Փաստ ինֆո

«ՀՀ քրեական օրենսգրքի 300-րդ հոդ. 1-ին մասի նորմը նախատեսում է այսպես կոչված վերացական վտանգավորության հանցագործություն։ «Փաստինֆո»-ի հետ զրույցում նման տեսակետ հայտնեց իրավաբանական գիտությունների դոկտոր,  Հագենի համալսարանի Գերմանական և եվրոպական սահմանադրական և վարչական իրավունքի, ինչպես նաև միջազգային իրավունքի ամբիոնի դոցենտ, Բեռլինի Տնտեսագիտության և իրավունքի ինստիտուտի Ոստիկանության և անվտանգության կառավարման ֆակուլտետի դոցենտ Գոռ Հովհաննիսյանը՝ անդրադառնալով Քրեական օրենսգրքի 300-րդ հոդվածի առաջին մասի  (իշխանության յուրացում)  մեկնաբանությանը, որի հիման վրա է զարգանում ՍԴ նախագահ Հրայր Թովմասյանի պաշտոնանկությանն ուղղված գործընթացը։

Մասնագետի խոսքով, նորմի մեկնաբանման համար առանձնահատուկ նշանակություն ունի դրանով պաշտպանվող իրավական բարիքը.  «Այս հանցակազմը պաշտպանում է պետության ու նրա մարմինների հեղինակությունը։ Դրան վտանգ է սպառնում, երբ չլիազորված անձինք իրականացնում են հանրային իրավական գործառույթներ և արտաքինից ստեղծում ի պաշտոնե գործելու պատրանք այնպիսի գործողություններով, որոնք իրականում նրանց չեն թույլատրվել պետական մարմինների վերահսկողության ներքո։ Այս փաստակազմի համար կարևոր է, որ անձն իրականացնի պաշտոնական լիազորություններ, որոնք նրան չեն պատկանում»։

Գոռ Հովհաննիսյանը բացատրում է՝ դա տեղի է ունենում այն դեպքում, երբ անձը  ձևացնում է, թե զբաղեցնում է որևէ պաշտոն, թեև իրականում չի զբաղեցնում, և կատարում գործողություններ, որոնք ներկայացնում են տվյալ պաշտոնով պայմանավորված լիազորությունների իրականացում. « Օրինակ՝ ՔրՕ 300-րդ հոդ. 1-ին մասի հանցակազմն առկա կլինի, երբ մեկը ներկայանա իբրև ՀՀ ԱԺ պատգամավոր, թեև իրականում նա երբեք պատգամավոր չի ընտրվել, ու կատարի գործողություններ իբրև պատգամավոր, ասենք՝ կազմակերպի հանդիպումներ ընտրողների հետ, նրանց խոստումներ տա և  այլն։ Ընդ որում, տվյալ հանցակազմի համար անկարևոր է, որ նույն գործողությունները նա կարող էր անել նաև իբրև մասնավոր անձ։ Բավական է, որ նա ներկայանա իբրև ԱԺ պատգամավոր»։

Նրա խոսքով, հանցակազմը առկա չէ, երբ քաղաքացիների համար ակնհայտ է, որ անձն իր կողմից հայտարարվող պաշտոնի կրողը չէ։  «Օրինակ՝ ինչքան էլ ես հիմա հրապարակավ հայտարարեմ, թե ՍԴ դատավոր եմ, միևնույն է չեմ կատարի իշխանության յուրացում, որովհետև բոլորն էլ գիտեն, որ դա այդպես չէ։ Բայց ես իշխանության յուրացում կատարած կլինեմ, եթե զանգահարեմ մի տեղ ու ներկայանամ իբրև ՍԴ դատավոր ու անեմ կարգադրություններ, որոնք մտնում են ՍԴ դատավորի լիազորությունների մեջ, ու որ իմ զրուցակցի համար ճանաչելի չլինի, որ ինքն իրականում ՍԴ դատավորի հետ չի խոսում։ Վերջին օրինակում պետության ու ՍԴ-ի հեղինակությունն արդեն վերացականորեն վտանգված է, որովհետև արտաքուստ իշխանական լիազորության իրականացման տպավորություն է ստեղծվում։ Հակառակը, իշխանության յուրացում չկա, եթե ես մի սահմանադրաիրավական վեճի լուծման մասին ՍԴ որոշում հիշեցնող գրություն պատրաստեմ ու դրա ներքևում ստորագրեմ «ՀՀ ՍԴ նախագահ Գ. Հովհաննիսյան»։ Որովհետև կրկին յուրաքանչյուրի համար ակնհայտ է, որ ես ՍԴ նախագահը չեմ»,-մեկնաբանում է Հագենի համալսարանի դոցենտը։

