Փաստ ինֆո

Պետք է արձանագրենք, որ փաստաբանի և վստահորդի հաղորդակցման գաղտնիության խախտումները վերջին ժամանակաշրջանում հասնում են անհանգստացնող ծավալների։ Այս մասին «Փաստինֆո»-ի հետ զրույցում ասաց ՀՀ փաստաբանների պալատի փաստաբանների իրավունքների պաշտպանության հանձնաժողովի անդամ, փաստաբան Դիանա Շախրամանյանը։

Նրա փոխանցմամբ՝ վերջին 7-8 ամիսներին գրանցվել է վստահորդների հետ հաղորդակցության գաղտնալսման վեց դեպք, որոնցից առաջինի մասին հայտնի է դարձել 2019թ դեկտեմբերին։

«ՀՀ ՔԿ Շիրակի մարզային քննչական վարչությունում ՀՀ քրեական օրենսգրքի 131-րդ հոդվածի 1-ին մասի հատկանիշներով քննվող թիվ 22100419 քրեական գործով իրականացված հեռախոսային խոսակցությունների վերահսկման ընթացքում գաղտնալսվել են նաև մեղադրյալի, դատավարության այլ մասնակցի և նրանց փաստաբան Էդգար Թումասյանի միջև տեղի ունեցած հեռախոսային խոսակցությունները։ Այնուհետև քննիչի կողմից զննվել են դրանք եւ արտացոլվել համապատասխան արձանագրության մեջ, կցվել քրեական գործին»,- հայտնեց փաստաբանը՝ հավելելով, որ հանձնաժողովը 2020թ-ի հունվարին դեպքի վերաբերյալ դատապարտող հայտարարություն է տարածել։ «Որքանով ինձ է հայտնի, դրանից հետո նշված ապացույցը ճանաչվել է անթույլատրելի»,- ասաց Շախրամանյանը։

Նրա փոխանցմամբ՝ մյուս դեպքը եղել ՀՀ ՔԿ Աջափնյակ և Դավթաշեն վարչական շրջանների քննչական բաժնի ՀԿԳ քննիչ Վարդան Կարապետյանի կողմից, երբ գաղտնալսվել են փաստաբաններ Աշխեն Դաշյանի և Կարեն Ղազարյանի, ինչպես նաև նրանց վստահորդ Արթուր Աղաջանյանի հեռախոսային խոսակցությունները։ Շախրամանյանը հայտնեց, որ 04.11.2019թ և 06.11.2019թ քննիչի կողմից կատարվել է զննում և հեռախոսային խոսակցությունների վերծանում, ընդ որում՝ այդ խոսակցությունները կցվել են գործի նյութերին։ Շախրամանյանն անդրադարձ կատարեց նաև փաստաբան Հայկ Ալումյանին առնչվող դեպքին, երբ 2020թ հունվարի 4-ից փաստաբան Հայկ Ալումյանի՝ փաստաբանական գործունեության շրջանակում օգտագործվող էլեկտրոնային փոստն իրենից անկախ պատճառներով դարձել է անհասանելի։

«Փաստաբան Հ.Ալումյանի կարծիքով՝ իր էլեկտրոնային փոստի «կոտրումն» ուղիղ կապ ունի իր վարույթում գտնվող հայտնի քրեական գործի հետ, քանի որ այլ անձանց համար իր էլեկտրոնային փոստը հետաքրքրություն չի կարող ներկայացնել»,- նշեց փաստաբանների իրավունքների պաշտպանության հանձնաժողովի անդամը։

Նա հիշեցրեց, որ նմանատիպ դեպք է տեղի ունեցել նաև փաստաբան Արամազդ Կիվիրյանի հետ, մասնավորապես՝ 2020թ հունվարի 23-ից փաստաբանի էլեկտրոնային փոստը դարձել է անհասանելի։

