Փաստ ինֆո

WCIT-2019 համաժողովի նախապատրաստական աշխատանքները մեկնարկել են դեռևս  2014 թվականից: Բնականաբար, հպարտանալու բան է, երբ  ՏՏ 23-րդ համաշխարհային համաժողովը մեր երկրում է տեղի ունենում՝ մեկտեղելով ոլորտի հսկաներին:  ՈՒ  համաժողովի բացումն  ազդարարող՝ արհեստական ինտելեկտ-տեխնոլոգիաներով, մտքի թռիչքներով  հագեցած բարձր  տոնայնությամբ  համերգից հետո՝սառը ջուր՝ որպես՝ երգիչ, երգահան Վահան Արծրունու ֆեյսբուքյան գրառումը՝ « Հարգելիներս, համաժողովի բացման համերգի ընթացքում հնչում է Մաշտոցյան շարականի իմ մշակումը, ինչից ես անտեղյակ եմ, հետևաբար ՈՉ ՄԻ ԱՐՏՈՆՈՒԹՅՈՒՆ ՉԵՄ ՏՎԵԼ, որևէ կերպ,  որևէ ձևաչափով օգտագործելու և համարում եմ սա հեղինակային իրավունքի և մտքի ազատության օրենքի ԿՈՊՏԱԳՈՒՅՆ ԽԱԽՏՈՒՄ»:

Իբրև նախաբան տեքստի տակ հնչող երաժշտությունը, որից «ներշնչվել է» արհեստական ինտելեկտը, ասել է թէ` ալգորիթմեր մշակող ծրագրավորողը՝ օգտագործելով  Արծրունու հեղինակային մշակումը, անհայտ-անանուն երաժշտություն չէ, աշխարհով մեկ հայտնի մի քանի ամիս առաջ՝ Rock Aid Armenia- ի պաշտոնական բրենդը դարձած մաշտոցյան շարականների  մշակումների ամբողջական ալբոմից է, որը հեղինակի  կամոք վերածվեց   բարեգործական դրամահավաքի աղբյուրի՝  Գյումրու երաժշտական դպրոցը միջազգային մակարդակի բերելու նպատակով։ «Փաստինֆո»-ն զրուցել է երգահանի հետ։

-Պարոն Արծրունի, վերջին շրջանում միայն երկու անգամ բարձրաձայնել եք Ձեր հեղինակային իրավունքների ոտնահարման փաստերի առթիվ: Ի՞նչ ընթացք եք պատրաստվում տալ այս ոտնձգություններին: Եվ ըստ Ձեզ, ինչու ի սկզբանե չեն դիմել հեղինակին, արդյո՞ք վախեցել են, թե համաձայնություն չեք տա:

-Իհարկե կտայի համաձայնություն,  բայց ոչ անարգանքի պարագայում,  այն, ինչ արդեն արել են, պարզապես էթիկական խնդիր չի այլևս, սա  հիմնարար իրավունքների և օրենքների ոտնահարում է. ընդ որում,  պետական մակարդակով, քանի որ պետության կազմակերպած միջոցառման հետ գործ ունենք, որի մասնակիցն էին նաև պետական այրերը։

Այս արհեստական ինտելեկտի «ստեղծագործության» գեղագիտական և այլ մշակութաբանական ասպեկտների մասին չեմ խոսի: Ինձ համար     կոպեկի արժեք ունի այս իրադարձությունը, եթե տարրական էթիկական նորմերը չեն պաշտպանվում, որը առաջին հերթին պիտի կարևորվեր   երաժշտության համատեքստում: Տեսեք, հստակ ընթացակարգ կա ու երբ դա չի արվում, երբ դու փաստի առաջ ես կանգնում՝ տեսնելով արդեն օգտագործման փաստը, դա նշանակում է անտեսվել է քո հեղինակային իրավունքը: Սկզբում պիտի հարգեն, ապա՝ համաձայնեցնեն, արտոնություն ստանան, հետո համաձայնեցնեն ձևաչափը, որով ներկայացվում է ստեղծագործությունը: Կարող է ես համաձա՞յն եմ, որ առանց իմ անունը նշվելու գնա… Մինչդեռ,  դրան հերթը չի էլ հասել: Հուսով եմ դատախազությունը, պատկան մարմիններն իմ այս խոսքերը կընդունեն որպես հայտարարություն -հաղորդում հանցագործության մասին: Ես անձամբ ոչ մի քայլ չեմ անելու, որովհետև այս դեպքում ինձ հետաքրքրում է, թե  պետության մեխանիզմներն ինչպիսին են, ոնց  են արձագանքում  նման դեպքերում:

-Վերջերս   հեղինակային իրավունքի ոտնահարման մի դեպքի  մասին դարձյալ բարձրաձայնել էիք, փաստորեն, կարելի է ասել՝ համատարած բնույթ են կրում դրանք։

-Տեսեք, դրանք ըստ էության, տարբեր հարթություններում են, քանի որ մի դեպքում գործ ունես պետության հետ, մեկ այլ դեպքում՝ անհատի:  Միշտ մտածել եմ, որ  ՏՏ ոլորտն ինքնին  մտքի ազատության ծնունդ է, և երբ այս շրջանակում  Հայաստանում անցկացվող ամենամեծ միջազգային ֆորումի ժամանակ է անտեսվում է մտքի ազատության օրենքը, որի միտք բանին ինտելեկտուալ սեփականության հեղինակային  իրավունքն է, այստեղ սկսում են հարցեր ծագել:

