Փաստ ինֆո

Մենք չպետք է գնանք նրան, որ բիզնեսը վերածենք տնտեսական շիրիմների, բայց այժմ գնում ենք նրան, որ հնարավոր է՝ բիզնեսների մի մասը վերածվեն տնտեսական շիրիմների։ «Փաստինֆո»-ի հետ զրույցում այս մասին ասաց Հայաստանի գործատուների միության նախագահ Գագիկ Մակարյանը։

Նա գտնում է՝ որքան կառավարությունը շուտ դա նկատի և իր ջանքերը ներդնի, այնքան լավ, սակայն այստեղ շատ կարևոր է գերատեսչությունների դերը։ Նրանք լավ պետք է աշխատեն և կառավարության բեռը թեթևացնեն. «Թե չէ կառավարության ղեկավարը և՛ իրենց փոխարեն մտածում է, և՛ բոլոր բաներն ինքն է հայտարարում, և՛ առողջապահության ոլորտն է անում, և՛ դուխ է տալիս, կոռուպցիայի հետ կապված խնդիրներով զբաղվում, բայց մեկ մարդու համար այդպիսի ունիվերսալությունը դժվար է»,-ասաց Գագիկ Մակարյանը։ 

-Պարոն Մակարյան ի՞նչ վիճակում է տնտեսությունն այժմ։ Մեկ ամսից ավել է, ինչ վերացել են տնտեսական գործունեության սահմանափակումները, այս կարճ ժամանակահատվածում որևէ դրական տեղաշարժ նկատվու՞մ է։

Երբ ապրիլին վերլուծություն կատարեցինք, գործատուները նշել էին, որ մինչև 90 օր է հարկավոր իրենց հնարավորությունները նախկին մակարդակին հասցնելու համար։ Պետք է հաշվի առնենք, որ բիզնեսի էական մասը դեռ չի վերականգնել իր նախկին մակարդակը։ Այսինքն` դեռ ամիս ու կես ենթադրաբար պետք է սպասենք ու տեսնենք, թե ինչ է տեղի ունենում։ Բնականաբար չենք կարող ասել, որ դա վերջնական է, որովհետև դինամիկան պայմանավորված է հնարավոր ֆորսմաժորային իրավիճակներով։ Բացի այդ՝ եթե հազարավոր մարդիկ հիվանդ են, մեկուսացած և աշխատանքի չեն գնում,  ընկերություններում արտադրողականությունը նվազում է։ Տնտեսական առումով գործատուներն ամեն ինչ փորձում են անել և դա շատ ողջունելի է, որ ուշադրություն չդարձնելով այսքան մեծ խնդիրներին՝ փորձում են կատարել տարբեր պահանջներ։ Իհարկե, շատ վատ վիճակում է տուրիզմը։ Որքան էլ փորձենք ներքին տուրիզմը զարգացնել, կարծում եմ՝ 60-70 տոկոսով լավագույն դեպքում կաշխատի։

-Ներքին տուրիզմը բավարար գումար կբերի՞ ոլորտի համար։

Ներքին տուրիզմը կարող է ուղղակի իր նախկին մակարդակի 60-70 տոկոսի վրա աշխատել։ Շատերն այս տարի կորոնավիրուսով պայմանավորված կխուսափեն այս կամ այն պանսիոնատ գնալուց։ Պատկերացրեք՝ մարդիկ գնալու են ճաշարաններում, տարածքում քայլելիս բոլորը դիմակներով լինեն,  կարող է չնախընտրեն այդ պայմաններում հանգստանալ։ Այնքան էլ  կոմֆորտ չէ, դրա համար կարծում եմ՝ ներքին տուրիզմը 60-70 տոկոսով կաշխատի։ Եվրոպան տուրիզմի համար շատ մեծ գումարներ է տալիս ընկերություններին, բայց Հայաստանում այդպես չարեցին։ Հայաստանում հակաճգնաժամային միջոցառումներ ներդրեցին և պայմաններ սահմանեցին, ով կարող է թող դիմի, ստանա։  Մենք այդ ճանապարհով գնացինք, դրա համար մեզ մոտ շատ ընկերություններ չկարողացան ստանալ աջակցություն կամ պարզապես չդիմեցին։ Բազմիցս ասացինք, որ տուրիզմի ոլորտին գրանտներ տան։ Մասնավորապես ներգնա տուրիզմի ընկերություններին, որոնք դրսից են տուրիստ բերում պետք էր գրանտներ տալ, որ չոչնչանան և հաջորդ տարի կարողանան նույն հզորությամբ, նույն կարողություններով աշխատել։Եթե ընկերությունները սկսեն, աշխատողներին կրճատել, մյուս տարի գարնանը, երբ տուրիզմն  աշխուժանա, չեն հասցնի ներգնա տուրիզմի ընկերություններ ձևավորել։ Այսինքն՝ ինքնստինքյան եկող տարվա տուրիզմը դատապարտված է վատ վիճակում լինելու, ինչքան էլ վերականգնվի, լավ չի վերականգնվի։

