Փաստ ինֆո

Հրայր Թովմասյանի եւ մի խումբ այլ պաշտոնյաների կողմից ենթադրյալ իշխանությունը յուրացնելու դեպքի առթիվ ՀՀ հատուկ քննչական ծառայության կողմից քրեական գործ հարուցելու մասին որոշմամբ խախտվել են սահմանադրական և օրենսդրական ընթացակարգերը։ Ավելին՝ վճռաբեկ դատարանի դեռեւս 8 տարի առաջ կայացրած նախադեպային որոշման համաձայն՝ նշված որոշումը ենթակա է բեկանման, քանի որ դրանով խախտվել են Հրայր Թովմասյանի իրավունքները ։

Ճիշտ է, ՀՀ քրեական դատավարության գործող օրենսգիրքը հստակ չի սահմանում քրեական գործ հարուցելու որոշումը բողոքարկելու իրավունքը, ընթացակարգն այն պարզ պատճառով, որ քրեական գործը հարուցվում է փաստի առթիվ, ոչ թե անձի նկատմամբ, հետեւապես նյութերի նախապատրաստման հիման վրա տրված գնահատականները կարող են վերաբերել միայն փաստերին, այլ ոչ անձին կամ նրա արարքներին:

«Այնուհանդերձ, այն դեպքերում, երբ քրեական գործ հարուցելու մասին որոշման մեջ հանցակազմ պարունակող որոշակի փաստեր ուղղակիորեն վերագրվում են կոնկրետ անձին, ապա ողջամտորեն ի հայտ են գալիս ՀՀ Սահմանադրությամբ պաշտպանվող մի շարք իրավաչափ շահերի վերաբերյալ մտահոգություններ (հանցագործության մեջ մեղադրվողի պաշտպանության իրավունք` 20-րդ հոդված, անմեղության կանխավարկած` 21-րդ հոդված)»- նման իրավական դիրքորոշում է հայտնել առաջին ատյանի դատարանը դեռեւս 2011 թվականի օգոստոսի 29-ին ՝ դատավոր Լեւիկ Պողոսյանի բողոքը քննության առարկա դարձնելով։

Բանն այն է, որ 8 տարի առաջ, ինչպես այսօր ընդունված է ասել նախորդ իշխանությունների օրոք, ՀՔԾ-ն քրեական գործ էր հարուցել դատավոր Պողոսյանի կողմից պաշտոնեական լիազորությունները չարաշահելու եւ կեղծիք կատարելու դեպքի առթիվ եւ դատավորը, ում վերագրվել էր ենթադրյալ չարաշահումները, վիճարկել էր այն։ Այսպես կոչված «բռնապետական իշխանության» ժամանակաշրջանում դատական համակարգը դեմ էր գնացել նախաքննական մարմնին՝ արձանագրելով, որ քրեական գործ հարուցելու որոշման մեջ կոնկրետ անձին վերագրելով կոնկրետ գործողություններ խախտվել են դատավորի իրավունքներն ու օրինական շահերը՝ պարտավորեցնելով վերացնել խախտումները։ Ընդ որում՝ առաջին ատյանի իրավական դիրքորոշումը պաշտպանվել էր թե վերաքննիչ եւ թե վճռաբեկ դատարանի կողմից։ Ի դեպ, դրանից հետո դատարանի մուտքերն ու ելքերը չէին արգելափակվել, դատավորների նկատմամբ նոր քրեական գործեր չէին հարուցվել, սանիկներին չէին կալանավորել։
Նկատի ունենալով, որ մեր օրերում նախաքննական մարմինների կողմից արդեն օրինաչափություն է դարձել գործառութային անձեռնմխելիություն ունեցող անձանց վերաբերյալ քրեական գործերի հարուցումը, ինչի վրա աչք է փակում նախաքննության օրինականության նկատմամբ հսկողություն իրականացնող դատախազությունը՝ նշենք, որ դատավոր Լեւիկ Պողոսյանի գործով Վճռաբեկ դատարանն իր նախադեպային որոշմամբ անդրադարձել է հարցին, թե արդյոք անձը իրավունք ունի բողոքարկելու քրեական գործ հարուցելու մասին որոշումը, եթե դրա մեջ որպես ենթադրյալ հանցանք կատարած մատնանշվել է կոնկրետ անձի անուն։

