Փաստ ինֆո

ՍԴ դատավորներ Ալվինա Գյուլումյանի, Հրանտ Նազարյանի, Ֆելիքս Թխայանի և ՍԴ նախագահ Հրայր Թովմասյանի իրավունքների խախտման վերաբերյալ ՄԻԵԴ ներկայացվող գանգատը պատրաստ կլինի մինչև օգոստոսի 28-ը։ Այս մասին «Փաստինֆո»-ի հետ զրույցում ասաց միջազգային իրավունքի մասնագետ, ՄԻԵԴ-ում ՍԴ դատավորների շահերի ներկայացուցիչ Սիրանուշ Սահակյանը։

Նրա փոխանցմամբ՝ այս պահին գանգատը նախապատրաստվում է՝ հաշվի առնելով նաև նոր հանգամանքները, մասնավորապես, կարիք կար ամբողջացնելու գանգատը, քանի որ ի սկզբանե հրատապ միջոցի միջնորդություն էր ներկայացվել, իսկ գանգատին ներկայացվող պահանջները տարբեր են, ուստի՝ այս պահին կարիք կա ամբողջական գանգատ ներկայացնելու։

Իսկ թե կոնվենցիայի որ հոդվածներով սահմանված իրավունքների խախտման հիմքերով է ներկայացվելու գանգատը, Սահակյանը նշելով, որ խոսքի վերաբերելու է 8-րդ հոդվածին, որը պաշտպանում է դատավորների մասնավոր և մասնագիտական կյանքը, ինչն անձնական կյանքի անձեռնմխելիության իրավունքի մաս է կազմում, վերաբերելի հոդված է նաև արդար դատաքննության իրավունքը։

«Անձանց իրավունքների խախտումների դեպքում պետք է ապահովված լինի արդյունավետ դատական պաշտպանություն, իսկ կոնկրետ այս դեպքում դատական պաշտպանության մեխանիզմներից զրկված են եղել, ուստի՝ մերժվել է արդարադատության իրականացումը»,- նշեց Սահակյանը։

Նա տեղեկացրեց, որ կան խնդիրներ կապված սեփականության իրավունքի պաշտպանության հետ, քանի որ, մինչև կենսաթոշակային տարիքը նշանակվելով, դատավորներն ունեցել են ողջամիտ սպասում նաև իրենց աշխատավարձի պաշտպանության։

«Բացի այդ՝ կան հոդվածներ, որոնք առնչվում են խտրականությանը, այսինքն՝ այն միջոցները, որոնք ձեռնարկվել են ՍԴ դատավորների նկատմամբ, պայմանավորված են եղել նաև խտրականությամբ։ Եղել են ոչ թե ընդհանուր բնույթի միջոցառումներ, այլ՝ թիրախավորել են ոչ լեգիտիմ հիմքով՝ կոնկրետ անձերի։ Կարծում ենք, որ չարաշահվել է նաև իրավական ընթացակարգերը, որը պաշտպանվում է Կոնվենցիայի 18-րդ հոդվածով։ Այսինքն՝ գործ ունենք առավել քան 5 հոդվածի խախտումների հետ»,- նշեց Սահակյանը։

Անդրադառնալով ՄԻԵԴ-ի կողմից միջանկյալ միջոց կիրառելու մասին դիմումի մերժմանը՝ Սահակյանն ասաց, որ դրանք ինքնուրույնաբար քննարկվող հարցեր են և կարևոր է, թե ինչ հիմքով է մերժվել։