- ՀՀ փոխվարչապետ Մհեր Գրիգորյանն ԱԺ-ում ասաց, որ այս պահի դրությամբ 12 000 մարդ հարկադիր պարապուրդում է գտնվում։ Ենթադրվում է, որ գործազրկության թիվն ավելի՞ կաճի։

Հարկադիր պարապուրդում գտնվողների թիվը փոքր, մխիթարող է թվում, բայց մեծ վտանգ է պարունակում իր մեջ։ Եթե 90 օր հետո էլ ընկերությունները չկարողանան վերականգնվել, աշխատել 100 տոկոս նախկին վիճակով, փոխարենն աշխատեն  70-80 տոկոս, նշանակում է՝ այդքան մարդ կպակասացնեն։ Այսինքն՝ այդ հարկադիր պարապուրդից հաջորդ քայլը լինելու է գործազրկությունը։ Ապրիլին կատարած մեր վերլուծությունը նաև ցույց է տվել, որ գործատուների 89 տոկոսը պատրաստ է աշխատատեղերը պահպանել և չի ուզում կրճատել, բայց նաև 86 տոկոսը նշել էր, որ փող չունեն աշխատավարձ տալու համար։ Հիմա, եթե այդ 86 տոկոսը շարունակի փող չունենալ, չկարողանա վարկեր վերցնել, փող ստանալ, պետության կողմից աջակցություն ստանալ, այդ 86 տոկոսի մեծ մասը կգնա այդ ճանապարհով։

-Մեծ թվով մարդկանց աշխատանքով ապահովելու կոնտեքստում քննարկվում են նաև շինարարական մեծածավալ աշխատանքները, կառավարության նիստերի ժամանակ էլ անդրադարձ են կատարվում կրթական, մշակութային օջախների վերակառուցման, վերանորոգման աշխատանքները սկսելուն, սակայն ենթադրվում է՝ դրանք աշնանից են սկսվելու։ Որքանո՞վ արդյունավետ կլինեն այդ ժամանակ։