Վճռաբեկ դատարանի 2011 թվականի դեկտեմբերի 22-ի որոշմամբ արձանագրվել է, որ այն դեպքում, երբ քրեական գործ հարուցելու մասին որոշման մեջ տրվում են այնպիսի ձևակերպումներ, որոնցից հետևում է, որ կոնկրետ անձը կատարել է քրեորեն պատժելի արարք, քննարկվող որոշումն իրավական հետևանքների առումով հավասարվում է անձին մեղադրանք առաջադրելու մասին որոշմանը, հետեւապես նա իրավունք է ձեռք բերում օգտվելու որոշակի դատավարական երաշխիքներից, այդ թվում` պաշտպանության իրավունքից:

«Այսպիսով, այն դեպքում, երբ քրեական գործ հարուցելու մասին որոշմամբ հաստատված է համարվում կոնկրետ անձի կողմից քրեորեն պատժելի որևէ արարք կատարելու փաստը, այլ խոսքով` քրեական գործ հարուցելու մասին որոշման նկարագրական-պատճառաբանական կամ եզրափակիչ մասերում առկա ձևակերպումներից ուղղակիորեն հետևում է, որ անձը կատարել է քրեորեն պատժելի արարք, ապա Վճռաբեկ դատարանը գտնում է, որ քրեական գործ հարուցելու մասին որոշումը ենթակա է դատական կարգով բողոքարկման»,- նշված է որոշման մեջ՝ ամրագրելով, որ այս դեպքում արդեն անհրաժեշտ է հաղթահարել անձեռնմխելիության ինստիտուտը։

«Դատական իշխանության անկախության սահմանադրական սկզբունքի լիարժեք ապահովումն անհնար կլինի այն դեպքում, եթե դատավորի համար չապահովվի լիազորությունները դադարեցնելուց և դատավորի կարգավիճակը կորցնելուց հետո անձեռնմխելիության լրացուցիչ երաշխիքներ: (...) այդ երաշխիքները կոչված են ապահովել գործող դատավորի և հանրության (արդար դատաքննության իրավունքի կրողների) այն համոզմունքը, որ պաշտոնավարման ավարտից հետո դատավորը չի հետապնդվի իր մասնագիտական գործունեության համար: Միայն այդպիսի երաշխիքների առկայության պայմաններում է հնարավոր բարձր պահանջներ ներկայացնել դատավորի մասնագիտական գործունեությանը և հանրության մոտ ձևավորել գործող դատավորի անկախության և անաչառության նկատմամբ վստահություն:

Վճռաբեկ դատարանն արձանագրում է, որ սույն գործով քննիչի կողմից կայացված որոշման արդյունքում դատավոր Լ.Պողոսյանին ըստ էության քրեական մեղադրանք է առաջադրվել:

Վերոգրյալի հիման վրա Վճռաբեկ դատարանը գտնում է, որ սույն գործով ՀՀ հատուկ քննչական ծառայության կողմից չեն պահպանվել դատավորին մեղադրանք առաջադրելու սահմանադրական և օրենսդրական ընթացակարգերը: Դատավոր Լ.Պողոսյանին քրեական մեղադրանք է առաջադրվել՝ առանց ՀՀ արդարադատության խորհրդի միջոցով ՀՀ Նախագահի համաձայնությունն ստանալու, ինչի հետևանքով դատավորը փաստացի զրկվել է արդարադատություն իրականացնելու հնարավորությունից»,- նշված է վճռաբեկ դատարանի 22.12.2011 թ. որոշման մեջ:

Իրավիճակը նույնն է, պայմանները՝ ոչ. Հրայր Թովմասյանը կարող է բողոքարկել իրեն վերագրվող տարբեր արարքների դեպքի առթիվ քննչական մարմինների կողմից քրեական գործ հարուցելու մասին որոշումները, բայց այլ հարց է, թե արդյոք մեր օրերի դատավորները համարձակություն կունենան գործել վճռաբեկ դատարանի եւ Մարդու իրավունքների եվրոպական դատարանի որոշումների լույսի ներքո ու արձանագրել թույլ տրված խախտումները, վերացնել դրանք թե՞ կդառնան քաղաքական իշխանության կամքի դակիչը։

Աղբյուր` Փաստինֆո