Փաստ ինֆո

ՀՀ օրենսդրությունը և ենթաօրենսդրական ակտերը որևէ մեկին թույլ չեն տալիս հետ գնալ և ինչ-որ կերպ ստուգել պաշտպանված ատենախոսությունները։ «Փաստինֆո»-ի հետ զրույցում այս մասին ասաց Գիտությունների ազգային ակադեմիայի գիտակրթական միջազգային կենտրոնի գիտական քարտուղար, կրթության փորձագետ Ատոմ Մխիթարյանը՝ անդրադառնալով ՀՊՏՀ ռեկտորի պաշտոնակատար Դիանա Գալոյանի ատենախոսության շուրջ ստեղծված աղմուկին։

Մասնագետի կարծիքով սա այն օրենսդրական բացն է, որն առկա էր հետխորհրդային տարբեր երկրներում, սակայն դրանցից որոշները կարողացան դա լրացնել. «Արդեն երրորդ տարին է, ինչ Ռուսաստանի Դաշնությունում նման հնարավորություն ստեղծվել է։ Յուրաքանչյուր բողոքի հիման վրա կարելի է արձագանքել, ստուգել յուրաքանչյուրի ատենախոսությունը և օրինակ գրագողություն գտնելու դեպքում դրան հետևում են համապատասխան քայլեր։ Հայաստանի օրենսդրության մեջ այդ փոփոխությունները նախաձեռնվել են դեռևս երեք տարի առաջ, սակայն չհասան իրենց տրամաբանական ավարտին»,-ասաց Ատոմ Մխիթարյանը՝ ընդգծելով, որ իրավական որևէ գործընթաց սկսելն անհնար է։

Փորձագետի կարծիքով սա խոչընդոտում է մնացած գործընթացներին, քանի որ իրավական առումով հանգուցալուծում չկա։ Այսինքն` որևէ մեկն իրավունք չունի ստուգելու ատենախոսություն և անգամ ստուգելու պարագայում էլ այն իրավական հետևանք չի կարող ունենալ. «Արդյունքում սա դառնում է փոխադարձ շահարկումների առարկա, որն ազդում է ընդհանուր մթնոլորտի, կրթական գործընթացի կազմակերպման վրա, և վարկաբեկում է գիտության հեղինակությունը։ Կլինեն փոխադարձ խոսակցություններ, որոնց վերջը չի երևա և որոնք էապես վնասակար ազդեցություն կարող են ունենալ գիտակրթական մթնոլորտի վրա»,-ասաց փորձագետը։

Վերջինիս համոզմամբ, եթե որոշում կայացնողների շրջանում կան մտահոգ մարդիկ, ապա պետք է անմիջապես օրենսդրական փոփոխություններ արվեն, որոնց պետք է նախորդեն հասարակական քննարկումները, որպեսզի գիտնականներն իրենք որոշեն, թե այսուհետ ինչպես են վերաբերվելու նման դեպքերին կամ այդ դեպքերի բացահայտումից հետո իրավական ինչ հետևանքներ կարող են լինել. «Բոլորի համար պետք է պարզ լինեն խաղի կանոնները, ոչ թե ընտրողաբար կիրառվեն։ Եթե ինձ այսօր ձեռնտու է, ես կբարձրաձայնեմ այսինչի ատենախոսության մասին, վաղն ինձ ձեռնտու չի լինի և այն մյուսի ատենախոսության մասին ոչինչ չեմ ասի։ Փոփոխություններ պետք է լինեն և ընտրողական մոտեցումը պետք է դուրս գա»,-ասաց Ատոմ Մխիթարյանը։

Դիտարկմանը՝ ԲՈԿ նախագահ Սմբատ Գոգյանը նշել է, որ իր հրաժարականի պատճառներից մեկն այն էր, որ ՀՊՏՀ ռեկտորի ժամանակավոր պաշտոնակատար Դիանա Գալոյանի ատենախոսության մեջ կան գրագողության հետքեր, ապա այս դեպքում որքանով էր նրա հրաժարականը արդյունավետ պայքար գրագողության դեմ, Ատոմ Մխիթարյանը նկատեց՝ հրաժարականով, իհարկե, հարցը չի լուծվում և, ըստ էության, ավելի է խորանում։

