Փաստ ինֆո

Երեկ հավաքվել էինք Ճարտարապետների պալատում: Առիթը Քաղաքապետի հայտարարությունն էր գլխավոր ճարտարապետի պաշտոն լինելու կամ չլինելու մասին: Մտածեցի կիսվել որոշ, հնարավոր է մի քիչ խառնիխուռն մտքերով: Այս մասին գրում է ճարտարապետ Հրաչ Պողոսյանը։

Հայտնի է, որ վերջերս շատերը, այդ թվում և ես, ասել ենք, որ գլխավոր ճարտարապետի պաշտոնը կարող է չլինել, որ դա խորհրդային տարիներից մնացած հասկացողություն է, երբ իշխանությունը նշանակում էր մեկին գլխավոր ու նրանից պահանջում իր քաղաքաշինական ծրագրերի ու պատկերացումների իրականացումը:
Հիմա շատ բան է փոխվել: Կարծես ամեն ինչ պետք է որոշվի հանրային քննարկումների ու համընդհանուր համաձայնության միջոցով:

Սակայն խնդիրը շատ ավելի բարդ է, քան թվում է:

Բանն այն է, որ քաղաքաշինությունն ունի իրագործման իր կանոնները, կարգը:

Ամեն ինչ սկսվում է տարաբնակեցման նախագծից, որում նախանշվում է երկրի հեռանկարային զարգացումը, որը հաստատվում է կառավարության կողմից ու օրենքի ուժ ստանում: Հետո նախագծվում են բնակավայրերի Գլխավոր հատակագծերը՝ հիմք ընդունելով տարաբնակեցման նախագծի դրույթները: Գլխավոր հատակագծերում որոշվում են բնակավայրերի զարգացման հեռանկարները 20 տարվա ժամանակամիջոցի համար: Հետո նախագծվում են բնակավայրի առանձին շրջանների գոտևորման նախագծերը, որտեղ որոշվում են ավելի կոնկրետ խնդիրներ՝ շինությունների ընդհանուր դասավորվածությունը, հարկայնությունը, փողոցային ցանցի կարգերը և այլն: Այս նախագծերը նույնպես լայն քննարկվում, հաստատվում և օրենքի կարգավիճակ են ստանում: Առանձին շենքերը նախագծվում են բացառապես գոտևորման նախագծերում ընդունված դրույթների հիման վրա: Սա ընդունված կարգն է ու մենք աշխատում էնք, ավելի ճիշտ պետք է աշխատենք այս կարգի համաձայն:

Օրենքը կա, թվածս քաղաքաշինական փաստաթղթերը կան, բայց դրանք աջ ու ձախ խախտվում էն: Օրենքը չի գործում: Գտնվում է մի գործարար, ցանկություն է հայտնում, կառուցել ասենք, խոշոր առևտրի կենտրոն կամ մեկ ուրիշ մարդաշատ կառույց՝ չնախատեսված տեղում և դրանով խախտվում է գլխավոր հատակագծի բալանսը: Կառուցապատողները հողակտոր են գնում ու աշխատում են ստանալ մաքսիմալ շահույթ ու դա բնական է: Ու հենց այստեղ նրանք հանդիպում են գլխավոր ճարտարապետին, որը պետք է հանդես գա օրենքի, այսինքն՝ քաղաքաշինական փաստաթղթի պաշտպանի դերում: Նշենք, որ նա ոչ թե ստեղծագործող է, այլ ընդամենը նշածս նախագծերի դրույթների պաշտպանը:

Գլխավոր ճարտարապետը պետք է կարողանա միանձնյա դիմակայել օրենքը խախտել ցանկացողներին: Իսկ դրանք բազմաթիվ են, սկսած կառուցապատողից, վերադասից և այլնից: Ֆորմալ գոյություն ունի քաղաքաշինական խորհուրդ: Սակայն այն օժտված է միայն խորհրդակցական ձայնի իրավուքով: Քաղաքապետը կարող է ընդունել կամ չընդունել խորհրդի կարծիքը:

Այս պայմաններում թվում է թե ավելի լավ է գլխավոր ճարտարապետի փոխարեն ունենալ ճարտարապետական վարչություն, որտեղ աշխատողների դերը կլինի միայն գլխավոր հատակագծի ու գոտևորման նախագծերի դրույթներին անվերապահորեն հետևելը: Սակայն այստեղ էլ մեծ վտանգ է նկատվում: Ստեղծագործող ճարտարապետներն ու քաղաքի բնակիչները ի դեմս գլխավոր ճարտարապետի տեսնում են, կամ ուզում են տեսնել իրենց շահերի պաշտպանին: Եվ դա այդպես պետք է լինի:

Իրականում քաղաքի կառուցապատման թերությունները պայմանավորված են վերևում ասված քաղաքաշինական օրենք-փաստաթղթերի բացակայությամբ, կամ նրանց թերի լինելով: Դրանք են գլխավոր ճարտարապետի հենարանը: Դրանց բացակայությունը, կամ թերությունները գլխավոր ճարտարապետին դնում էն ծանր վիճակի մեջ, նա ստիպված է ինքնուրույն որոշումներ ընդունել ու հնարավոր է՝ սխալվել:

Կարծում եմ՝ այսօր պետք է գտնել ու նշանակել նոր, հմուտ ու ամուր, գլխավոր ճարտարապետ, որը կկարողանա պաշտպանել քաղաքը ապօրինություններից և որի ամենակարևոր գործը կլինի նոր գլխավոր հատակագծի ու գոտևորման նախագծերի մշակման կազմակերպումը: Այդ նախագծերի մշակման ու լայն քննարկման անհրաժեշտությունը կարևորագույն խնդիր է, դրա համար կպահանջվի մոտ մեկ տարի ժամանակ: Դրանից հետո պետք է կարողանալ ապահովել ընդունված դրույթների անվերապահորեն պահպանումը ու դրանցով ղեկավարվելու դժվարին, բայց և անհրաժեշտ պայմանը: Ասում եմ ու ինքս կասկածում ասածիս: Մեզ մոտ օրենքը խախտելը, կարծես, դարձել է ապրելակերպ, բնավորության գիծ: Ուժեղ կամք ու վճռողականություն կպահանջվի, որպեսզի սովորություն դառնա, որ օրենքը խախտել չի կարելի: Խախտումների օրինակները բազմաթիվ են՝ կառուցապատված մայթեր, ապօրինի մանսարդային հարկեր, դուրս պրծած պատշգամբներ և այլն: Դրանց մի մասը ունեն ՙՙօրինականՙՙ թույլտվություններ, հողի սեփականության իրավունք: Այս իրավիճակը ստեղծվել է վերջին 20-30 տարիների ժամանակաշրջանում: Հաճախ ասում են՝ մարդն ունի սեփականության իրավունք և դա նրա անխախտելի իրավունքն է, մոռանալով, որ այդ իրավուքը ձեռք է բերվել մի ավելի առաջնային օրենքի խախտման միջոցով: Հեռու չգնանք, անցեք Բայրոնի փողոցով, կամ այն փողոցով որտեղ կառուցվում է Սոս Սարգսյանի Համազգային թատրոնի նոր շենքը ու կտեսնեք փակված մայթեր: Հնարավոր չէ, որ մայթը լինի մեկի սեփականությունը:

Քաղաքապետարանից ու թաղապետարաններից մենք՝ քաղաքացիներս, պահանջ ունենք՝ մաքրել քաղաքը ապօրինություններից:

Աղբյուր` Փաստինֆո