Ինչպես ավելի վաղ հայտնել ենք՝ ՍԴ դատավորներ Ալվինա Գյուլումյանի, Ֆելիքս Թոխյանի, Հրանտ Նազարյանի և ՍԴ նախագահ Հրայր Թովմասյանի գործով հունիսի 26-ին ՄԻԵԴ դիմում են ուղարկել,որով դատավորները խնդրել էին ՄԻԵԴ-ին միջանկյալ որոշում կայացնել։ ՄԻԵԴ-ը հաշված օրերի ընթացքում կամունիկացրել է և կառավարությանը մինչև հուլիսի 6-ը ժամանակ տվել՝ ներկայացնելու իրենց դիրքորոշումը։ Եվս մեկ օր էլ դիմումատուներին էր տրված՝ կառավարության դիրքորոշման վերաբերյալ կարծիք հայտնելու համար։ Հուլիսի 8-ին հայտնի դարձավ, որ ՄԻԵԴ-ը մերժել է միջանկյալ միջոց կիրառելու մասին դատավորների դիմումը։

Սիրանուշ Սահակյանը նշեց, որ ՄԻԵԴ-ը ոչ թե չի համաձայնել ներկայացված փաստարկներին, այլ պարզապես գտել է, որ իր դատական պրակտիկայում միջանկյալ միջոցի կիրառման շրջանակը նեղ է և այդ նեղ կիրառության պայմաններում ՄԻԵԴ-ը պաշտպանում է կյանքը և առողջությունը, իսկ այլ տեսակի արժեքներ ՝ այդ ինստիտուտի միջոցով ՄԻԵԴ-ում դեռևս չեն պաշտպանվում, ուստի՝ միջանկյալ միջոց կիրառելու մասին դիմումը մերժվել է դատարանի շրջանակներից դուրս լինելու հիմքով։ Սիրանուշ Սահակյանը հայտնեց, որ լինում են դեպքեր, երբ ՄԻԵԴ-ը մերժում է անհիմն լինելու հիմքով, ինչն այս դեպքում վերաբերելի չէ։ Բացի այդ՝ Սահակյանն ընդգծեց, որ որևէ կապ գոյություն չունի միջանկյալ միջոցի բավարարման և գործի ելքի միջև և գործերի շատ փոքր տոկոսի՝ 1 տոկոսը չգերազանցող դեպքերում է ՄԻԵԴ-ը կիրառում նաև միջանկյալ միջոց, բայց մնացած 99 տոկոս գործերով մեծ պատրաստականությամբ արձանագրում է իրավունքների խախտումներ։ Նրա խոսքով՝ եղել են շատ ավելի վատ դրսևորումներ, երբ միջանկյալ միջոցը կիրառվել է, բայց հետագայում ՄԻԵԴ-ը մերժել է խախտման արձանագրումը, ինչը նշանակում է, որ հակառակ պնդումը, որ միջանկյալ միջոցի բավարարման դեպքում անպայման արձանագրվելու է նաև իրավունքների խախտում, անհիմն է։

«Միջանկյալ միջոցի կիրառման նպատակն այլ է և չի համընկնում գործի ըստ էության լուծման հետ։ Դատարանի պրակտիկան քարացած չէ, ունեցել ենք բազմաթիվ դեպքեր, երբ դատարանը մի փուլում մերժել է միջանկյալ միջոցի կիրառումը, իսկ հետագա փուլերում՝ բավարարել։ Այսինքն՝ այս առումով էլ դատարանը շատ դինամիկ է աշխատում և շահարկումները, որ միջանկյալ միջոցի մերժումն ազդեցություն կունենա կամ խոսում է այն մասին, որ ՄԻԵԴ-ը չի արձանագրելու իրավունքների խախտում, անհեթեթ է և որևէ իրավական հիմնավորվածություն չունի »,- ընդգծեց Սահակյանը։

