Փաստ ինֆո

2020 թ. մայիսի 5-ից շրջակա միջավայրի նախարարությունում նախարարի պաշտոնը թափուր է մնացել։ Օրենքով նախատեսված ժամկետներում, այն է՝ մինչև մայիսի 21-ը, գերատեսչության ղեկավարի թեկնածու չի առաջադրվել՝ խախտելով Սահմանադրության և «Կառավարության կառուցվածքի և գործունեության մասին» օրենքի պահանջները։ Ոլորտի ղեկավարումն արդեն տևական ժամանակ համակարգում են նախարարության փոխնախարարներ՝ Վահե Ջիլավյանը, Իրինա Ղափլանյանն ու Վարդան Մելիքյանը։ 

Բացի այն, որ ստեղծված իրավիճակը Սահմանադրության և «Կառավարության կառուցվածքի և գործունեության մասին» օրենքի պահանջների կոպիտ խախտում է, կա մեկ այլ խնդիր ևս՝ պարզ չէ, թե այս ընթացքում ի՞նչ որոշումներ կկայացվեն (կամ արդեն կայացվել են) այս նախարարության անունից, և ինչպիսի՞ հետևանքներ դրանք կարող են ունենալ հետագայում:

Այսպիսով, ինչո՞ւ շրջակա միջավայրի նախարարությունում նախարարի թեկնածու չի առաջադրվում։ Այս մասին «Փաստինֆո»-ն զրուցել է «Էկո-մեդիա» լրագրողական ցանցի համահիմնադիր Նարինե Կիրակոսյանի հետ։ Անդրադառնալով՝ ո՞րն է առանց ղեկավարի մնացած գերատեսչության ֆենոմոնը հարցին, որը հանգեցրել է օրենքի կոպիտ խախտումների, Նարինե Կիրակոսյանը լավատեսական կանխատեսումներ չի անում. «Կարծում եմ՝ այսպիսով նախարարությանը սպասվում է Մշակույթի և Գյուղատնտեսության նախկին նախարարությունների տխուր ճակատագիրը՝ պարզապես այն կարող է լուծարվել և վերջ։ Որպես երկար տարիներ փորձառությամբ էկո թեմաներ լուսաբանող լրագրող, կարծում եմ, իրավունք ունեմ հայտնելու իմ  կարծիքն այս նախարարության ներկա վիճակի մասին, որն է՝ այսպիսի կարգավիճակով նախարարության կարիք չկա։

Փոխարենը՝ կարող է լինել կամ համակարգված և արդյունավետ աշխատող դեպարտամենտ կամ վարչություն։ Մանավանդ այն կազմով, որը հիմա կա, որտեղ ոչ մի կոմպետենտ մասնագետ համարյա չկա, ուրեմն ինչի՞ համար է այդ հսկա գերատեսչությունը։ Եթե շատ չմանրամասնենք, եկեք պարզապես փաստերով հասկանանք՝ իսկ ովքե՞ր են այս պահին առանց ղեկավարի մնացած այդ գերատեսչության պատասխանատու առաջին դեմքերը։

Բոլոր երեք փոխնախարարները որևիցե կապ բնապահպանության հետ չունեն։ Ինչ - որ չափով ոլորտի հետ կապ ունի միայն փոխնախարար Վարդան Մելիքյանը, որ բնապահպանական ծրագրերում՝ մասնավորապես «Ծառատունկ Հայաստան» ծրագրում աշխատելու որոշակի փորձ ունի։ Իրինա Ղափլանյանը երբևիցե բնապահպանական որևէ կառույցում չի աշխատել և ունի քաղաքագիտության մասնագիտացում, իսկ Վահե Ջիլավյանը պետական համակարգում հայտնի է եղել տնտեսագետի կարգավիճակով։

Եթե քննարկում ենք ոլորտը համակարգող փոխնախարարներին, եկեք նայենք նաև, թե ի՞նչ տվեց գնացած նախարարը բնապահպանության ոլորտին։ Նրա կողմից առաջարկված գրեթե բոլոր դրույթները՝ ընդհանուր հաշվով՝ 111 կետից բաղկացած, իբր արդեն կատարված ծրագրեր, սրանից ոչ մեկը նախարարության կողմից առաջարկված ծրագիր չի եղել, այլ ամենատարբեր ՀԿ-ների կողմից ներկայացված, մասնագիտական առումով անգրագետ, ինչ- որ անհասկանալի, անորոշ բաներ։ Այդ ծրագրերը չունեն ո՛չ պլան, ո՛չ քաղաքականություն, այնինչ դա պետք է լիներ նախարարության թիվ մեկ գործառույթը՝ ունենալ գործունեության հստակ մշակված պլան։ Ինչի՞ մասին է խոսքն այսքանից հետո... »,- «Փաստինֆո»-ի հետ զրույցում ասում է Նարինե Կիրակոսյանը։

