Փաստ ինֆո

Վատ է այն գյուղատնտեսների վիճակը, որոնք փոքր տնտեսությունների վրա են իրենց գյուղատնտեսությունը վարում և վաղուց արդեն իրենց ունեցած-չունեցածը գրավ են դրել, բարձր տոկոսադրույքով վարկեր վերցրել։ «Փաստինֆո»-ի հետ զրույցում ասաց Արցախի Հանրապետության գյուղատնտեսության նախկին նախարար Արամ Մխոյանը։

Նա գտնում է, որ այս տնտեսություններին պետությունն այլ խողովակներով պետք է օգնի, ոչ թե սուբսիդավորի բանկի տոկոսադրույքները, այլ հասցեական սուբսիդիաներ իրականացնի։ Ամբողջ աշխարհում ընդունված է գյուղացու համար անհրաժեշտ պարագաների վրա սուբսիդիաներ կիրառելը, այդ թվում սերմերի, պարարտանյութերի, ագրոքիմիկատների և այլ նյութերի. «Պարսկաստանը, Ռուսաստանը, Վրաստանը արտադրում են ազոտական պարարտանյութ և պատկերացնենք, որ նրանց գյուղացին 1 տոննա պարարտանյութը ձեռք է բերում 200 դոլարով, իսկ մեր գյուղացին նույն պարարտանյութի 1 տոննա պարկը ձեռք է բերում 350 դոլարով։

Այստեղ արդեն մեր գյուղացու արտադրած ապրանքի ինքնարժեքն էլ է բարձր ստացվում, բայց մինչև դրան հասնելը մեր գյուղացին նաև պետք է կարողանա այդ պարարտանյութը ձեռք բերել, հողին տալ, բերք ստանալ ու հետո հաշվել ստացված ապրանքի ինքնարժեքը։ Բայց հարցը նրանում է կայանում, որ մեր գյուղացին այսօր ի վիճակի չէ 8000-9000 դրամով ձեռք բերել մեկ պարկ ազոտական պարարտանյութ այն դեպքում, երբ միշտ այն ձեռք է բերել 6000 դրամով։ Մինչև 2018 թվականը պետությունը սուբսիդավորում էր և գյուղացին պարարտանյութը ձեռք էր բերում 6000 դրամով, սակայն վերջին երկու տարիներին, քանի որ պետությունը չի սուբսիդավորում, գինը 20-25 տոկոսով բարձր է, և գյուղացին ի վիճակի չէ ձեռք բերել այն»,-ասաց Արամ Մխոյանը։

Վերջինս նկատեց՝ վերջին տարիներին սրընթաց նվազում է գյուղատնտեսական մթերքների համախառն արտադրանքը, ինչը պայմանավորված է հենց պարարտանյութի գնով։ Փորձագետի խոսքով 2019 թվականին ունեցել ենք 1.8 մլն տոննա բերք, մինչդեռ 4-5 տարի առաջ 3 մլն-ից ավել է կազմել։ Եթե պետությունը բյուջեից սուբսիդիա կիրառի պարարտանյութի վրա, ապա ավելի շատ բերք կստանա. «Այսինքն՝ պետբյուջեից 1-2 միլիարդ ծախսելով՝ փոխարենը կստանա 20-30 միլիարդի համախառն բերք։ ՀՆԱ-ի վրա շատ ավելի մեծ ավելացում կունենա։ Օրինակ 2015 թվականին 2 միլիարդի սուբսիդիա է կիրառվել և պետբյուջեից այդքան ծախսելով ստացել ենք հավելյալ 200 միլիարդի համախառն բերք։ Սերմի վրա նման սուբսիդիա կիրառելու դեպքում էֆեկտը շատ ավելի մեծ կլինի»,-ասաց Արամ Մխոյանը։

Ըստ նրա՝ մեր գյուղատնտեսության համար մեզ տարեկան հարկավոր է ամենաքիչը 100 հազար տոննա ազոտական պարարտանյութ, բայց գյուղացին լավագույն դեպքում կարողանում է ձեռք բերել միայն դրա 30 տոկոսը, իսկ վերջին երկու տարիներին այս թիվը նույնպես նվազել է, քանի որ պահանջարկն է քիչ եղել։ Արամ Մխոյանն այստեղից հետևություն է անում, որ գյուղացին բարձր գնի պատճառով չի կարողանում ձեռք բերել պարարտանյութ, ինչի արդյունքում էլ բերքն է պակասում։ Նա պնդում է, որ պետությունը պետք է սուբսիդավորի այնքան ժամանակ, քանի դեռ գյուղացին ի վիճակի չէ ինքնուրույն ձեռք բերել պարարտանյութ

