Փաստ ինֆո

Հայաստանից ավելի քան 3000 կմ հեռու, Ֆրանսիայի սրտում ամեն օր հնչում է դուդուկի վիրտուոզ կատարող, իմպրովիզի վարպետ Արտյոմ Մինասյանի երաժշտությունը։ Արդեն երկար տարիներ Արտյոմը ապրում և ստեղծագործում է Փարիզում՝ եվրոպական արվեստների էպիկենտրոնում հանրահռչակելով հայկական դուդուկի թովիչ հնչյունները։ 

Իր վարպետն ու մեծագույն ուսուցիչը Նորիկ Մինասյանն է, սակայն դուդուկի հայ անվանի կատարողների անունները նույնպես Արտյոմ Մինասյանը նշել չի մոռանում, այդ թվում՝ Մարգար Մարգարյանին, Լևոն Մադոյանին, Վաչե Հովսեփյանին, Ջիվան Գասպարյանին, Գեորգի Մինասյանին և ալն։

«Փաստինֆո»-ի հետ զրույցում Արտյոմ Մինասյանը նկատում է. «Դուդուկը Հայաստանից եկող առաջին ձայնն է։ Այս երաժշտական գործիքով ես հիացած եմ եղել դեռ վաղ մանկուց։ Դուդուկին զուգահեռ նվագում եմ նաև մի քանի այլ փողային նվագարաններ՝՝ շվի, բլուլ, զուռնա, պկու, կլառնետ, որոնց նույնպես լավ եմ տիրապետում ։ Իմ ստեղծագործական կյանքում առաջնային տեղ գրավեց հենց դուդուկը։ Առհասարակ դուդուկն ինձ շատ հարազատ է»։

- Արտյոմ, ստեղծագործական ուղին Հայաստանի՞ց եք սկսել։

- Այո, ես ծնվել եմ Հայաստանում՝ Վեդիում։ Առաջին քայլերս Վեդիի երաժշտական դպրոցի դուդուկի բաժնից եմ սկսել՝ իմ մեծագույն վարպետ Նորիկ Մինասյանի դասարանում։ Ուսանողական կյանքս Երևանում է անցել՝ Կոմիտասի անվան պետական կոնսերվատորիայում, աշխատել եմ Թաթուլ Ալթունյանի անվան երգի - պարի պետական անսամբլում, որպես առաջին դուդուկահար։ Շատ համերգների և մրցույթների եմ մասնակցել Հայաստանում և Հայաստանից դուրս, գլխավոր մրցանակների եմ արժանացել, բայց, ինչպես տեսնում ենք, կյանքը սիրում է անակնկալներ մատուցել և ահա այդպիսի անակնկալ որոշմամբ ես տեղափոխվեցի Փարիզ և մնացի այստեղ։

- Ի՞նչը առիթ հանդիսացավ մեկնելու Հայաստանից և ինչո՞ւ հատկապես Փարիզ։

- Դեռևս ուսանողական տարիներից համերգային շրջագայություններ եմ ունեցել ամենատարբեր երկրներում։ Ֆրանսիան հատկապես տպավորեց ինձ, որպես ստեղծագործողի ու ստացվեց այնպես, որ տեղափոխվեցի Փարիզ։ Այստեղ տեղափոխվելու առաջին օրվանից փորձում եմ տարբեր ժանրի երաժշտությունների միջոցով եվրոպացիներին ներկայացնել մեր հայկական դուդուկը։

- Ինչպե՞ս Փարիզը ընդունեց մեր դուդուկը։

- Ոչ միայն Փարիզը, այլ ֆրանսիական մեծ ու փոքր շատ քաղաքներ ու ավաններ, նույնիսկ արվարձանները տպավորիչ կերպով են ընդունել և ընդունում հայկական դուդուկը։ Խոսելով այս երաժշտական գործիքի մասին՝ ֆրանսիացիները հաճախ են օգտագործում «magique» բնորոշիչը։ Դուդուկի ձայնն այստեղ, ասես համատարած նույն զգացողությունն է առաջացնում, այն հեքիաթային է հնչում ֆրանսիացիների ականջներին և դա իսկապես այդպես է։ Դուդուկը խորը, ազդեցիկ, խիստ հայկական հնչյուններ ունի, որից իսկապես կախարդական մեղեդիներ են ծորում։ Սա չէր կարող չտպավորեր արվեստում շատ նրբազգաց ֆրանսիական երաժշտական քիմքը։ Շատերն այստեղ դուդուկի ձայնը նմանեցնում են մարդկային բնական ձայնին։ Շատ եվրոպացի երաժիշտներ և, ոչ միայն երաժիշտներ, մեծ սիրով և մեծ ցանկությամբ են փորձում սովորել տիրապետել դուդուկին։

- Արտյոմ, արդյո՞ք միայն հայի ձեռքում կարող է դուդուկն այդքան հուզիչ, խորհրդավոր ու կատարյալ լինել, թե՞ այլազգիները նույնպես կարող են նույնչափ ազդեցիկ կերպով փոխանցել դուդուկի նվագը։