Բացի այդ, Գոռ Հովհաննիսյանի խոսքով,  հանցակազմն առկա չէ, եթե անձն իրականացնում է պաշտոնական լիազորություններ, որոնք նրան փոխանցվել են Սահմանադրությամբ սահմանված կարգով, բայց  նա դրան հասել է  դիտավորյալ խաբեության կամ անգամ պատժելի արարքի, օրինակ՝ խարդախության միջոցով, որովհետև նշված հոդվածի փաստակազմի նորմատիվ նախապայման է իշխանությունը յուրացնելու եղանակը, այն է՝ բռնություն գործադրելու կամ բռնություն գործադրելու սպառնալիքի միջոցով, ինչպես նաև Սահմանադրությամբ չնախատեսված այլ եղանակով։

«Անկարևոր է անձի արարքի հակաիրավականությունը։ Հենց այդ պատճառով ՀՀ ՔրՕ 300-րդ հոդ. 1-ին մասի իմաստով իշխանության յուրացում առկա չէ, երբ անձը խարդախությամբ ձեռք է բերել մի պաշտոն, բայց այդ պաշտոնին փաստացի նշանակվել է ձևական նախապայմանների պահպանմամբ։ Նա չի կարող հետապնդվել ՀՀ ՔրՕ 300-րդ հոդ. 1-ին մասով, այլ միայն խարդախության համար։ Օրինակ՝ երկքաղաքացիություն ունեցող անձը դիտավորյալ թաքցնում է այդ փաստը և ԱԺ-ի կողմից ընտրվում է ՍԴ դատավորի պաշտոնում։ Կամ անձն ընտրվում է ԱԺ պատգամավոր ընտրակաշառք բաժանելու միջոցով։ Այդ անձը չի կարող պատասխանատվության ենթարկվել ՀՀ ՔրՕ 300-րդ հոդ. 1-ին մասով, այլ միայն ընտրակաշառք բաժանելու համար։ Եվ նրան պատգամավորական մանդատ հանձնելու մասին որոշումը պիտի վերացվի»։

Ըստ մասնագետի, ավելի պարզ ասած,  անձին պաշտոնի նշանակելու որոշման անվավեր լինելը կամ այդ որոշումը հետագայում վերացնելը  ոչ մի կապ չունեն իշխանությունը յուրացնելու հանցագործության կատարման հետ։ «Անկախ անձին կոնկրետ պաշտոնում նշանակելու որոշման անվավերությունից՝ նա Սահմանադրության ուժով համարվում է այդ անվավեր որոշմամբ իրեն վերապահված պաշտոնական լիազորություններն իրականացնելու իրավունք ունեցող պաշտոնատար անձ, քանի դեռ այդ որոշումը չի վերացվել և դրանով նրան չի արգելվել լիազորությունների հետագա իրականացումը (դրանց իրականացումը շարունակելու դեպքում արդեն առկա կլինի ՔրՕ 300-րդ հոդ. 2-րդ մասի հանցակազմը)։ Որովհետև, կրկնում եմ, կա նրան պաշտոնի նշանակելու որոշում։ Այդպիսի որոշման առկայության պայմաններում չի կարող խոսք լինել որևէ պաշտոն յուրացնելու մասին»։

Այսպիսով, ըստ Գոռ Հովհաննիսյանի, իշխանության յուրացումը ՀՀ ՔրՕ 300-րդ հոդ. 1-ին մասի իմաստով ամենևին չի վերաբերում այն հարցին, թե անձին պաշտոնի նշանակելու որոշումը վավեր է, թե անվավեր, այլ միայն այն հարցին, թե արդյո՞ք անձն իրականացնում է լիազորություններ, որոնք նրան չեն պատկանում, որովհետև դրանք նրան փոխանցելու մասին որևէ պաշտոնական որոշում չկա։

 Հիշեցնենք, ՀՀ ԱԺ պատգամավոր Արման Բաբաջանյանի կողմից ՀՀ գլխավոր դատախազություն ներկայացված հաղորդման հիման վրա ՀՔԾ-ում նախ ՀՀ քրեական օրենսգրքի 300-րդ հոդվածի 1-ին մասով քրեական գործ հարուցվեց: Ապա` նույն գործի շրջանակում ձերբակալվեց ԱԺ աշխատակազմի ղեկավարի նախկին տեղակալ Արսեն Բաբայանը, որին մեղադրանք առաջադրվեց ՀՀ քրեական օրենսգրքի 38-300-րդ հոդվածի 1-ին մասով և 314-րդ հոդվածի 1-ին մասով։ Այնուհետեւ ԱԺ նախկին նախագահ Արա Բաբլոյանը նույն՝ 300-րդ հոդվածի 1-ին մասով ներգրավվեց որպես կասկածյալ, ապա նրան էլ մեղադրանք առաջադրվեց ՝ ՀՀ քրեական օրենսգրքի 300-ի 1-ին մասով (իշխանության յուրացում) եւ ՀՀ ՔՕ-րդ 314 հոդվածի 1-ին մասով (պաշտոնեական կեղծիք): 

Աղբյուր` Փաստինֆո