Փաստ ինֆո

Հիմնական խնդիրն այն է, որ, եթե ստեղծվի Գերագույն դատարան, ապա այն չվերածվի այնպիսի մի «հրեշի», որը դուրս կլինի ցանկացած վերահսկողությունից, պետք է վստահ լինենք, որ Գերագույն դատարանի բոլոր դատավորները գերմաքուր, գերազնիվ մարդիկ են, որոնք որևէ կերպ չեն կարող անել այնպիսի գործողություններ, որը կհակասի Օրենքի, Սահմանադրության կարգավորումներին և հանրության շահերին։ Այս մասին «Փաստինֆո»-ի հետ զրույցում ասաց իրավաբանական գիտությունների թեկնածու, ԲԴԽ անդամ Գրիգոր Բեքմեզյանը՝ անդրադառնալով Սահմանադրական և Վճռաբեկ դատարանների միավորման նախագծին։

Բեքմեզյանը գտնում է, որ հարցը քննարկման արժանի թեմա է և ինքն այժմ միանշանակ չի կարող ասել՝ կողմ է, թե դեմ՝ նշելով, որ կան և՛ դրական, և՛ բացասական կողմեր, ու որպես օբյեկտիվ դիտորդ կլսի կողմերի փաստարկները։

Նրա խոսքով՝ քննարկման ընթացքում կհասկանան՝ արդյո՞ք կան դատավորներ, ովքեր պատրաստ են այդ ծանր բեռը ստանձնել, արդյո՞ք արդյունավետ կլինի ՍԴ-ն միացնել Վճռաբեկ դատարանին և ունենալ մեկ մարմին, թե ոչ։ Դա պետք է քննարկվի նաև բյուջեի տեսանկյունից, այսինքն՝ որքանով է այդ փոփոխությունը դրական ազդում՝ ՍԴ և ՎԴ-ի համար նախատեսված ծախսերի նվազեցման տեսանկյունից։

Ինչ վերաբերում է Գերագույն դատարանի՝ որպես «մոնստր» մարմնի ստեղծման մտավախությանը, Բեքմեզյանը նշեց, որ այժմ հաճախ դատական իշխանության կողմից կայացվում են դատական ակտեր, որոնք մարդիկ կարողանում են բողոքարկել ՍԴ և ՍԴ-ն կարող է որպես զսպիչ հանդես գալ դատական իշխանության կողմից կայացվող դատական ակտերի համար։ Անդրադառնալով փոփոխության դրական կողմին՝ Բեքմեզյանը նշեց, որ առաջարկվող մոդելի դեպքում սահմանադրական արդարադատությունն ավելի արագ կլինի, քանի որ, եթե գործող օրենսդրության պայմաններում քաղաքացիները պետք է սպառեն իրավունքների պաշտպանության բոլոր հնարավոր միջոցները, որից հետո նոր միայն կարող են դիմել ՍԴ, ապա առաջարկվող մոդելի դեպքում ընդհանուր իրավասության դատարանը կարող է քննարկել նորմի սահմանադրականության հարցը, սակայն, Բեքմեզյանը շեշտեց, որ այս դեպքում կարևոր է դատավորների բարձր որակը։ Դիտարկմանը, որ նորմերի՝ Սահմանադրությանը համապատասխանության հարցի որոշումը Բարձր դատարանի լիազորությունն է, որքանո՞վ ողջամիտ կլինի սահմանադրականության հարցի որոշումն իջեցնել ընդհանուր իրավասության դատարանի աստիճանին, Բեքմեզյանն արձագանքեց, որ կարևոր է, թե ով է քննում դա և արդյո՞ք դատավորն այդքան մասնագիտական հմտություններ կունենա, թե ոչ։ Բեքմեզյանը գտնում է, որ այդ հարցի քննարկումը պետք է թողնվի ոչ թե Ընդհանուր իրավասության դատարանի վրա, այլ՝ Գերագույն դատարանի վրա։

«Անձը չհասնի մինչև Վճռաբեկ դատարան, մերժում ստանա, ապա մեկ-երկու տարվա ընթացքում նոր գնա ՍԴ, այլ՝ միանգամից գործը հասնի Գերագույն դատարան և այն հարցին լուծում տա։ Այսինքն՝ մեկ ատյան կնվազի»,- ասաց Բեքմեզյանը՝ ընդգծելով, որ միանշանակ կողմ կամ դեմ չէ, այլ պարզապես տարբերակներ է առաջարկում, դա դեռևս պետք է քննարկվի։ Նա կարևորեց համաշխարհային պրակտիկայի ուսումնասիրությունը, մասնավորապես՝ Եվրոպական երկրների փորձը, որոնք մեծամասամբ մեր իրավական համակարգի երկրներ են, ունեն ՍԴ, իսկ Հոլանդիայում Գերագույն դատարան է։
Հարցին, թե արդյո՞ք Սահմանադրական և Վճռաբեկ դատարանների միավորման հարցն այդքան օրակարգային էր, Բեքմեզյանը նկատեց, որ այդքան էլ առաջնային չէ, հատկապես, ՍԴ-ում վերջերս տեղի ունեցած դեպքերը հուշում են, որ դա պետք է առաջնային չլիներ։

«Բայց, եթե բանը հասել է Սահմանադրական փոփոխություններին, ապա ինչու չքննարկել նաև դա։ Վերջիվերջո, եթե Սահմանադրություն ենք փոխում, միանգամից դա էլ փոխենք, որը կլինի երկար տարիների համար և չի լինի այժմեական, մի քանի մանր խնդիր լուծող»,- ասաց Բեքմեզյանը՝ նշելով, որ գլոբալ մոտեցմանը դեմ չէ։

Ինչ վերաբերում է Սահմանադրական և Վճռաբեկ դատարանների՝ որպես առանձին դատարանների գործառույթների իրականացմանը, ըստ նրա՝ լավ կամ վատ աշխատանքի խնդիր չէ և ամեն դատարան իր գործառույթներն իրականացնում է օրենքով նախատեսված իր լիազորությունների սահմաններում, Վճռաբեկ, Վերաքննիչ, Առաջին ատյանի դատարանները սահմանադրականության հարց չէին որոշում, կար մարմին՝ ՍԴ, որն իրականացնում էր սահմանադրական արդարադատություն և այժմ առաջ է քաշվել, հիմնականում հանձնաժողովի ՀԿ փաստաբանների կողմից, մի տարբերակ, որը պետք է քննարկվի, ինչի ընթացքում կհասկանանք՝ որքանով է նպատակահարմար։

Հիշեցնենք, որ Սահմանադրական բարեփոխումների մասնագիտական հանձնաժողովում քննարկվում է ՀՀ սահմանադրական և ՀՀ վճռաբեկ դատարանները միավորելու և Գերագույն դատարան ստեղծելու հայեցակարգի ստեղծման հարցը։ Սահմանադրական բարեփոխումների մասնագիտական հանձնաժողովը կողմ է քվեարկել հայեցակարգին, դեմ է քվեարկել իրավաբանական գիտությունների դոկտոր, Սահմանադրական բարեփոխումների մասնագիտական հանձնաժողովի անդամ Արթուր Ղամբարյանը։ Նախագիծն իրավական հանրությունում հակասական քննարկումների տեղիք է տվել։

Հեղինակ՝ Իզաբել Սահակյան

Աղբյուր` Փաստինֆո