Նշենք, որ հուլիսի 22-ին հայտնի դարձավ, որ ԱԺ նախագահ Արարատ Միրզոյանը ստորագրել է «Սահմանադրական դատարանի մասին» սահմանադրական օրենքում փոփոխություններ և լրացումներ կատարելու մասին օրենքը և, որ այն ուժի մեջ կմտնի պաշտոնական տեղեկագրում հրապարակման պահից։ Հատկանշական է, որ ՀՀ նախագահ Արմեն Սարգսյանը «Սահմանադրական դատարանի մասին» սահմանադրական օրենքում փոփոխություններ և լրացումներ կատարելու մասին օրենքն ստորագրելու համար նախատեսված 21-օրյա ժամկետում այն չի ստորագրել եւ ոչ էլ դիմել՝ ՍԴ՝ օրենքի սահմանադրականության հարցը պարզելու համար։ Մինչդեռ՝ գործող իրավակարգավորումների համաձայն՝ նշված ժամկետում օրենքը չստորագրելու դեպքում նախագահը պետք է դիմի ՍԴ՝ օրենքի Սահմանադրությանը համապատասխանության վերաբերյալ որոշում ստանալու, որն այս դեպքում չի իրականացվել։

Սիրանուշ Սահակյանի կարծիքով՝ նախագահը դրսևորել է անգործություն և չստորագրելու մեկ հիմնավոր միջոց կա՝ պետք է դիմեր ՍԴ, ինչն այս դեպքում չի կատարել և գործ ունենք Սահմանադրական դելիկտի հետ, սակայն Սահմանադրությունը կանխատեսել է նաև երրորդ տարբերակը և նախագահի անգործության հետևանքները չեզոքացրել է՝ փաստաթուղթը ստորագրելու լիազորությունը վերապահելով ԱԺ նախագահին։

«ԱԺ նախագահը նման անգործության պարագայում կարող էր օրենքը ստորագրել և այս առումով մենք իրավական խնդիր չունենք։ Իհարկե այլ հարցեր են առաջ գալիս, որ առնվազն պետության գլուխը պետք է ունենար լուրջ շարժառիթներ՝ փաստաթուղթը չստորագրելու համար և, եթե երկրի ղեկավարը չի ստորագրում այդ օրենքը, բայց այն երկրի ԱԺ նախագահի ստորագրմամբ ուժի մեջ է մտնում, ինչ հետևություններ պետք է հասարակությունը կատարի»,- նշեց Սահակյանը։

Հիշեցնենք, որ երկրի խորհրդարանական մեծամասնությունը հունիսի 22-ին հակասահմանադրական ճանապարհով՝ առանց ՍԴ դրական եզրակացությունն ստանալու, փոփոխություններ կատարեց երկրի մայր օրենքի՝ Սահմանադրության մեջ, որից օրեր անց հայտարարվեց, որ թե դադարել են ՍԴ երեք դատավորի՝ Ալվինա Գյուլումյանի, Ֆելիքս Թոխյանի եւ Հրանտ Նազարյանի լիազորությունները եւ նրանք պետք է անհապաղ վայր դնեն՝ Բարձր դատարանի դատավորի լիազորությունները։ Նշենք, որ «Սահմանադրական դատարանի մասին» ՀՀ սահմանադրական օրենքի 8-րդ հոդվածում ամրագրված էր Սահմանադրական դատարանի դատավորի անփոփոխելիության սկզբունքը, ինչը դատական իշխանության անկախության երաշխիքներից մեկն էր։

Ընդ որում՝ ՍԴ դատավորների լիազորությունները դադարեցված համարվեցին՝ նախքան ՍԴ մասին օրենքում փոփոխություններ կատարելը, թեեւ հենց այդ օրենքով է կանոնակարգվում դատավորների լիազորությունների դադարեցման ու նշանակման կարգը։ «Սահմանադրական դատարանի մասին» սահմանադրական օրենքում փոփոխություններ կատարվեցին միայն հունիսի 30-ին, որն, ինչպես նշեցինք, ԱԺ նախագահի կողմից ստորագրվել է նախօրեին։

Նկատենք, որ հունիսի 25-ից հետո Հայաստանում ձեւավորվել է սահմանադրական ճգնաժամ՝ տապալվել են ՍԴ նիստերը, չեն հրավիրվում աշխատակարգային նիստեր, ՍԴ մուտք եղած դիմումները մնում են անհետեւանք։

Հեղինակ՝ Իզաբել Սահակյան

Աղբյուր` Փաստինֆո