Փաստ ինֆո

Ինչպես հայտնի է, Արդարադատության նախարարությունը իրավական ակտերի հրապարակման միասնական հարթակում վերջերս հանրային քննարկման ներկայացրեց «Դատական օրենսգիրք» և «Սահմանադրական դատարանի մասին» սահմանադրական օրենքներում փոփոխություններ և լրացումներ կատարելու մասին և հարակից օրենքների նախագծերի փաթեթը: Նախատեսվող փոփոխությունների շուրջ «Փաստինֆո»-ն զրուցել է փաստաբան Նորայր Նորիկյանի հետ։

-Պրն Նորիկյա՛ն, Արդարադատության նախարարության՝ վերջերս հրապարակած օրենսդրական նախագծի փաթեթով սահմանվում է, որ դատավորը պետք է զերծ մնա այնպիսի գործողություններ ձեռնարկելուց, որոնք նպատակ կհետապնդեն ստեղծելու ինքնաբացարկի հիմքեր։ Ըստ Ձեզ` ինչպե՞ս, ի՞նչ չափանիշներով եւ ո՞ւմ կողմից պետք է գնահատվեն այդպիսի գործողությունները, որպեսզի սուբյեկտիվ չդիտվեն։

-Անհրաժեշտ է արձանագրել, որ դատավորի ինքնաբացարկի հիմքերը հնարավորինս սպառիչ կերպով սահմանված են «Դատական օրենսգիրք» սահմանադրական օրենքով: Կարծում եմ, որ այսպիսի կարգավորումը կարող է ընկալվել ու դիտարկվել հայեցողական գնահատման համատեքստում՝ արձանագրելու համար, որ հնարավոր չէ հստակ տարանջատել, թե դատավորի ո՞ր գործողությունը կարող է գնահատվել որպես վերջինիս կողմից ինքնաբացարկի հիմք ստեղծելուն ուղղված քայլ: Ավելի՛ն, անգամ եթե Բարձրագույն դատական խորհրդին վերապահվի այդպիսի իրավասություն՝ գնահատելու դատարանի այդ գործողությունները, արդյո՞ք հնարավոր է այդպիսի գործիքակազմի ներդրմամբ ու կիրառմամբ որևէ փուլում չկաշկանդել դատարանի ինքնուրույնությունն ու անկախությունը՝ նրան մշտապես պահելով կաղապարված շրջանակի մեջ:

-Նախատեսվում է նաև Էթիկայի և կարգապահական հանձնաժողով ներգրավել ՄԻՊ-ի և քաղհասարակության ներկայացուցիչների (մարդու իրավունքների պաշտպանությանն ուղղված ՀԿ-ների համար հայտարարվելու է մրցույթ)։ Այս փոփոխությանն ինչպե՞ս եք վերաբերվում։ Եթե հաշվի առնենք, որ նմանատիպ ՀԿ-ները մեզանում շատ են, նրանց ներկայացուցիչների համար պե՞տք է ներկայացվեն մասնագիտական պահանջներ։

-Ես կարծում եմ, որ դատական իշխանության ինքնավարությունն ու ինքնաբավությունը պետք է ապահովել առավելագույնս: Ցանկացած քաղհասարակության ներկայացուցիչ ունի որոշակի սուբյեկտիվ հետաքրքրություններ և հետապնդում է որոշակի կազմակերպչական շահեր, որպիսի պայմաններում այն կարող է որոշակիորեն կաշկանդել ամբողջությամբ օբյեկտիվ դիրքորոշում ունենալուն, ուստի խորը վերապահում ունեմ, որ այդպիսի հնարավորության պայմաններում մենք կունենանք օբյեկիվ պատկեր:

-Ինչպե՞ս եք վերաբերվում առաջարկվող այն նորամուծությանը, ըստ որի՝ դատավորը խորհրդի կարգով իրավունք է ունենալու դիմել գործի ելքում չշահագրգռված մասնագետի։ Ովքե՞ր կարող են լինել այդ մասնագետը, ինչպե՞ս պետք է որոշվի նրանց շահագրգռված լինել-չլինելը։

