Փաստ ինֆո

Կառավարությունը սեպտեմբերի 12-ի նիստում հավանություն տվեց «Բանկային գաղտնիքի մասին» ՀՀ օրենքում փոփոխություն կատարելու մասին նախագծին, որով նախատեսվում է բանկային գաղնիք կազմող տեղեկություններ ստանալ առանց սահմանափակման։ Բանկային գաղտնիքի մասին օրենքում նմանատիպ փոփոխության հետևանքների, ռիսկային գործոնների, ինչպես նաև ներդրումների վրա դրա ազդեցության մասին զրուցեցինք «Հայացք» վերլուծական կենտրոնի փորձագետ, տնտեսագետ Լիլիա Ամիրխանյանի հետ։

- Բանկային գաղտնիքի մասին օրենքում փոփոխությունների նախագիծն ի՞նչ է իրենից ենթադրում և ի՞նչ ռիսկեր է պարունակում։

-Բանկային գաղտնիքի մասին օրենքում  փոփոխությունները ենթադրում են, ըստ էության,  հարկ եղած դեպքում իրավապահ մարմինների համար մարդու բանկային տվյալներին հասանելիություն։ Դա վերաբերում է և՛ ֆիզիկական, և՛ իրավաբանական անձին։ Իմ գնահատմամբ սա ոչ այլ ինչ է, եթե ոչ՝ բանկային գաղտնիք հասկացության վերացում մեր երկրից։ Որևիցե մեկը չի կարող ասել՝ ինչ է հասկանում օրենքի նախագծում ներառված հարկ եղած դեպքի ասելով։ Չենք կարող ասել՝ որ դեպքերին դա կարող է վերաբերել, որոնց՝ ոչ։ Այսինքն չունենք որևիցե հստակ դիրքորոշում, չափորոշիչների ներկայացում։ Արդյունքում արձանագրում ենք փաստ, որ այս օրենքի փոփոխությունները հաստատելով՝ մենք այլևս չենք ունենում բանկային գաղտնիք։ Իհարկե օրենքը մնում է, բայց փոփոխությունները շատ մեծ ոտնձգություն են ենթադրում մարդու բանկային տվյալների անհասանելիությանն ու գաղտնիությանը։ Բանկային գաղտնիք հասկացությունը ոչ միայն վերաբերում է ֆիզիկական, իրավաբանական անձի միայն ֆինանսական տվյալներին կամ ֆինանսական շարժի քաղվածքին, առևտրային գաղտնիքին,  մտավոր սեփականությանը։ Բանկերն ունեն կենսական նշանակություն ունեցող գործառույթ։ Երկրի տնտեսությունում առկա ժամանակավորապես  ազատ ֆինանսական  միջոցներն ի պահ վերցնելու և դրանք տարբեր ոլորտներում տեղաբաշխելու ֆունկցիա են կատարում։ Այս պարագայում, եթե իրավաբանական կամ ֆիզիկական անձը երաշխավորված չէ, որ ցանկացած պահի իրավապահները այդ հարկ եղած դեպքի ներքո չեն կարող գալ և ոտնձգություն ունենալ իր գաղտնիքի նկատմամբ, տվյալներ վերցնել և այլն, հետևաբար արդյունքում ունենում ենք ի պահ տրվող գումարների կտրուկ նվազում։ Այլ կերպ ասած կապիտալի արտահոսք կլինի բանկերից։ Մի կողմից նվազելու են ի պահ տրվող գումարները, մյուս կողմից էլ չի բացառվում՝ առկա խոշոր գումարները դուրս հանվեն բանկերից և պահվեն այլ տարբերակներով, ինչն ամենավատն է՝այլ երկրների բանկային հաշիվներում պահվեն։  Բանկերում կապիտալի արտահոսքը կհանգեցնի  բանկերում կապիտալ միջոցների պակասուրդի, ինչն էլ կազդի յուրաքանչյուրիս վրա՝ տրվող տոկոսադրույքների, վարկային միջոցների տեսքով։

 Միայն սրանով չենք սահմանափակվում։ Ունենք  առևտրային գաղտնիքի հետ կապված ոտնձգության հնարավորություն, ինչն էլ հերթական հարվածը կլինի մեր միջազգային ներդրումային վարկանշին։  Խոսում ենք ներդրումների մասին։ Ինչպե՞ս կարող ենք օտարերկրյա ուղղակի ներդրումները մեծացնել, եթե մի կողմից նմանատիպ օրենքի փոփոխություններ ենք անում, մյուս կողմից Ամուլսարի հետ կապված հայտնի զարգացումներն են։

Սրանք տարբեր կողմերից եկող հարվածներ բանկային ոլորտին։ Անթույլատրելի չհաշվարկված քայլ եմ համարում սա։ Ըստ իս հիմնական նպատակը հերթական ոլորտի նկատմամբ հերթական վերահսկողության ցանկությունն է։ Դա մենք նկատել ենք դատական ոլորտի նկատմամբ, հիմա դա արվում է երկրի ֆինանսական ոլորտի նկատմամբ։ Իսկ երբ ֆինանսական ոլորտն ազատ չէ, շարժը դանդաղում է։

 - Կարո՞ղ ենք ենթադրել, որ սա վատ ուղերձ  է  պոտենցիալ ներդրողների համար և արդյոք ներդրումների աճը կտրուկ կպակասի։