Անդրադառնալով այն հարցին, թե արդյո՞ք այս ընթացքում, երբ գերատեսչությունը փաստացի ղեկավար չունի, չեն կարող օրինազանց որոշումներ ընդունվել կամ ապօրինի գործողություններ կատարվել, որոնք հետագայում ծանր հետևանքներ կարող են ունենալ ոչ միայն ոլորտի, այլև կառավարման ողջ համակարգի վրա, Նարինե Կիրակոսյանը նկատում է. «Եթե զերծ մնանք ընդհանրացնող գնահատական կամ տեսակետ հայտնելուց, եկեք քննարկենք փաստացի օրինակ։ Բոլորովին վերջերս Շրջակա միջավայրի նախարարությունը կորոնավիրուսի հետ կապված սոցիալական բեռը թեթեևացնելու համար Կառավարությանը 15-րդ հակաճգնաժամային ծրագիրն են առաջարկել, որ նախատեսում է ընդհանուր հաշվարկով 200. մլն դրամի սահմաններում ուռենիների տնկում։

Ի՞նչ է այս ծրագիրն իրենից ներկայացնում։ Նախ` հստակեցնենք, որ խոսքը ոչ թե տնկիների, այլ կտրոնների, այսինքն՝ ծառերից կտրված ճյուղերի մասին է։ Ես տեսա նաև իրենց կողմից տարածված տեսանյութը՝ թե ինչպես է իրականացվում այդ ծառատունկը։ Իրականում դա ոչ թե ծառատունկ էր, այլ մեղմ ասած՝ ծիծաղելի տեսարան, էլ չխոսենք այն մասին, որ դա կատարվում է արդեն այն ժամանակ, երբ ծառերը տերևակալած են, այսինքն՝ բոլորովին ոչ նախատեսված ժամանակին։

Այսինքն՝ ֆիքսենք, որ սա արդեն ուշացված գործողություն էր՝ ի սկզբանե։ Հիմա փորձենք հասկանալ ինչո՞ւ հենց ուռենիներ։ Իրենք մեկնաբանում են, որ ուռենիները տնկվում են տեղանքի առվակների կամ գետակների ջուրը պահպանելու, ՀԵԿ-երի բացասական ազդեցությունը նվազեցնելու նպատակով, այսինքն՝ խոնավության պահպանման համար, այնինչ հենց ուռենին իր արմատային համակարգով իրեն հարակից տարածքի ողջ ջրային պաշարները կլանելու հակում ունի։ Հենց այդ պատճառով է, որ ուռենիները հիմնականում տնկվում են ճահճուտային տարածքներում, որպեսզի կլանելով ճահիճների ջուրը՝ ցամաքացնեն դրանք։ Հիմա, երբ նայում ենք, թե որտեղ են այս նախագծի հեղինակներն իրականացնել իրենց այսպես ասած՝ ծառատունկը, հստակ տեսնում ենք, որ այդ տարածքներում առհասարակ ջրային պաշարներ չկան, օրինակ` ասենք՝ Սելիմի լեռնանցքում, կամ Արագածոտնի մարզի լեռնային շրջաններում։ Շրջակա միջավայրի նախարարության այս ծրագրի պատասխանատուները հայտարարել են, որ արդեն իսկ 1 մլն. ուռենի են տնկել։

Հարց է ծագում՝ եթե դուք ծրագիրը նոր եք ներկայացրել՝ մոտավորապես 15 -20 օր առաջ, այդ ե՞րբ հասցրիք այդքան ուռենիներ տնկել։ Ուրեմն, դուք ունեցել եք արդեն տնկած ուռենիներ, հակառակ դեպքում՝ փաստացի տալոններով ներկայացրեք՝ որքա՞ն մարդ է աշխատել այդ ծրագրում, ամեն մի աշխատակից որքա՞ն ուռենու կտրոն է տնկել՝ կոնկրետ մատնանշած տարածքներում և արդյո՞ք դուք փաստաթղթերով ֆիքսված և օրենքի սահմաններում նախատեսված միջոցներով վճարե՞լ եք այդ մարդկանց։ Հետևաբար, երբ ամբողջովին համադրում ես՝ օրինակ այս ծրագրի բոլոր կետերը, մնում է միայն մի հետևության գալ՝ այս ծրագրում և՛ մասնագիտական անգրագիտության, և՛ բացարձակ կոռուպցիոն ռիսկեր կան։

Տեղեկացնենք, որ ըստ ՀՀ շրջակա միջավայրի նախարարություն Ministry of Environment of Armenia ներկայացրած ծրագրի, նախատեսվում էր 6 մարզում 2 մլն ուռենի տնկելու համար մոտ 1000 նոր աշխատատեղ բացել, որից յուրաքանչյուրն օրական կարող էր մինչև 10 հազար դրամ վաստակել։ Կատարող կազմակերպություններից նշված էին ՇՄ նախարարության Անտառային կոմիտեի «Հայանտառ» ՊՈԱԿ-ի, «Վայրի բնության և մշակութային արժեքների պահպանման հիմնադրամի» և «Էյ Թի Փի» բարեգործական հիմնադրամի անունները։

Հիշեցնենք, որ շրջակա միջավայրի նախարարի պաշտոնը թափուր է 2020 թ. մայիսի 5-ից: Մինչև մայիսի 21-ը պետք է ներկայացվեր նախարարի թեկնածու, որը մինչ օրս ներկայացված չէ։ Սա փաստացի Սահմանադրության և «Կառավարության կառուցվածքի և գործունեության մասին» օրենքի պահանջների կոպիտ խախտում է, որի արդյունքում ստեղծված իրավիճակը, նաև հետևանքները մնում են առկախ։

Հեղինակ՝ Նվարդ Մանվելյան

Աղբյուր` Փաստինֆո