Փաստ ինֆո

Օգոստոսի 16-ի առավոտյան Լոնդոնի շքեղ բնակարանում, որտեղ բնակվում էր Այսուլթան Նազարբաեւ անունով ղազախը, ստուգմամբ են այցելել տեղի սանիտարական իշխանությունների ներկայացուցիչները: Նա վերջերս Աստանայից Մեծ Բրիտանիա էր ժամանել եւ այժմ անցնում էր պարտադիր 14-օրյա կորոնավիրուսային կարանտին։ Տերը դուռը չի բացել. Չի պատասխանել հեռախոսազանգերին։ Կապվելով նրա ծանոթների հետ՝ ծառայողները ներխուժել են բնակարան, որտեղ Այսուլթանին մահացած են հայտնաբերել։ Փորձաքննությունը ցույց է տվել, որ գիշերը նրա սիրտը կանգ է առել։ Մինչև իր 30-ամյա հոբելյանը երիտասարդը չի ապրել ընդամենը 10 օր։

Սակայն մահացածի տարիքը չէ, որ այդ տխուր դեպքը սենսացիայի է վերածել։ Չէ որ մահացել է ոչ թե ոմն մեկը, այլ Ղազախստանի նախկին նախագահ Նուրսուլթան Նազարբաևի թոռը, ով նույնիսկ իր հրաժարականից հետո համարվում է երկրի գլխավոր քաղաքական ֆիգուրը, կրելով Ելբասի տիտղոսը՝ «Ազգի առաջնորդ»։ Իսկ թոռնիկը, ապրելով Բրիտանիայում, հասցրել է պապիկի և «իշխող ընտանիքի» մյուս անդամների մասին այնքան նողկալի բաներ ասել, որ որոշ փորձագետներ խորհել են, թե արդյոք այդ մահը պատահական էր։

Դարիգա Նազարբաեւան՝ մահացած Այսուլտանի մայրը

Այսուլթանը Նուրսուլթան Նազարբաեւի դստեր՝ Դարիգիի, եւ Ռահաթ Ալիեւի կրտսեր որդին է, ով նախկինում բժիշկ է եղել, իսկ ամուսնությունից հետո՝ ղազախական պետական կառույցներում մեծ կարիերա կատարած մեկը. նա հասցրել է լինել եւ հարկային ոստիկանության ղեկավար, եւ ազգային անվտանգության կոմիտեի պետի տեղակալ, եւ, վերջապես, արտաքին գործերի նախարարի տեղակալ: Այսուլթանը (ղազախերենից թարգմանաբար՝ «լուսնային իշխան») չգիտես ինչու ստացել է ոչ թե հայրական, այլ պապական ազգանունը և ամենաերիտասարդ տարիներից մտել է ոչ միայն միայն ոսկե տղայի դերի մեջ (այդպիսինները շատ են նաև սովորական օլիգարխների ժառանգների մեջ), այլ «արյան արքայազնի», որին, միանգամայն հնարավոր է, ապագայում շատ բարձր պաշտոն էր սպասվում։ «Ես հիշում եմ, որ մանուկ հասակում ես բարի սիրտ ունեցող շատ բարի երեխա էի, բայց, ցավոք, 9 տարեկան հասակում ես հարուստ երեխաների համար նոր դպրոց տեղափոխվեցի», - անկեղծորեն գրել է Այդուլթանը: - Եվ կտրուկ կերպով հասկացա, որ բարի և արձագանքող լինելը ձեռնտու չէ։ Եվ սոցիումը, որում մենք ապրում ենք, ինձ նոր գաղափարախոսություն է պարտադրել, այն է՝ իմ անծայրածիր էգոն»։

Ավարտելով Ղազախստանում ամենաարտոնյալ «շարունակական կրթության միջազգային քոլեջը», նա հարազատների ջանասիրության շնորհիվ շարունակեց իր ուսումը Ավստրիայի «Ամերիկյան միջազգային դպրոց» պանսիոնում: Այնուհետև տեղափոխվել Է Լա Մանշ և 2010 թվականին դարձել Սանդհերսթի Բրիտանական թագավորական ռազմական ակադեմիայի շրջանավարտ։ Վերադառնալով տուն՝ ծառայության է անցել Ղազախստանի պաշտպանության նախարարության գլխավոր հետախուզական վարչությունում։ Ի դեպ, հենց այդ պատճառով էլ անգլիական թերթերի հրապարակումներում Այսուլթան Նազարբաևի անունը համառորեն հիշատակվում է «լրտես» կցուրդով։ Սակայն հետախուզությունում «գահ- արքայազնի» աշխատանքը տեւել է ընդամենը մեկ տարի։

Այդ ժամանակ պապի եւ Այսուլթանի հոր միջեւ սեւ կատու էր անցել։ Ասում են, որ Ռահաթ Ալիևն իրեն շատ անկախ է պահել՝ առանց Նուրսուլթան Նազարբաևի հետ հաշվի նստելու։ Կամակորին սանձելու առիթն արագ են գտել՝ Ռահաթին մեղադրել են Նուրբանկի երկու թոփ-մենեջերների առեւանգման մեջ։ Նրան հանել են բոլոր պաշտոններից։ Հասկանալով, որ ապագան ոչ մի լավ բան չի խոստանում, Ալիևը փախավ Ավստրիա (որտեղ ժամանակին դեսպան էր աշխատում) և իրեն հռչակեց Նազարբաևի գլխավոր ընդդիմադիր։ Կինը նրանից բաժանվել է։ Իսկ ինքը շուտով ձերբակալվել է ավստրիական ոստիկանության կողմից՝ Ղազախստանի խնդրանքով, որտեղ նրան հասցրել են հեռակա դատապարտել 20 տարվա ազատազրկման։ Բանտարկությունից ութ ամիս անց Ալիեւին մահացած են գտել իր խցում։ Ավստրիայի իշխանությունները համարել են, որ դա ինքնասպանություն է եղել։