- Ներդրումների աճի հետ կապված միանգամից կտրուկ նվազում չենք կարող կանխատեսել։ Եթե խոսքը գնում է օտարերկրյա ուղղակի ներդրուների մասին, ապա դա իրենից ենթադրում է բավական երկար գործընթաց։ Միջին ցիկլով մեկ խոշոր օտարերկրյա ներդրման համար 3-5 տարի է պետք։ Այս իմաստով որոշ ժամանակ անց  կզգանք դրա իրական հետևանքները։ Կառավարությունը մեկ տարի է մեզ խոստանում է օտարերկրյա ուղղակի ներդրումների կտրուկ աճ, որը մենք չենք տեսնում։ Սկզբում դրան խանգարում էին նախկին իշխանությունները, այնուհետև նրանց ներկայությունը խորհրդարանում։ Հիմա նրանք չկան, բայց ներդրումները չեն ավելացել։  Արդյունքում կառավարությունը կարծես թե որդեգրեց նոր քաղաքականություն։ Չդասակարգված որոշումների միջոցով արտոնություններ են տրամադրվում ներքին ներդրողներին, և արդյունքում մենք տարվա վերջում կունենանք  ներդրումների աճ։ Իհարկե պետք է հաշվի առնել, որ դա կլինի ներքին ներդրում, ոչ թե արտաքին։ Այնուամենայնիվ ընդհանուր ներդրումների անվանական աճ են փորձում գրանցել և ցուցադրել։

- Այսինքն վերջին շրջանում կառավարության նիստերին  տարբեր ընկերությունների պարբերաբար տրվող արտոնություններն այս մասի՞ն են խոսում միայն։ Այսինքն այսկերպ ցանկություն կա պահելու ներդրումային անվանական աճը։

-Կարծում եմ այո, քանի որ որոշումների հիմքում չկա որոշակի քաղաքականություն, որ տեսանելի լինի՝ կառավարությունն որ չափանիշներին համապատասխանելու արդյունքում է ներդրումային արտոնություն տալիս։ Եթե չկա այդ քաղաքականությունը, այսինքն կամային որոշումներ են, չդասակարգված, որևիցե տնտեսվարող չի կարող հասկանալ համապատասխանում է այդ չափորոշիչներին, կարող է արտոնություն ստանալ, թե ոչ։ Ինչն էլ  վկայում է այն մասին, որ արտոնություն են շնորհվում, կարծես թե, առավելապես խոշոր գումարներով տնտեական գործունեություն իրականացնողներին, իսկ դրա միակ նպատակն անվանական աճ ցուցադրելն է։

-  Վերադառնալով բանկային գաղտնիքի մասին օրենքում փոփոխություններ կատարելուն, կա՞ արդյոք  միջազգային փորձ։

- Այս պահին տեղյակ չեմ՝ կա միջազգային փորձ, թե ոչ,բայց հնարավոր է՝ որոշ երկրներում կիրառված լինեն։ Սակայն պետք չէ վերցնել վատագույն օրինակները և համեմատվել դրանց հետ։ Առաջարկում եմ հիմնվել Շվեյցարական բանկերի օրինակի վրա։ Ամբողջ աշխարհում հայտնի են իրենց անվտանգության համակարգով։ Բոլորը գիտեն, որ այդ բանկերում պահվում են օֆշորային գոտիներից բերված գումարներ, տարբեր պաշտոնյաների գումարներ, քանի որ այնտեղ շատ ապահով է։ Արդյունքում Շվեյցարական բանկերն ունեն այդ դրական համբավը և շվեյցարական բանկերի համակարգն առաջինն է այսօր աշխարհում։ Կարծում եմ՝ որպես չափորոշից պետք է ընտրենք լավագույնը։ Մյուս կողմից բանկային գաղտնիքի հետ կապված այս ոտնձգությունը չի բացառվու, որ հերթական քայլն է, որը ենթադրում է կառավարության ներկայացուցիչների կողմից նախկինում արված հայտարարությունների լեգիտիմացում։ Եթե հիշենք Հանրապետության հրապարակում նախորդ տարվի օգոստոս ամսին արված հայտարարությունը, որ մոտակայքում գտնվող բանկերից մեկում նախկին պաշտոնյայի եղբոր գումարն է։ Այսինքն, յուրաքանչյուրը փորձում է կրկին պոպուլիստական նպատակներով ներկայացնել սեփական վարկային միջոցները, ապառիկ գնումները, կատարած ավանդները։ Դրանք բոլորը բանկային գաղտիքի օրենքի խախտում են և բնականաբար նման գործիքակազմով նախկինում արված ոչ օրինական հայտարարություններն այսօր բերում ենք օրինական դաշտ։

- Քաղաքացու մոտ բանկերի նկատմամբ վստահությունը կնվազի՞։ Կհրաժարվե՞ն իրենց դրամական միջոցները բանկերին վստահել։

- Մեր հանրության մեջ բանկային խնայողությունների չափերն այնքան էլ մեծ չեն։ Այս իմաստով դրա հետևանքներն ավելի երկար ժամկետում մենք կզգանք, ոչ միանգամից, բայց միանշանակ ազդեցություն կլինի։ Յուրաքանչյուրս չենք կարող երաշխավորված ինել, որ օրերից մի օր այդ հարկ եղած դեպքը չի առնչվի հենց մեզ։

Մանրամասները՝ տեսանյութում

Հեղինակ` Հասմիկ Կոշկարյան