«Դեռևս Բարձրագույն որակավորման հանձնաժողովում աշխատելու տարիներին հիշում եմ, որ բազմաթիվ բողոքներ են եղել հնում պաշտպանած ատենախոսությունների վերաբերյալ և դրանց որոշ մասը նույնիսկ գնացել ու դատական պրոցեսների միջով են անցել, բայց դատարանները երբևէ չեն կայացրել այնպիսի որոշում, որ վերջնական լինի և օրինակ այսպիսի դեպքերի համար նախադեպային լինի, քանի որ օրենսդրական կարգավորումները բացակայում են։ Ընդ որում` այդպիսի կարգավորումներ չեն եղել աստիճանաշնորհման համակարգի սկզբնավորումից ի վեր։ Այսինքն` ամբողջ գիտական ատենախոսությունները, որ արդեն 25 տարուց ավել Հայաստանում պաշտպանվել են, նրանց բոլորի մասին դուք որևէ բան չեք կարող ասել։ Եթե մտահոգ ենք և ուզում ենք այսպիսի իրավիճակներում լուծում ունենալ, որն ավելի հարթ լինի, ապա պետք է խելք խելքի տալ ու գտնել այդ համապատասխան լուծումը, որը կա հետխորհրդային մի քանի երկրում»,-ասաց Ատոմ Մխիթարյանը։

Այսպիսով` ՀՊՏՀ ռեկտորի ժամանակավոր պաշտոնակատարի ատենախոսությունը ստուգելու որևէ հիմք չկա։ Ամբողջ գործընթացը, ըստ փորձագետի, բարոյական դաշտում է, իսկ բարոյականությունն ունիվերսալ հասկացություն չէ. «Տարբեր կողմերի համար այդ բարոյականությունն ունի տարբեր դեմքեր։ Մեկի համար դա ճիշտ է, մյուսի համար նույն բանը կարող է սխալ լինել և այստեղից էլ գալիս են այն քննարկումները, որ այժմ առկա են հատկապես գիտական հասարակության մոտ»,-եզրափակեց Ատոմ Մխիթարյանը։

Հիշեցնենք, որ օրեր առաջ ԲՈԿ նախագահ Սմբատ Գոգյանը հրաժարական տվեց։ Նրա խոսքով հրաժարականի պատճառներից մեկը այն է, որ Հայաստանի Պետական տնտեսագիտական համալսարանի ռեկտորի ժամանակավոր պաշտոնակատարի դոկտորական ատենախոսության մեջ կան գրագողության ակնհայտ հետքեր եւ այլ գիտական աշխատանքներից թարգմանություններ, եւ որ այս իրավիճակում ռեկտորը, անկախ ամեն ինչից, շարունակում է համալսարանը ղեկավարել համապատասխան կապերի եւ որոշ հովանավորչության շնորհիվ: Այս կապակցությամբ ֆեյսբուքյան ուղիղ եթեր էր մտել ԿԳՄՍ նախարար Արայիկ Հարությունյանն ու հանցագործության մասին հաղորդում տվել, նշելով, որ իրավապահ մարմինները պետք է հրավիրեն Սմբատ Գոգյանին։ Նշենք նաև, որ մայիսի 25-ին ԱԺ գիտության, կրթության, մշակույթի, սփյուռքի, երիտասարդության և սպորտի հարցերի մշտական հանձնաժողովը փակ նիստ էր հրավիրել՝ քննարկելու ԲՈԿ նախագահի Սմբատ Գոգյանի հրաժարականի ու գրագողության առկա խնդիրների հետ կապված հարցերը։

Աղբյուր` Փաստինֆո