Փաստ ինֆո

«Մեռյալ կետը» Նիկոլ Փաշինյանի սիրած արտահայտություններից է՝ երբ որևէ ոլորտից խոսում է, ընդ որում, կապ չունի, նախորդ տասնամյակներում այդ ոլորտում հաջողել ենք, թե ոչ, նա ինքնիրեն որոշել է՝ ոչինչ չի եղել նախորդ 20 տարում, ինքն ամեն բան սկսելու է մեռյալ կետից:

Այս համատեքստում է վերջինս դիտարկում նաև արցախյան հիմնահարցի լուծումը, երբ հայտարարում է՝ «Ես բանակցություններն սկսել եմ ոչ թե Սերժ Սարգսյանի, այլ իմ սեփական կետից»: Արդ, ո՞րն է Փաշինյանի սեփական կետը:

Այս հարցը հետաքրքիր է դիտարկել հենց այսօր, քանզի ուղիղ 32 տարի առաջ այս օրը՝ 1988 թվականի փետրվարի 20-ին ԼՂԻՄ մարզային խորհրդի արտահերթ նստաշրջանը որոշում ընդունեց, որն իր մեջ պարունակում էր դիմում՝ ուղղված Ադրբեջանի ԳԽ-ին՝ նրա կազմից դուրս գալու մասին, Հայաստանի ԳԽ-ին, նրա կազմի մեջ մտնելու մասին և ԽՍՀՄ Գերագույն Խորհիդին՝ այդ դիմումը բավարարելու մասին, հիմնվելով իրավական նորմերի և ԽՍՀՄ-ում նմանատիպ վեճերի լուծման նախադեպերի վրա:

Այսինքն, այսօրվանից է սկիզբ առել արցախյան շարժումը, ըստ ամենայնի հենց այսօրվանից սկիզբ դնելով Լեռնային Ղարաբաղի անկախացման փառահեղ պատմությանը:
Իրական «մեռյալ կետը» խորհրդային ճահիճը և այն շարժելու բացառիկ ժամանակներն էին:

Շարժումը սկսվեց Արցախից և շարժողները արցախցիներն էին:

Այս համատեքստում, իսկապես, հետաքրքիր է իմանալ՝ ո՞րն է Փաշինյանի նշանային՝ «մեռյալ կետը»:

Այն, որ Ալիև կրտսերի համար «մեռյալ կետ» ասվածը 88-ի փետրվարի 20-ից առաջ է ընկած լինելու, շատ հստակ է և վերջինս անթաքույց արտահայտում է նույն միտքը մշտապես՝ բանակցային սեղանի շուրջ լինի, թե՝ մյունխենյան շոուի ձևաչափով: Ավելին, նրա միտումնավոր ծավալապաշտական հոխորտանքները պատահականորեն չեն արվում, որքան էլ որ այն զավեշտական լինի, խոսքը դուրս է գալիս ու տարածվում: Ընդհանրապես, Փաշինյանը հենց նման հոխորտալից տեքստերին կարող էր ադեկվատ պատասխաններ տալ, քանի որ «ասֆալտին փռելու և պատերին ծեփելու» նրա հռետորաբանությունը հենց այս համատեքստում է, բայց եկեք-տեսեք, որ Ալիևի կողքին նա մեկ բան է մշտապես ցանկանում է՝ այնպես անել, որ և՛ Հայաստանի համար լավ լինի, և՛ Ադրբեջանի, և՛ Արցախի:

Բնականաբար, բոլոր բանական մարդկանց համար պարզ է, որ նման տարբերակ չի կարող լինել: Բայց միգուցե սա՞ է նրա «մեռյալ կետը»: Եվ եթե սա է, կարելի է մոռանալ և չհիշել, որ ԼՂԻՄ մարզային խորհրդի որոշմանը հաջորդեց Ադրբեջանի կողմից պետականորեն հովանավորվող բարբարոսությունները հայերի հանդեպ՝ Սումգայիթում, Բաքվում, Կիրովաբադում, Շամխորում, իսկ հետո նաև՝ ողջ Ադրբեջանում կազմակերպված հայերի ջարդերն ու զանգվածային սպանությունները, որոնց հետևանքով զոհվեցին և վիրավորվեցին հարյուրավոր մարդիկ: Ադրբեջանի և Լեռնային Ղարաբաղի քաղաքներից ու գյուղերից շուրջ 450 հազար հայեր դարձան փախստականներ:

Իրականում Փաշինյանի վերոհիշյալ ձևակերպումը, ինչպեսև այլ բազմաթիվ մտքեր, մինի և մակրոհեղափոխություններ, և այլն, մանիպուլյացիոն են: Իսկ «մեռյալ կետ» ասելով նա, վստահաբար, նկատի ունի հենց այն կետը, որի վրա կանգ էր առել Լ. Տեր-Պետրոսյանի նախագահության ժամանակը: Որը կասեցվեց Վազգեն Սարգսյանի և Տեր-Պետրոսյանի ասած՝ հայտնի ուժերի կամոք:
Բայց Արցախից սկիզբ առած ազատագրական շարժումից մինչև Արցախյան ազատամարտի հաղթանակ, Շուշիի ազատագրումից մինչև 1994 թվականի մայիսի 5-ի զինադադար՝ կյանքի և մահվան, պատերազմի և խաղաղության տարիներ էին, որն ավարտվեց 1994թ. մայիսի 5-ին, երբ Ադրբեջան- Լեռնային Ղարաբաղ- Հայաստան ստորագրությամբ կնքվեց Բիշքեկյան արձանագրությունը՝ կրակի դադարեցման շուրջ, որը գործում է մինչ օրս:

Տարիներ առաջ ասված՝ Տեր- Պետրոսյանի մանիպուլյացիոն խոսքը, թե՝ «Խաղաղության կուսակցությունը հեռացավ՝ տեղը զիջելով պատերազմի կուսակցությանը», այսօր, նրա հոգեզավակ Նիկոլ Փաշինյանն ուզում է շրջանառության մեջ դնել: Դրել է արդեն իսկ: Մտայնությունը հայտնի է՝ խաղաղության կուսակցությունը ինքն է, իր իշխանությունը, իր կուսակցությունը: Որն ուղղակի ժառանգորդն է Տեր-Պետրոսյանի և ՀՀՇ-ի: Մնացյալը՝ լոլոներ են և հիվանդագին պոպուլիզմի դրսևորումներ:

Իսկ խաղաղությունը նվաճվել է մեզ պարտադրված պատերազմները հաղթելով և…մեր հերոսների արյան գնով:

Ա. Եսայան

Աղբյուր` Փաստինֆո