Կծել է ոստիկանին՝ 6 հազար ֆունտ տուգանք

Պապի ու հոր կոնֆլիկտում Այսուլթան Նազարբաեւը հայտնվել է մուրճի ու զնդանի արանքում։ Երկուսն էլ փորձել են երիտասարդին իրենց կողմը քաշել։ «Ես իմ գաղտնիքների պատճառով թշնամի եմ դարձել յուրայինների մոտ և՝ յուրային՝ թշնամիների։ Դա հոգու մեջ լիակատար մենակության վիճակ է, ինչը ես ոչ մեկին չեմ ցանկանա», - խոստովանել է Այսուլթանը։ Նյարդային խափանումը հանգեցրել է նրան, որ նա որոշել է փոխել իր պապենական ազգանունը հայրականի: Բայց Ելբասին դա դուր չեկավ, և Այսուլթանը կրկին դարձավ Նազարբաև։ Հետո նա կատարել է այս անհեթեթ կարգը եւս երկու անգամ: Մահվան պահին նա Ֆեյսբուքում նշված էր որպես Aisultan Jesus Rakhat։ Jesus անունը պատահական չէր. Նազարբաեւի թոռը, որի հոգեկան առողջությունը վերջին տարիներին խիստ սասանվել էր, ամենայն լրջությամբ պնդել է, որ ուղղակիորեն շփվում է Հիսուսի հետ…

Հավանաբար, դեռ Անգլիայում սովորելով՝ Այսուլտանը տարվել է թմրամոլությամբ։ Թմբիրից ուժեղ կախվածության մասին նա ինքն է խոստովանել 2017-ին։ Նազարբաեւի բուժումն անցկացվել է թմրամոլների համար նախատեսված Priory մասնավոր կլինիկայում, որի հիվանդները ժամանակին եղել են երգչուհի Էմի Ուայնհաուսը եւ դերասան Ջոնի Դեփը: Այդ ժամանակ Այսուլթանն արդեն գրեթե մշտապես ապրել է Լոնդոնում։ Ելբասիի թոռը՝ կայֆի տակ, աներևակայելի բաներ էր անում։ Օրինակ, անցյալ տարի բարձրացել է ուրիշի բնակարան, իսկ երբ տանտերերը ոստիկանություն են կանչել, բղավել է, որ ինքնասպան կլինի՝ նետվելով պատշգամբից։ 

Բայց փոխարենը հարձակվել է ոստիկաններից մեկի վրա և ... կծել նրան։ Դրա համար անկարգին դատապարտել են պայմանական 16-ամսյա ժամկետի, նշանակել են 140 ժամ հասարակական աշխատանքներ եւ 6 ենթարկել հազար ֆունտի (7,8 հազար դոլար) չափով տուգանքի: Այնուամենայնիվ, փողի պակաս «լուսնային տիրակալը» երբեք չի զգացել՝ ընտանիքը օգնում էր: Բայց նաև ճնշում էր, թե՝ վերջ տուր պապին ու երկիրը խայտառակելուն։ Թոռը հոգնել էր այդ ամենից, եւ, իր իսկ խոսքով, նա «կտրուկ քայլերի է դիմել»։

Այսուլթանը Մեծ պապի՝ Նուրսուլթան Նազարբաևի, սիրելի թոռն էր։ Լուսանկարը' Instagram.com

Փորձագետի կարծիքը

Տղային կարող էին օգտագործել

- Այսուլթան Նազարբաևի աղմկահարույց «բացահայտումները» «ընտանիքում արյունահեղության» մասին ընկալվեցին որպես հիվանդ մարդու զառանցանք։ Բայց երբ նա խոսեց Ղազախստանի տնտեսության կոռուպցիայի, հանցավոր սխեմաների մասին, Աստանայում զգուշացան, - կարծում է քաղաքագետ, Կենտրոնական Ասիայի երկրների մասնագետ Արկադի Դուբնովը։ - Սակայն չեմ կարծում, որ նա իսկապես նվիրված էր տնտեսական լուրջ հարցերի։ Բայց Այսուլթանը չի թաքցրել, որ շփվում է Մուխտար Աբլյազովի՝ նախկին խոշոր բանկիրի եւ Նազարբաեւի մերձավորի հետ, որը հետո իր հետ վիճել է, փախել է Ֆրանսիա եւ այնտեղ ստեղծել «Ղազախստանի ժողովրդավարական ընտրություն» ընդդիմադիր շարժումը: Նա, հավանաբար, թևի տակ (այդ թվում և ֆինանսական առումով) վերցրեց իրականության հետ կապը կորցրած տղային, որպեսզի փորձի դա օգտագործել որպես ճակատ Ելբասիի և Ղազախստանի ներկայիս իշխանությունների դեմ։

Եվ ահա այսպիսի ողբերգական ավարտ։ Թմրանյութերի եւ քաղաքականության խարնուրդից Այսուլթանի սիրտը չի դիմացել: Պատահական է՞ արդյոք։

Այսուլթանն ամուսնացած էր, ուներ դուստր և որդի:

Աղբյուր` Փաստինֆո