրականացնող պետության կողմից և, թեև ՄԻԵԴ-ի պրակտիկայում այս պահին չի կարող մատնանշել վճիռ, որը կվերաբերեր այդ հարցին, բայց գտնում է, որ Ադրբեջանի քաղաքացիներն իրենք իրենց պետության դեմ կարող են դիմում- գանգատ ներկայացնել այն մասին, որ իրենց պետությունն այնպիսի գործողություններ է իրականացրել, որ հայկական կողմի գործողություններից՝ իրենց տուժելու պատճառը հենց ադրբեջանական կողմի գործողություններն են կամ ադրբեջանական կողմի զենքերի տեղակայման վայրերն են։

«Նման իրավիճակ կարող է լինել, բայց միջազգային հումանիտար իրավունքի տեսանկյունից բնակչությանը կենդանի վահան օգտագործելը նույնպես հանցագործություն է, արգելված գործողություն է»,- ասաց Գալստյանը։

Ինչպես արդեն տեղեկացրել ենք՝ սեպտեմբերի 27-ի վաղ առավոտյան Ադրբեջանը ռազմական ագրեսիա է ձեռնարկել Արցախի շփման գծի ամբողջ երկայնքով, որին մասնակցում է նաեւ Թուրքան։ Արցախի ռազմաքաղաքական ղեկավարությունը հայտարարել է, որ Ադրբեջանի կողմից կիրառվում է ոչ միայն թուրքական արտադրության զինտեխնիկա, այլ նաեւ թուրքական զորամիավորումներն են մասնակցում գրոհներին։Նման հայտարարությամբ հանդես է եկել նաեւ ՀՀ ԱԳՆ-ն՝ հայտարարելով, որ Արցախի ժողովուրդը մարտնչում է թուրք-ադրբեջանական դաշինքի դեմ ու ընդգծել՝ Թուրքիան հավաքագրում է օտարազգի ահաբեկիչ զինյալների և տեղափոխում նրանց Ադրբեջան։

Հեղինակ՝ Իզաբել Սահակյան

Աղբյուր` Փաստինֆո