Փաստ ինֆո

«Փաստինֆո»-ի հարցերին է պատասխանում  Կոռուպցիայի կանխարգելման հանձնաժողովի նախագահ Հայկուհի Հարությունյանի հետ՝ բարձրաստիճան պաշտոնատար անձանց Վարքագծի կանոնագրքի, ՍԴ դատավորի թեկնածության բարեվարքության ժամկետների, ՍԴ մասին օրենքի և Կոռուպցիայի կանխարգելման հանձնաժողովի մասին ՀՀ օրենքների միջև անհամապատասխանության մասին։

-Երկու ամիս առաջ «Փաստինֆո»-ի հետ զրույցում տեղեկացրել էիք, որ վարքագծի կանոնագրքի մշակման նպատակով իրականացվել է միջազգային փորձի ուսումնասիրություն, հավաքագրել է առկա վարքագծի կանոնները և կազմել  կանոնագրքի նախնական տարբերակը։ Ունե՞նք այսօր Վարքագծի կանոնագիրք։

-Վարքագծի կանոնագիրքը որպես այդպիսին հանձնաժողովը սկսեց մշակել՝ ավելի քան 40 պետական մարմինների գործող վարքագծի կանոնները հավաքելով, որպեսզի մշակույթը հասկանա, պատկերացնի ինչ տեսակի գործող կանոններ գոյություն ունեն,  որպեսզի դրա հիման վրա՝ ավելացնելով միջազգային փորձը, հանրային ծառայողի ներկայացված պահանջները, կազմի կանոնագիրքը, որը որպես մոդել պետք է հիմք հանդիսանա, որպեսզի մնացած բոլոր գերատեսչությունները իրենց մոտ առկա կանոնները ուղղեն և համապատասխանեցնեն ընդհանուր կանոնագրքին։ Աշխատանքի իրականացման շրջանակներում հանձնաժողովը պարզեց նաև, որ օրենսդրական տեսանկյունից վարքագծի կանոնները որպես այդպիսին սահմանելու պահանջը կա, վարքագծի կանոնները կիրառելու պահանջը կա, բայց յուրաքանչյուր կանոնի խախտման համար անհրաժեշտ պատասխանատվության միջոցներ կիրառելու տեսանկյունից կա դեռևս բաց։ Այսինքն՝ իրավական տեսանկյունից նույնիսկ, եթե այդ կանոնագիրքը հաստատի, կանոնները սկսեն աշխատել, հանձնաժողովը ստանա դիմում իքս անձի տեսակի վարքագծի քննություն իրականացնի, վերջում հանգելու է այն եզրակացության, որ պատասխանատվության կիրառման համար չկա համապատասխան կանոն, ինչը այդ համակարգն ամբողջությամբ տանելու է ավելի անարդյունավետ գործունեության, որպեսզի այդ բացը լրացվի։ Հիմա մենք շարունակում ենք աշխատանքները Եվրոպայի խորհրդի, ՄԱԿ-ի զարգացման ծրագրի հետ,  ներգրավված են տեղական և միջազգային փորձագետները։  Ասեմ նաև, որ ՄԱԿ-ի զարգացման ծրագրի փորձնական արդյունքների հիման վրա Էջմիածին համայնքում  առաջին անգամ ներդրվել են  վարքագծի կանոնները, բայց այնտեղ ևս պատասխանատվության տեսանկյունից դեռևս լրամշակման աշխատանքների կարիք կա։ Այսինքն՝ մենք զուգահեռ միջազգային համագործակցության արդյունքում համաձայնեցինք, որ պիլոտային տարբերակով դրա կիրառելիությունը ապահովվի, որ դրա հիման վրա արդեն զուգահեռ հավաքվի և որպես արդեն փորձարկված տարբերակ մնացած բոլոր գերատեսչությունները նույն սկզբունքով աշխատելու հնարավորություն ունենան։

- Արդեն 7-8 ամիս է, ինչ հանձնաժողովը գործում է,  ե՞րբ պատրաստ կլինի կանոնագիրքը

-Օգոստոսը գլոբալ արձակուրդների ժամանակահատված է, մի փոքր դանդաղեցրեց, բայց ամեն դեպքում փորձում ենք սեպտեմբերի համար վերջնական ունենալ նախագիծը։ Կարծում եմ սեպտեմբերի վերջը պետք է լինի մեր վերջին ժամկետը։ Բավականին երկար տևեց, մենք սկսել ենք հավաքել լոկալ, հետո ամփոփեցինք լոկալը, ուղարկեցինք միջազգային գործընկերներին, իրենք բացերը մեզ մատնանշեցին՝ հետ ուղարկեցին։ Մենք ստուգեցինք, տեսանք իրենց դիտարկումները ճիշտ էին թե ոչ, և հիմա համաձայնեցված տարբերակով արդեն այդ բացերը լրացնելու ուղղությամբ ենք աշխատում»։