-Փաստորեն, ստացվում է, որ ստեղծագործողի հեղինակային իրավունքը և՛ պետական մակարդակով է խախտվում, և՛ անհատի կողմի՞ց:

- Այդպես է, և գալիս հավասարվում են իրար: Ինչ վերաբերվում է նախորդ՝ ոմն Արման Փադարյանի դեպքին,  նա պարզապես գող է և իմ երկու ռոք  ալբոմները համացանցում դրել-վաճառում է, ինչից դարձյալ ես տեղյակ չէի: Դեռևս 2000թ պայմանագիր ունեի «Կադանս» կենտրոնի հետ, որը Ֆրանսիայում  հրատարակել էր իմ երկու ռոք սկավառակը: Արմանն այդտեղ աշխատում էր որպես մենեջեր: Այսինքն, կոնկրետ նրա հետ ես  հարաբերություն չեմ ունեցել: Եվ ահա՝2 ամիս առաջ իմացա, որ 2004-ից նա իմ 2 ռոք-ալբոմը  վաճառում է համացանցում: Այս պարագայում մեծ տարբերություն չկա՝ անհա՞տը, թե՞  պետությունը: Արդեն ուղղակի այս ամենը չափազանց է, ակնհայտ ապօրինություն է կատարվում  ու ես հետամուտ եմ լինելու: Քայլ առ քայլ:

- Ամեն դեպքում շատ հետաքրքիր է, որ բարձրաձայն նշվում է  արհեստական ինտելեկտի ստեղծած երաժշտության մասին, սակայն իրական հեղինակի մասին զլանում են հիշատակել: Ի վերջո, բնականը, օրիգինալը եթե չլինի, արհեստականը ո՞նց կստեղծեն:

-Դրա պատասխանը ես կարող եմ երաժշտագիտական առումով ասել,  եթե դու ուշադիր լսես արհեստական ինտելեկտի սարքած երաժշտությունը /այս դեպքում՝ մաշտոցյան շարականը/, սկիզբը մանավանդ, այնտեղ  միայն փողայիններն են հնչում, վալտորնաները և մնացած փողայինները, իսկ դա որքան էլ անհամեստ հնչի՝ ի՛մ գյուտն է: Հասկանում եք, մաշտոցյան շարքի հիմքում ամբողջովին իմ կոնցեպտն է՝ հիմքում ոչ թե՝ լարային նվագարանն է որպես մշակման մեթոդ, այլ՝ վալտորնաները և փողային բաղադրիչը:

-Այսինքն, ծրագրավորողը, մեքենան ինքն իրենից չի կարող հորինել…

-Իհարկե,  ծրագրավորողն  ալգորիթմ է տալիս, սկզբից հնչում է այսպես, հետո ՝ զարգանում՝ այսպես, հետո միանում են մյուս գործիքները: Սա ծրագիր է Իսկ ծրագրի  հիմքում պետք է լինի գաղափար, որը գողացված է իմ մշակման մեթոդից:

Իսկ ընդհանրապես՝ ՏՏ համաժողովն  ինձ այնքան էլ հետաքրքիր չէ,  միայն այն հանգամանքը, որ աշխարհի ուշադրությունը մերոնք որոշել են գրավել Քիմ Քարդաշյանին հրավիրելով արդեն վանում է… Եթե նկատեցիք, ոչ Բիլ Քլինթոնն էր ելել, ոչ Բիլ Գեյթսը, ոչ էլ՝ Ֆորբսը: Եվ գիտե՞ք ինչու: Որովհետև եկել է Քիմ Քարդաշյանը:

Իսկ  չեն եկել, որովհետև հասկացել են, որ իրենց գալը երկրորդական հանգամանք է դառնում: Հո պատահական չէ, որ  «Ազատություն» ռադիոկայանը գիշերվանից 8 ժամ շարունակ ինչ անհեթեթ տեքստ  ասես չասաց՝  որ ժամանակ ձգի, կամերան միացրած  սպասում են… Եթե Ազատությունն է իր լրատվական մեխը դարձնում Քարդաշյանի  գալը… Ի դեպ, այն Փաշինյանի զենքն է և միայն իրենց կաբինետի անդամներին են հրավիրում: Տեսեք՝ առողջապահության  նախարարին 3-4 անգամ ֆեյսբուքյան ասուլիսի են հրավիրել,  իսկ բժշկական համալսարանի  ռեկտորին՝ ոչ մի անգամ:

-Նորից վերադառնանք  ՏՏ համաժողովի համերգային նախաբանին, ի՞նչպիսի՞ն էր Ձեր տպավորությունը:

-Ես  ֆրագմենտներով եմ նայել,  ի դեպ,   այն առանձնապես որպես երաժշտական երևույթ չեմ ընդունել,  քանի որ դա ՏՏ համաժողովի  երաժշտական ձևավորումն էր, որի ընթացքում շատ էին հեղինակային իրավունքի ոտնահարումները:  Ոչ միայն իմը, կարծում եմ՝  Տերտերյանի անունն էլ  չգրվեց : Եթե չի նշվել , եթե դու անունները չտալով հնչեցնում ես հեղինակային ստեղծագործություններ, իսկ վերջում որպես ռեզյումե՝ ցույց ես տալիս որպես արհեստական ինտելեկտի արդյունք,   նշանակում է՝  դու անտեսում ես անհատի ստեղծագործական ուժը:

Ասենք, պատկերացրեք՝ Գարի Կասպարովը շախմատ խաղա  համակարգչի հետ և  նրա անունը չնշվի:

Զրուցեց՝ Անահիտ Եսայանը

Աղբյուր` Փաստինֆո