-Այս հարցին հնարավոր չէ միանշանակ պատասխան տալ: Կան հարցեր, որոնք իսկապես ունեն տվյալ բնագավառի մասնագետի կարծիքի անհրաժեշտություն, բայց գնահատման չափանիշները՝ հանգելու համար, թե այս կամ այն մասնագետը շահագրգռված չէ գործի ելքով, որևէ ձևով հնարավոր չէ սահմանել: Միաժամանակ հնարավոր չէ բացառել նաև այն հանգամանքը, որ դատավորը կարող է գործի ելքով շահագրգռված լինելու հիմքով ստեղծել իրավիճակ՝ իր համար կանխատեսելի մասնագետի հրավիրելու և վերջինիս կողմից տրված կարծիքի հիման վրա համապատասխան դատական ակտ կայացնելու, բայց դա արդեն կլինի արդարադատության իրականացման խեղում: Ուստի անհրաժեշտ է առավել խորը ուսումնասիրել հարցը՝ բացառելու համար որևէ շեղման հնարավորություն:

-Համամի՞տ եք դատավորների տարիքային նվազագույն շեմը 28-ից 25 իջեցնելուն։

-Ո՛չ, դեմ եմ: Ավելի՛ն, կարծում եմ, որ պետք է գնալ ճիշտ հակառակ ճանապարհով՝ բարձրացնելով դատավոր դառնալու տարիքային շեմը: Որքան էլ հնարավոր է, որ լինեն 25 տարեկան տաղանդավոր մարդիկ, բայց դատավորի կարգավիճակի առանձնահատկությունն ու բնույթը հիմք են տալիս պնդելու, որ արդարադատության իրականացման համար կենսափորձը, պրակտիկան, տարիների աշխատանքը առավել կարևոր են: Մենք պարզապես չենք ցանկանում պատկերացնել արդարադատության կենսական անհրաժեշտությունը մեր հանրային կյանքում, որի համար էլ այսպիսի ընկալում ունենք դատական իշխանության նկատմամբ: Իմ խորին համոզմամբ՝ դատավոր դառնալը պետք է լինի տարիների քրտնաջան, պրոֆեսիոնալ, բարեխիղճ և անկաշառ աշխատանքի արդյունք:

-«ՍԴ-ի մասին» օրենքում առաջարկվող փոփոխությամբ նախատեսվում է, որ Սահմանադրական դատարանի ՝ օգոստոսի 1-ից մինչև հոկտեմբերի 31-ը հրաժարական ներկայացրած դատավորները մինչև իրենց պաշտոնավարման տարիքը լրանալը պահպանում են իրենց հրաժարականի պահին ունեցած աշխատավարձը, դրա նկատմամբ սահմանված հավելավճարները և սոցիալական երաշխիքները, իսկ պաշտոնավարման տարիքը լրանալուց հետո ստանում են օրենքով նախատեսված կենսաթոշակ։ Այս առաջարկն ինչպե՞ս եք գնահատում։ Ձեզ համար այն ընդունելի՞ տարբերակ է։

-Ո՛չ, ընդունելի տարբերակ չէ և առնվազն տարակուսանք է առաջացնում: Իսկ եթե հրաժարական չտան, ի՞նչ եք անելու: Ինչո՞ւ պետք է մարդիկ ոչինչ չանելու դիմաց վաստակ ունենան այլոց հաշվին: Ու՞ր կորավ սոցիալական արդարությունը: Կարծում եմ, որ Սահմանադրական դատարանի շուրջ ստեղծված իրավիճակը հաղթահարելու գործընթացում ընտրվել է հնարավոր ամենավատ տարբերակը:

Հեղինակ` Միլենա Խաչիկյան