«Փաստաբան Ա.Կիվիրյանի կարծիքով՝ դա կապված է իր մասնագիտական գործունեության հետ, քանի որ նա ներկայացնում է ԱԱԾ նախկին տնօրեն Արթուր Վանեցյանի շահերը՝ վերջինիս մասին 12.01.2020թ. www.armtimes.com կայքում հրապարակված նյութի մեջ տեղ գտած տեղեկությունները հերքելու հարցով: 23.01.2020թ. հայտարարություն տարածելուց հետո, երբ հրապարակային կարգով տեղեկացրել են, որ ինքն է ներկայացնում Արթուր Վանեցյանի շահերը, իր էլեկտրոնային փոստը դարձել է անհասանելի»,- նշեց նա՝ հավելելով, որ ՓՊ-ն իր հերթին 2020թ հունվարին նույնպես հանդես է եկել փաստաբանների էլեկտրոնային փոստի հասանելիության և գաղտնիության խախտման, ինչպես նաև քննչական մարմինների կողմից փաստաբանների և վստահորդի միջև հեռախոսային խոսակցությունների գաղտնալսման գործողությունները դատապարտող հայտարարությամբ։ Բացի այդ, նա նշեց, որ Պալատը պետական իրավասու մարմիններից պահանջել է պատասխանատվության ենթարկել փաստաբանների և վստահորդների միջև հեռախոսային խոսակցությունների գաղտնալսումը կազմակերպած և քրեական գործի նյութերին կցելու որոշում կայացրած քննիչներին, ոչնչացնել այդ նյութերը, հանձնարարել բոլոր քննիչներին այսուհետ բացառել նման իրավիճակներ։

Մյուս դեպքը, որը մատնանշեց փաստաբանը, եղել է բոլորովին վերջերս։ Խոսքը փաստաբան Վաչե Դավթյանի և նրա վստահորդի միջև տեղի ունեցած խոսակցության գաղտնալսմանը։ Շախրամանյանի փոխանցմամբ՝ նշված դեպքում ոչ միայն ձայնագրվել, զննվել և գործի նյութերին է կցվել փաստաբանի և իր վստահորդի միջև հեռախոսային խոսակցությունը, որի ընթացքում անձը դիմել է փաստաբանին իրավաբանական խորհրդատվություն ստանալու համար, այլև՝ վարույթն իրականացնող մարմինը նշած խոսակցության բովանդակությունն օգտագործել է անձի դեմ։

«ՀՀ ազգային անվտանգության ծառայության կողմից իրականացված հեռախոսային խոսակցությունների օպերատիվ-հետախուզական միջոցառման արդյունքում գաղտնալսվել է վստահորդի և փաստաբան Վաչե Դավթյանի միջև տեղի ունեցած հեռախոսային խոսակցությունը։

Այնուհետև, ՀՀ ԱԱԾ քննչական դեպարտամենտում հարուցված քրեական գործով զննվել է այդ խոսակցությունը, այն արտացոլվել է համապատասխան արձանագրության մեջ և կցել է քրեական գործի նյութերին։ Նշված զննության արձանագրությունը կցվել է քրեական գործով մեղադրյալի կարգավիճակ ստացած անձի նկատմամբ կալանավորումը որպես խափանման միջոց ընտրելու մասին միջնորդությանը, իսկ հիշյալ միջնորդության քննարկման համար հրավիրված դատական նիստի ընթացքում քննիչը հղում է կատարել այդ արձանագրությանը՝ ի թիվս այլ փաստաթղթերի՝ դրանով հիմնավորելով կալանավորումը որպես խափանման միջոց ընտրելու անհրաժեշտությունը։

Հետագայում, քրեական գործը հանձնվել է ՀՀ Քննչական կոմիտեի ՀԿԳ քննության վարչության մարդու դեմ ուղղված հանցագործությունների քննության վարչություն։ Փաստաբան Վ.Դավթյանը նշված վարչության քննիչին միջնորդություն է ներկայացրել՝ իր և վստահորդի միջև հեռախոսային խոսակցությունը կամ խոսակցություններն անհապաղ վերացնելու մասին, մինչդեռ, միջնորդությունը մերժվել է»,- նշեց Շախրամանյանը՝ հավելելով, որ ՓՊ փաստաբանների իրավունքների պաշտպանության հանձնաժողովը 2020թ հուլիսին դեպքի վերաբերյալ դատապարտող հայտարարություն է տարածվել և կրկին հորդորել է իրավասու ՀՀ պետական մարմիններին ու պաշտոնատար անձանց՝ փաստաբանի և վերջինիս վստահորդի միջև հեռախոսային կամ կապի այլ միջոցներով տարվող խոսակցությունների լսման և ձայնագրառման նյութերն անհապաղ ոչնչացնել։

