Փաստ ինֆո

Երբ օգոստոսին հանրությունը տեղեկացավ, որ պետական միջոցներից 3,281.0 հազար դրամ է հատկացվում Կարեն Դեմիրճյանի արձանի նախագծային աշխատանքների իրականացման համար և որ այն նախատեսվում է տեղադրել Մարզահամերգային համալիրի տարածքում, բացարձակ անդրադարձ չեղավ, որ նախկինում հայտարարված մրցույթի արդյունքում ընտրված աշխատանք կար, որն արդեն ավարտված էր և հեղինակը սպասում էր՝ ուր որ է կտեղադրվի…

Ընդ որում, նոր հուշարձանի մասին միանգամից հայտարարվեց, թե արդեն հստակ է , որ քանդակագործ Սարգիս Բաբայանին է ընտանիքը վստահել վերջինիս իրականացումը և  այն կարժենա 54.2 միլիոն դրամ:

Իսկ ինչպիսի՞ն է տվյալ հուշարձանը, որն արժանացել է Դեմիրճյանների ընտանիքի հավանությանը: Հսկայածավալ թեքահարթակի  վերին մասից  մի նոր  նախագիծ ձեռքին իջնում է Կարեն Դեմիրճյանը: Միանգամից ասենք, որ նման նախագիծ Կարեն Դեմիրճյանը ողջ լիներ, ուղղակի կարգելեր, քանի որ թեքահարթակը արձանին դիմացից  նայողի համար  զգալիորեն փակում է Կարեն Դեմիրճյանի  հոգեզավակ-մարզահամերգային համալիրի  աստիճանաշարի առնվազն կեսը:

Բազմաթիվ քանդակագործների հավաքական տեսակետը հայտնած կլինեմ, եթե ասեմ, որ ինչպես հաճախ, այս անգամ էլ՝ պատվիրատուի ընտրությունն է եղել դերակատար և՛հեղինակի, և՛  կոնկրետ տեղի ու չափի առումով:

Քանդակագործների հետ իմ զրույցներում ըստ էության, նույն միտքն էր  արտահայտվում՝«Թեկուզ համալիրի տարածքում, սակայն այլ հատվածում գուցե լավ նայվեր», «թերևս, փոքր լիներ, ու այլ տեղ՝ այլ կերպ կընկալվեր», «ի վերջո՝ հուշարձանը հուշարձանին խանգարում է»՝ այս կերպ են մտածում մասնագետները, բնավ իսկ քանդակագործի ունակություններին չկասկածելով, միաժամանակ, շեշտելով, որ նա մոնումենտալիստ չի:

Որքան էլ տարօրինակ լինի՝ նախկինում մրցույթների ջատագով ներկա իշխանությունը հենց սկզբից հայտարարեց, որ մրցույթ չի լինելու: Ավելին, իր այդ հայտարարությամբ փաստեց, որ նախկինում հայտարարված մրցույթների վրա խաչ է քաշում և նոր էջից սկսում: Հետաքրքիրն այն է, որ նախկինում մարզահամերգային համալիրի տարածքը մերժող՝ Կարեն Դեմիրճյանի   ընտանիքն այսօր հավանություն է տվել այդ հատվածին, մինչդեռ նախորդ շրջանում Գլխավոր պողոտայի Մալիբուի հատվածում 1999 թ. տեղադրված հուշաքարի տեղում էր բացառապես պատկերացնում: Այլ հարց, որ քաղաքի այդ հատվածի ընտրությունը մասնագետներից շատերը ժամանակի հախուռն որոշմամբ  եին բացատրում և մի շարք առումներով սխալ համարում: Ինչևէ:

Կարեն Դեմիրճյանի կոմպոզիցիոն քանդակի հեղինակ Տիգրան  Արզումանյանը, փաստորեն, սպասելով  իր հեղինակած արձանի տեղադրմանը  հանկարծակիի է եկել՝   նոր քանդակի մասին   կառավարության նիստից իմանալով: Նա էլ շատերի նման այն կարծիքին է, որ եթե անգամ տեղի փոփոխությամբ այլ արձան էին ուզում, մրցութային կարգով պիտի այն ընտրվեր:

Քանդակագործների համոզմամբ՝ լուրջ  մրցույթը 6 ամսից մեկ տարի ժամանակ պիտի  տա մասնակիցներին՝ ուսումնասիրելու և իրենց հերոսին խորապես ընկալելու, ճանաչելու, ներսուդրսից նրան զգալու համար:  Ավելին, նրա մտքերն ու նախասիրությունները, ստեղծածը, իր թողած  հետքը ճշգրիտ հասկանալու: Թե չէ՝ ընդամենը պորտրետային նմանողությամբ գերեզմանային գործ կստացվի, ոչ ավելին:

Վատն այն է, որ այդ համատեքստում այսօր նույնիսկ  դիսկուրս չկա, երբևէ այս կերպ չի եղել: Լուռ, անխոս, ոմանք՝ ներքին ցավով, ոմանք՝ սխալներին լռելյայն հետևելով սպասում են: Նախկին մրցույթի ժամանակ բազմաթիվ աշխատանքներ էին ներկայացվել, այլ հարց է՝ որքանո՞վ էին դրանք հաջողված, իսկ այսօր մեկն է ու միակը: Մի տեսակ, յուրաքանչյուր իշխանություն իր կերպն է թելադրում: Ներկա  իշխանությունն էլ՝ իրենը: ՈՒ ցավն այն է, որ Երևանին ընդօրինակելով մարզերը, հանրապետության մյուս քաղաքներն էլ նույն մասշտաբներով են առաջնորդվում: Եվ մեր գողտրիկ քաղաքներում մասշտաբից դուրս բաներ են տեղի ունենում: Երեկ էլ, այսօր էլ…Վանաձորի՝ Անդրանիկ զորավարի արձանը՝ թարմ օրինակ: Որքան մեծ՝ այնքան հերոսական սկզբունքով: Մի խոսքով՝ հին ոճեր, հին ձևեր և ոչ մի նոր խոսք:

Իսկ նոր, տաղանդավոր  խոսք մենք ժամանակից առաջ ընկնելով ենք դեռ ասել, դեռ սովետի օրոք…բայց, ասենք, Քոչարի «Մաթեմատիկայի մուսան» Մերգելյանի լոկալ տարածքում է մնում, Արտո Չաքմաքչյանի Քայլող մարդը դեռ Աստված գիտի, երբ իր քայլը կանի, իսկ գիգանտոմանիան շարունակվում է…

Եվ նորից չեմ զլանա շեշտել, որ  անկախության շրջանում մենք Առնո Բաբաջանյանի քանդակն ունենք որպես չափանիշ:

Հեղինակ՝ Անահիտ Եսայան

Աղբյուր` Փաստինֆո