Փաստ ինֆո

Վերջերս կառավարության նիստում վարչապետ Փաշինյանի անդրադարձը՝ խորհրդային տարիներին ստեղծված և Սևան-Երևան ճանապարհին գրավչություն հաղորդող երկու՝ Դավիթ Բեջանյանի «Անվերջության ժապավեն» եւ Խաչատուր Հակոբյանի «Արձագանք» քանդակներին՝ դրանց վերականգնմանը միտված մրցույթի չկայացման համատեքստում՝ լուրջ խորհրդածելու առիթ է տալիս:

Բանն այն է, որ արձանների վերականգնման և հարակից տարածքների բարեկարգման համար կառավարությունը հատկացրել է համապատասխանաբար 176 միլիոն եւ 76 միլիոն դրամ, ԿԳՄՍ ն էլ հրապարակային մրցույթ է հայտարարել՝ վերականգնման աշխատանքներն իրականացնող ընկերություն ընտրելու համար: Բայց երկու մրցույթներն էլ չեն կայացել՝ մասնակից չլինելու պատճառով: Հիմա երրորդն են հայտարարել:

Բնականաբար, այս թեման հանրային լինելուց զատ նաև՝ մասնագիտական է և պատահական չէ մասնագիտական շրջանակների արագ արձագանքը:

Իհարկե, այն, որ տարիներ ի վեր բնակլիմայական պայմանների ազդեցությանը ենթարկված և հատկապես՝ մշակութային վանդալիզմի զոր դարձած այս գործերը խիստ վնասվել են, և հիմա դրանց վերականգնումը դժվար է լինելու, լուրջ խնդիր է: Մասնագետների գնահատմամբ՝ մեկ այլ խնդիր է նաև դրանց ձուլումը Հայաստանում, քանի որ ոչ նախկին հզորությունները, ոչ էլ տեխնիկական հնարավորություններն այսօր չկան:

Ընդ որում, ուշագրավ է, որ մշակութային դաշտը իշխանության նախապատվությունների և առաջնահերթությունների համատեքստում բաժանվել է: Մի կողմից՝ խորհրդային ժամանակները մերժող և այդ ժամանակի ծնունդ ստեղծագործություններն են հակադրվում նույն փուլում սփյուռքում ապրող և ստեղծագործող տաղանդավոր քանդակագործների ստեղծած աշխատանքներին, ինչը, մեղմ ասած, լավ տեղ չի տանում: Մյուս կողմից էլ՝ մտածելու բան է՝ Հայաստանում այսօր ստեղծվող քաղաքային, ոչ դեմոնստրատիվ ու պլակատային, այլ՝ մարդուն սրտամոտ քանդակներ են առաջարկում մեր կողքին ապրող տաղանդավոր քանդակագործները, որոնք կարող են զարդարել մեր այգիներն ու պուրակները, հրապարակներն ու հանրային տարածքները, բայց նրանց հերթը այդպես էլ չի գալիս:

Քանդակագործ Սահակ Պողոսյանը դժգոհ է, ասում է՝ «Այս / «Անվերջության ժապավեն»/ գործի մասին առաջինը ես եմ ահազանգել երբ դեռ հնարավոր էր այն վերականգնել, իսկ հիմա այն չպետք է վերականգնել, այլ պետք է նորը քանդակել ու պղնձից կոփել, իսկ էդ գործի վարպետները վաղուց արդեն չկան...իսկ որ վատ են վերականգնելու չեմ էլ կասկածում»:

Նկարիչների միության քանդակի սեկցիայի վարիչ, քանդակագործ Նունե Թումանյանն էլ այն կարծիքին է, որ «Ավելի լավ է չարվի...լավը չի լինելու, վատը՝ ավելի լավ է՝ չլինի։ Տեխնիկական հնարավորություններ այսօր չունենք և գինն էլ՝ շատ ավելին կլինի։ Ասում է՝ կարող եք քարկոծել, բայց...էդ գումարով մի քանի նոր քաղաքային քանդակ կդրվեր։ Էս օրվա քաղաքային քանդակի պահանջներին համահունչ»:

Ընդհանուր առմամբ արվեստագետները վիրավորվածության զգացողություն ունեն՝ կառավարության ներկայացուցիչները խորհուրդ չեն հարցնում, իրազեկ մարդկանց տեսակետները չեն ցանկանում իմանալ ու լսել, և այլն:

Հետաքրքիր է, այս դժգոհությունների պատասխա՞նն էր արդյոք վերջերս ՀՀ նախագահի հրավիրած հանդիպումները՝ արվեստի մարդկանց մասնակցությամբ: Այդ հանդիպումներն ինձ հիշեցրին խորհրդային 60-70-ականների մասին, երբ ակտիվ մտավորականների դժգոհության խլրտոցները դիլիջանյան բնության մեջ, մեկ հարկի տակ հավաքելով, նրանց լսելով, դրանք զսպելու, երբեմն էլ՝ նրանց ասածները լսելու, նրանց դժգոհության աստիճանը հասկանալու համար էին: Հատկապես արվեստաբան Հենրիկ Իգիթյանը շատ էր անդրադառնում այդ հավաքներին, որոնց ընթացքում երկրի ղեկավարությունը, ուր խելոք մարդիկ կային, իմանում էր, թե՝ ի՞նչ են մտածում մտավորականները:

Ի դեպ, վերջերս երկրի նախագահին սփյուռքի ժամանակակից արվեստի թանգարան ստեղծելու առաջարկը /հեղ. քանդակագործ Սահակ Պողոսյան/, ըստ իս, հայությանը բաժանող առաջարկ է:

Տարիներ ի վեր, և կարծում եմ, այն իր ուժը դեռ չի կորցրել, արվեստաբան Հենրիկ Իգիթյանն առաջարկում էր մեր նախագահներին՝ Երևանում ստեղծել ժամանակակից արվեստի թանգարանի շենք, կազմակերպել համաշխարհային հզոր բիենալեներ, քանզի դրա բոլոր հիմքերն ունենք: Դա նրա համար կյանքի հարց էր դարձել: Նաև՝ իր ամենամեծ ցավն էր: Ասում ու պնդում էր՝«Կարող ենք ունենալ Եվրոպայի ամենալավ թանգարաններից մեկը: Այսօր մեր մշակույթը Փարիզի մշակույթից պակաս չի: Մենք զիջում ենք Պոմպիդու կենտրոնին, որրովհետև այնտեղ աշխարհն է հավաքված: Իսկ ես խոսում եմ ազգային արվեստի մասին»:

Երկրի ղեկավարներին նա չէր հոգնում ասել ու կրկնելուց՝ «Ձեր պարտքը կատարեք՝ կառուցեք մի զիլ շենք ժամանակակից թանգարանի համար և կտեսնեք, թե ինչ կստանաք»:

Դեռ 13-15 տարի առաջ էր: Այս առաջարկն այսօր էլ առկախ է…

Հ.Գ. Ի դեպ, հետաքրքիր է, այս տարի Արտո Չաքմաքչյանի հանրահայտ «Քայլող մարդը» կքայլի՞ Հյուսիսային պողոտայով:

Հեղինակ՝  Ա.Ե.

Աղբյուր` Փաստինֆո