Փաստաբանն ընդգծեց, որ փաստաբան-վստահորդ խոսակցության գաղտնալսումը կամ փաստաբանական գաղտնիքի խախտման ցանկացած այլ դրսևորում խախտում է ՀՀ Սահմանադրության 33-րդ և 64-րդ հոդվածներով երաշխավորված նամակագրության, հեռախոսային խոսակցությունների և հաղորդակցության այլ ձևերի ազատության և գաղտնիության իրավունքը, ինչպես նաև իրավաբանական օգնություն ստանալու իրավունքը և դրանով խախտվում են նաև «Փաստաբանության մասին» ՀՀ օրենքի մի շարք կարևորագույն դրույթներ, որոնք հանդիսանում են անկախության, ինքնակառավարման և փաստաբանների իրավահավասարության վրա հիմնված փաստաբանության գործունեության երաշխիք։ Նրա փոխանցմամբ՝ այդ հարցին բազմիցս անդրադարձել է նաև ՄԻԵԴ-ն՝ նշելով, որ Մարդու իրավունքների և հիմնարար ազատությունների պաշտպանության մասին կոնվենցիայի 8-րդ հոդվածը, պաշտպանելով ցանկացած հաղորդակցման գաղտնիությունը, ավելի բարձր պաշտպանություն է տրամադրում փաստաբանական գաղտնիք կազմող տեղեկություններին։ Այդպիսի պաշտպանությունը, «Փաստինֆո»-ի զրուցակցի փոխանցմամբ, պայմանավորված է ժողովրդավարական պետությունում դատավարական գործընթացում կողմի ներկայացման փաստաբանի հիմնարար դերակատարման ճանաչմամբ։

«Գաղտնիության պահպանությունից անուղղակիորեն կախված է նաև արդար դատաքննության իրավունքի իրականացումը, այդ թվում՝ իր դեմ չվկայելու մեղադրյալների իրավունքը: Մինչդեռ, մենք ականատես ենք լինում ոչ միայն փաստաբանական գաղտնիք կազմող տեղեկությունների գաղտնալսման, այլև դրանց անձանց դեմ օգտագործելու՝ մարդու իրավունքների կոպիտ խախտման դեպքերի։Խիստ մտահոգիչ է նաև այն, որ գաղտնալսման արդյունքում կազմված զննության արձանագրությունները չեն ոչնչացվում, ինչի արդյունքում դրանք կարող են հասնել հետագայում գործը քննող դատարան, և չնայած նրան, որ դրանց օգտագործումը որպես ապացույց անթույլատրելի է, դրանք կարող են ազդել գործը քննող դատավորի մոտ ներքին համոզմունքի ձևավորման վրա։ Իրավական պետությունում նման իրավիճակները պետք է բացառվեն, քանի որ պետությունը պարտավոր է երաշխավորել անձի և փաստաբանի միջև տեղի ունեցած ցանկացած խոսակցության գաղտնիությունը»,-ընդգծեց Շախրամանյանը՝ հավելելով, որ Փաստաբանների պալատը, ինչպես նաև ՀՀ փաստաբանների պալատի փաստաբանների իրավունքների պաշտպանության հանձնաժողովն իրենց լիազորությունների սահմաններում օգտագործում են բոլոր հնարավոր միջոցները՝ փաստաբանական գործունեության խախտման ցանկացած դեպք տարբեր հարթակներում բարձրաձայնելու համար։

Հեղինակ՝ Իզաբել Սահակյան

Աղբյուր` Փաստինֆո