-«Կոռուպցիայի կանխարգելման հանձնաժողովի մասին» ՀՀ օրենքի 24-րդ հոդվածի 1-ին մասի 21-րդ կետը ամրագրում է, որ հանձնաժողովն իրականացնում է Բարձրագույն դատական խորհրդի անդամների թեկնածուների, Սահմանադրական դատարանի դատավորների թեկնածուների, դատավորների թեկնածուների հավակնորդների, ինչպես նաև օրենքով սահմանված այլ դեպքերում բարեվարքության վերաբերյալ ուսումնասիրություն, թեև «Սահմանադրական դատարանի» մասին օրենքում ոչինչ նախատեսված չէ։

-ԱԺ կանոնակարգ օրենքի փոփոխությունը հստակ ընդհանուր ասում է՝ հանձնաժողովին վերագրվող լիազորությունների շրջանակը, այդտեղ կետը ընդհանրական ձևակերպմամբ դրված է։ Հանձնաժողովին վերապահվել է նաև գործառույթ հանրային ծառայության մասին օրենքով, պետական պաշտոնների ենթակա անձանց բարեվարքության ուսումնասիրության համար։ Ըստ ոլորտների, երբ օրենսդրությունը  նայեք, արդեն ոլորտային օրենսդրության մեջ նաև կոնկրետ պաշտոնի նշանակման ենթակա թեկնածուին առաջադրվող պահանջների, նրանից պահանջվող փաստաթղթերի ցանկում ավելանում է, կտեսնեք ընթացակարգը ոնց է, ավելանում է բարեվարքության հարցաթերթիկ ներկայացնելու պարտավորությունը։ Օրինակ մենք, առաջին փորձով արեցինք դատախազության մասով, հաջորդը լինելու է ԲԴԽ-ն։ Հիմա մենք ԲԴԽ անդամի թեկնածուների վերաբերյալ ելք ենք արել։ Եվ հաջորդիվ, որ պետական մարմնում նշանակման ենթակա պաշտոնատար անձ կլինի, պարտադիր է լինելու հանձնաժողովի կողմից հաստատված հարցաթերթիկի ձևանմուշով նրանց բարեվարքության գնահատումը։

- ՍԴ մասին օրենքում միայն նշված է՝ ինչպես են թեկնածուներն առաջադրվում և ով է առաջադրում, բայց գրված չէ բարեվարքության մասին։

-Ճիշտ է, որովհետև դուք նայում եք ՍԴ-ի մասին օրենքը իրենց առաջադրման մասին։ Հիմա ԱԺ կանոնակարգ օրենքի փոփոխությունն ( Հոդված 141ՍԴ դատավորների ընտրություն) էլ ասում է առաջադրումից հետո ոնց է այդ հարաբերությունները կարգավորում հանձնաժողովի, թեկնածուի և ԱԺ-ի կողմից քվեարկություն իրականացնելու համար պատգամավորների միջև։ Ամբողջ փաթեթի մեջ  է այդ տրամաբանությունը դրված և ոլորտային օրենքների տեսանկյունից ինքը կարգավորում է ստանում։ ԲԴԽ անդամ թեկնածուի ընտրության համար համապատասխան քվեարկությունը իրականացնում է դատավորների ընդհանուր ժողովի կողմից, դեպարտամենտը՝ որպես մարմին, որը կարգավորում է և կազմակերպում այդ գործընթացը ստանում է թեկնածուների վերաբերյալ տեղեկություն։ Նրանց ներկայացվող պահանջներին համապատասխան արդեն  դեպարտամենտի կողմից մենք ստանում ենք համապատասխան հարցաթերթիկը լրացրած, որի վերաբերյալ օրենքով սահմանված ժամկետներում ներկայացնում ենք մեր բարեվարքության գնահատման եզրակացությունը արդեն դեպարտամենտին, որպեսզի դեպարտամենտը դա հասանելի դարձնի և օգտագործման ենթակա լինի բոլոր դատավորների կողմից ՝ իրենց կողմից վերջնական քվեարկություն կամ որոշում կայացնելու ժամանակ։ Նույնը վերաբերելի է արդեն ԱԺ-ում։ Հիմա բոլոր պաշտոնները՝ այդ թվում նաև կոռուպցիայի կանխարգելման հանձնաժողովի հետ նույն  ժամանակահատվածի փոփոխության համաձայն 5-րդ անդամի ընտրությունը նույն սկզբունքով է լինելու։ Այսինքն` Աժ-ն պետք է քվեարկի հանձնաժողովի 5-րդ անդամի օգտին, ստանալու է թեկնածության վերաբերյալ հայտը, դա մեզ ուղարկի, հանձնաժողովը պետք է իրականացնի այդ գործընթացը, եզրակացությունը տրամադրի ԱԺ-ին, որ պատգամավորները քվեարկության ժամանակ դա ունենան։ Էլի են լինելու այս տեսակի թեկնածուներ անընդհատ լինելու են, հաջորդիվ գալու են դատավորներ, հիմա նույնիսկ նոր օրենսդրական փոփոխություններ են նախատեսվելու, որ ամեն պաշտոնի համար արդեն այդ պահանջի իրականացումը դառնա արդեն ինտենսիվ»։