-Պետք է կարողանալ այժմ սկսել այդ աշխատանքները։ Տարեվերջին սկսելն այդքան արդյունավետ չի լինի։ Բացի այդ մարզերում եղանակային խնդիրներ էլ կառաջանան։ Սեպտեմբեր-հոկտեմբերի վերջն արդեն որոշ մարզերում համարյա ձմեռ է, ցուրտ է և շինարարական աշխատանք սկսելու համար այդքան էլ արդյունավետ չէ։ Այսինքն՝ հարկավոր է հաշվի առնել նաև եղանակը։ Իմ կարծիքով՝ պետությունն այժմ պետք է սկսի այդ աշխատանքները և հնարավորինս մեծ ծավալի, ոչ միայն դպրոց, հոսպիտալ կառուցել կամ վերակառուցելը ու մի քանի ճանապարհներ, այլ ավելի շատ բազմաբնակարան շենքերի կառուցումներ, ընդ որում նաև համայնքներում։ Քաղաքապետարանները կարող են այդպիսի գործեր ստանձնել իրենց բյուջեների հաշվին։ Օրինակ Երևանի քաղաքապետարանը շատ մեծ դերակատարություն կարող է ունենալ, եթե օրինակ 20-25 շենքի համաֆինանսավորում իրականացնի մասնավորի հետ, թույլտվություններն արագ ձևակերպի ու հնարավորություն տա կառուցելու։ Շինարարական աշխատանքները միայն ճանապարհներն ու ասֆալտը չեն։ Բազմապրոֆիլ խնդիրներ պետք է իրականացվեն, բայց տեսնում ենք, որ համայնքները գաղափարների առումով պասիվ են, պետական գնումները դեռ գտնվում են հետ մղված վիճակում։ Արագության, մտածելակերպի խնդիր կա։ Մեզ մոտ հիմա ռեսուրսները ժամանակի առումով այլ խնդիրների վրա են ծախսվում։ Ներքին իրավիճակում էլ  է պետք հաշտ մթնոլորտ ձևավորել։ Այս բոլոր խնդիրներն արդարացված կլինեն և կառավարությանը չեն քննադատի, եթե տնտեսական զարգացմանը զուգահեռ կարևոր խնդիրները լուծվեն, բայց դրանք դանդաղ են արվում և միևնույն ժամանակ տարբեր բիզնեսներ հարվածի տակ են դրվում, իսկ իրենք տնտեսության մեջ կարևոր դերակատարություն ունեցող անձեր են, որովհետև խոշոր ընկերություններ և մուլտիբիզնես ունեցող մարդիկ են և որոշակիորեն տիրապետում են տնտեսության տարբեր ճյուղերի վրա էական ազդեցության։

-Կառավարությունն ասում է՝ աջակցման ծրագրերը պետք է երկարաժամկետ արդյունք ապահովեն։ Այդ դեպքում որքանով է արդյունավետ համավարակից տուժած քաղաքացիներին միանվագ աջակցություն տալ։ Նրանց զբաղվածության հարցը լուծելու ռեսուրսներ չունե՞նք։

Բնականաբար ավելի լավ ճանապարհ է զբաղվածության հարցը լուծելը, որ մարդն ամեն ամիս աշխատանք և եկամուտ ունենա։ Պետական համապատասխան մարմինները պետք է վերլուծական միտքն ուժեղ աշխատացնեն, բայց նկատել եմ, որ իրենք ակտիվ չեն աշխատում։ Կառավարության ներսում համարձակ մտքերի պակաս կա, չգիտեմ նախարարները վախեցած են, պատասխանատվություն չեն վերցնում, թե չեն տիրապետում։ Կառավարությունը պետք է լավ տիրապետի և համապատասխան նախարարությունը պետք է վարչապետին ճիշտ կոնսուլտացնի, թե սոցիալ-տնտեսական իրավիճակը թաքնված կամ երևացող ինչպիսին է, ներկայացնի պարենային անվտանգության ռիսկերը, պարենի անհասանելիությունը շատ ընտանիքների, որ սովամահ են լինելու, գործազրկության ավելանալը։ Նախարարությունների կողմից, սակայն, ոչ մի վերլուծություն չենք տեսնում։ Պետական ապարատն աշխատավարձ է ստանում, գտնվում է աշխատանքի մեջ, մի մասը տանն է նստած՝ հեռավար է աշխատում, փողը ստանում է և գոնե իրենք պետք է այդպիսի գաղափարների վրա աշխատեն։ Նախարարությունները պետք է հանձնարարականներ տան, որ հետևյալ  հարցերի կանխատեսումները և դրանց առաջադիմական վերլուծություններն արվեն։  Բիզնեսը կորոնավիրուսից վերքեր է ստացել և դրանք բուժելու համար հարկավոր է խնամել բիզնեսին։ Խնամելու լավագույն ուղին գործարար միջավայրի պարզեցումն է, հարկերի մեծությունների փոխոխությունը, վարչարարության մոդելների փոփոխությունը, որ բիզնեսը հեշտ, սահուն աշխատի՝ առանց լարվելու, քրտնելու, շունչը կտրելու։

Հեղինակ՝ Հասմիկ Կոշկարյան

Աղբյուր` Փաստինֆո