«Արցախում գյուղատնտեսության նախարար լինելու ընթացքում գյուղատնտեսական բոլոր պարագաները նվիրում էի գյուղացուն, որ սովորեր։ Ամենալավ, ամենաբարձակարգ սերմերն էի նվիրում, պարարտանյութերը և ամենակարևորը շատ մեծ վերահսկողություն էի սահմանում, որ ճիշտ օգտագործվեն դրանք։ Արդյունքում 1-2 տարի հետո գյուղացին համոզվում էր, որ իսկապես սերմն էլ է լավ, պարարտանյութն էլ է իր օգուտը տալիս և դրանից հետո արդեն համաձայնվում էին այդ պարագաների գումարի մի մասը վճարել, որպեսզի նույն որակի սերմ ու պարարտանյութ ձեռք բերեն։ Այդ ընթացքում հայտնվում էին մարդիկ, որոնք լուրջ հաջողություններ էին ունենում, մեծ շահույթ էին ստանում և արդեն մի քանի տարի հետո այդ պարագաների դիմաց ամբողջությամբ վճարելու պատրաստակամություն էին հայտնում։ Այդ գործողությունները, աջակցությունները կիրառելու և լուրջ վերահսկողության դեպքում, երբ գյուղացին 1-2 տարի ճիշտ գործողություն է կատարում ու եկամուտ ստանում, դրանից հետո նա արդեն վճարելու հնարավորություն ունի և նրան էլ պետք չէ վճարել»,-ասաց Արամ Մխոյանը։

Դիտարկմանը, որ գուցե պետությունը ներդնում է որոշ միջոցներ, բայց գյուղացին դա չի կարողանում ճիշտ օգտագործել, Արամ Մխոյանն այստեղ խնդիրը տեսնում է կրթության մեջ։ Կարծում է, որ գյուղացին երկար տարիներ սխալներով է առաջնորդվել և նրան կրթել է պետք. «Դրա համար ունենք համապատասխան համալսարան, կրթական հաստատություններ, որոնք պարտավոր են դա անել։ Շատ արագ պետք է կարողանան մասնագետներ պատրաստել, որոնք ոչ թե 5 տարի պետք է փիլիսոփայություն, քաղաքագիտություն, բարձրագույն մաթեմատիկա դասերին նստեն, լսեն, այլ 1-2 տարվա սեղմ դասընթացներ անցկացնեն և սովորեցնեն ամենաառաջնային գյուղատնտեսական գիտելիքները, որպեսզի կարողանան իրենց հողը մշակել»։

Հարցին՝ արդյոք կան դեպքեր, երբ գյուղացիները վարկեր են վերցնում, սակայն նպատակային չեն օգտագործում, Արամ Մխոյանն ասաց, որ բնականաբար նման դեպքեր նույնպես լինում են. «Եթե մարդը վարկ է վերցնում գյուղատնտեսական ինչ-որ ծրագրով, բայց կինը հիվանդանում է, ստիպված է լինում փողը ծախսել կնոջը բուժելու համար, բայց դա չի նշանակում, որ ի սկզբանե այդպես էր որոշել։ 300-400 հազար գյուղացիական տնտեսություններ կան և, իհարկե, նրանց մեջ կան մարդիկ, որոնք խաբեբա են, ավանտյուրիստ են, բայց ի՞նչ է նրանց պատճառով մյուսնե՞րը պետք է տուժեն»,-ասաց Արամ Մխոյանը՝ ընդգծելով, որ ամեն դեպքում պետությունը չպետք է վախենա գյուղացուն օժանդակելուց և չպետք է մոռանա, որ գյուղացին իրեն կերակրողն է ու գյուղացին էլ մի օր պետք է մի քիչ ավելի բարեկեցիկ ապրի։

Աղբյուր` Փաստինֆո