-Որ փուլում ըստ ձեզ պետք է ստուգվի ՍԴ դատավորի թեկնածության բարեվարքությունը՝ առաջադրումից առաջ թե հետո՝ հաշվի առնելով անձնական տվյալների պաշտպանության հարց գոյություն ունի, սակայն այս պահին թեկնածուն մեկն է։

-Ըստ էության դա մեզ չվերաբերվող հարց է։ Մենք գնահատում ենք անձի բարեվարքությունը՝ հստակ դրված չափանիշներով՝ հանձնաժողովի մշակած մեթոդաբանությամբ, գործիքակազմով։ Եզրակացությունը որպես այդպիսին, հանձնաժողովի համար չէ,  որ հիմք է հանդիսանում որոշում կայացնելու, այլ այն մարմնի , ով որ թեկնածուին պաշտոնում նշանակելու լիազորություն ունի։ Հիմա թե առաջադրումից առաջ թե հետո է իրականացնում, կոնկրետ հանձնաժողովի տեսանկյունից եմ ասում, մեզ անկեղծ ասած այդքան էլ չի հետաքրքրում։ Եթե հիմա պետք է որոշում կայացնողը որոշի առաջադրել այդ մարդուն և իր համար լինելու է վճռական, թեև հանձնաժողովի եզրակացությունը ունի խորհրդատվական բնույթ, բայց եթե ինքը օգտագործելու է դա՝ մտածելու որոշում կայացնի անձին առաջադրելու համար թե չէ, կամ առաջադրելուց հետո նշանակվի թե չէ, հանձնաժողովի համար վերջին հաշվով մեծ տարբերություն չկա։  Առաջադրման տեսանկյունից կարող եմ ասել հետևյալը՝ եթե, ըստ էության, հիմա կա պաշտոն, որն ունի հանրային հետաքրքրություն,  և առաջադրող մարմինը ուզում է ստուգի հանրային տրամադրությունը անձի վերաբերյալ, գուցե ավելի արդյունավետ լինի որ այդ փուլում եզրակացությունը ունենա, բայց քանի որ հանձնաժողովի եզրակացությունը այդ ժամանակ արդեն իր կողմից առաջադրման կամ չառաջադրման համար խորհրդատվական բնույթ է ունենալու, չգիտեմ, ինքը առաջադրող մարմին է։ Որոշում կայացնող մարմինը քանի որ այլ է, գործընթացը բովանդակային մասով խորն է դարձնում։ Տրամաբանությունն այն է, որ եթե մենք իսկապես ուզում ենք ավելի մրցակցային ու արդյունավետ համակարգ ձևավորենք, կարծում եմ պետք է ավելի շատ մրցակցայնության խնդիր բարձրացվի։ Հանձնաժողովի կարծիքը, որ փուլում էլ լինի էական չէ։

-Հանձնաժողովի կայքում հասանելի է բարեվարքության հարցաթերթիկ լրացնելու գործընթացը, որից հետո տրամադրելու եք եզրակացություն։ Լրացվել է արդյոք ՍԴ դատավորի թեկնածուի բարեվարքության թերթիկը։

 -Հա իհարկե։ ԱԺ-ն արդեն մեզ ներկայացրել է։ Մենք այստեղ ընթացակարգային ձևաչափը տեսնենք ամեն ինչ ճիշտ է, եթե ոչ շտկումներ արվեն։ Մենք ունենք 10-օրյա ժամկետ, բայց մենք դա չենք հրապարակելու և երկրորդ մենք ԱԺ-ի հետ պետք է փորձենք  հասկանալ ժամկետի հաշվարկը սկսում ենք հենց մեր ներկայացրած պահից, բայց շարունակում ենք մինչև իրենց կողմից վերջնական որոշման կայացնելու ժամանակահատվածը, հաշվի առնելով, որ նաև մյուս թեկնածուների վերաբերյալ պետք է ստանանք, թե ժամկետի հաշվարկը սկսում ենք»։

Աղբյուր` Փաստինֆո