- Ոչ բոլորը կարող են փոխանցել համապատասխան հույզերը։ Նախ` չգրված կանոն կա՝ դուդուկ նվագողը մշտապես պետք է իր մեջ կրի մարդ մնալու բարձր առաքինությունը։ Երաժիշտն այն մարդը չէ, ով պարզապես նվագում է, այլ նա է, ով ունի իր ներքին տեսողությունը։ Դուդուկ նվագելու և լավ նվագելու համար պետք է պոետ լինել, նկարչին հատուկ աչք ունենալ, մի խոսքով՝ միանշանակ, էսթետի տեսողություն է պետք։ Իհարկե, կան շատ օտարազգի դուդուկահարներ, ովքեր նույնպես տաղանդավոր և օժտված դուդուկահար կարող են համարվել, բայց հայ դուդուկահարի ոգին ուրիշ է։ Հայի նվագը համեմատելի չէ ոչ մեկի հետ։

- Ի՞նչ երաժշտություն կարելի է նվագել դուդուկով, կա՞ արդյոք երաժշտական հատուկ մի ժանր, որը խորհուրդ չի տրվում նվագել այս գործիքով։

- Դուդուկով ցանկացած երաժշտություն կարելի է նվագել, ինչն էլ ես հաճախ անում եմ ամենատարբեր երաժիշտների հետ համագործակցելիս։ Նվագել եմ և՛ դասական, և՛ ջազ, և՛ ֆլամենկո, և՛ բարոկկո, և՛ ալտերնատիվ ռոք և այլն։ Վարպետության գաղտնիքը նրանում է, որ կարողանաս դուդուկն ադապտացնել տվյալ ժանրի երաժշտության հետ՝ պահպանելով ճիշտ սահմանները։

- Իսկ որո՞նք են այդ սահմանները։

- Դուդուկը նախ պետք է հայկական նվագել, դրանից բացի, իհարկե, դուդուկով կարելի է նվագել տարբեր ժանրերի երաժշտություններ, ինչն էլ ես, ինչպես արդեն ասեցի՝ փորձում եմ անել։

- Կա՞ արդյոք որևէ անմոռանալի կամ ազդեցիկ դեպք՝ կապված այս գործիքի հետ։ 

- Այո։ Երկու տարի առաջ դուդուկի վարպետության դաս կազմակերպվեց, "Stage de doudouk" , որը ես էի վարում, որին մասնակցում էին 15 եվրոպացի դուդուկահարներ։ Երբեք չեմ մոռանա այդ պահը, երբ եվրոպացի դուդուկահարների կատարմամբ լսեցի մեր հայկական Քոչարին։ Անկասկած սա շատ տպավորիչ զգացողություններ առաջացնող պահ էր։ Գիտե՞ք, կան բաներ, որ բառերով բացատրելու չեն և պետք էլ չէ այդ զգացողությունները բառերի վերածել։ Այնպես որ, դա պետք էր զգալ...

- Կպատմե՞ք ձեր երաժշտական համագործակցությունների մասին։

- Եթե փորձեմ շատ համառոտ ձևակերպել, ապա պետք է ասեմ՝ համագործակցում եմ «PAPIERS D'ARMÉNIES», «DELEYAMAN», «QUANTET ALEXIS AVAKIAN», «CARALI TRIO», ինչպես նաև՝ ճանաչված ֆլամենկո պարուհի Լորի Բաղդասարյանի, հայտնի ջազային երգչուհի Մաշա Ղարիբյանի հետ։ Կորոնավիրուսի ստեղծած սահմանափակումներից մենք ստեղծագործական ձեռքբերումներով դուրս եկանք՝ երգահան Մարինե Գյուլումյանի հետ կյանքի կոչեցինք նոր հեղինակային ստեղծագործություններ և պատրաստվում ենք նոր խումբ ստեղծել։ Առհասարակ համագործակցություններիս շրջանակը շատ լայն է՝ ներառյալ համերգային ծրագրերը երաժշտական նախագծերը, ֆիլմերում աշխատանքս և այլն։ Առաջիկա պլաններս էլ շատ խիտ գրաֆիկով են։ Համագործակցում եմ նաև «My ouai production» նախագծի հետ, որի ղեկավարն է Ժան Միշել Կամֆը։

- Արտյոմ, որտեղի՞ց եք ձեռք բերում ձեր գործիքները։

- Միայն և միայն Հայաստանից։ Բոլորը պնդում են, որ դուդուկի մեջ, անկասկած, թախիծ կա՝ հայ ժողովրդի հոգու, հույզերի, ցավագին անցյալի արտահայտությունը։ Բնականաբար, իսկական դուդուկն էլ միայն հայի ձեռքով պատրաստվածն է՝ ծիրանի ազնիվ փայտից։

Կարող եմ նույնիսկ դուդուկի մի քանի գերազանց վարպետների անուններ տալ՝ Կարեն Մուքայելյան, Ֆելիքս Վարդումյան, Միշա Սադոև, Արման Ստեփանյան, Սևադա Իրիցյան և շատ այլ վարպետներ։

Հեղինակ՝ Նվարդ Մանվելյան

Աղբյուր` Փաստինֆո