Փաստ ինֆո

«Փաստինֆո»-ի զրուցակիցն է «Մադաթյան հոգեբանական կենտրոն»-ի ղեկավար, հոգեբան Միհրդատ Մադաթյանը: Հոգեբանի հետ խոսել ենք հրապարակային խոսքի ու նրա հնարավոր ազդեցության մասին:

-Պարոն Մադաթյան, վարչապետ Նիկոլ Փաշինյանի հրապարակային խոսքը կրկին հանրային քննարկման առիթ է դարձել: Իր վերջին հարցազրույցում գործադիրի ղեկավարը բավականին կոշտ, անգամ վիրավորական արտահայտություններ թույլ տվեց իշխանության 3 ճյուղերից մեկի՝ դատական իշխանության ներկայացուցիչների հասցեին, ինչը քննադատվեց շատերի կողմից: Առհասարակ, «պատերին ծեփել», «ասֆալտին փռել», «ծնոտ կոտրել», «տերեր փնտրել», «պատերի տակ վնգստալ» …նման բառապաշարի օգտագործումը երկրի ղեկավարի հանրային խոսքում ի՞նչի մասին է վկայում, արդյո ՞ք սա մեսիջ է՝ ուղղված հանրությանը կամ  գուցե նրա կոնկրետ շերտերին:

-Սա այն բառապաշարն է, որն օգտագործում է  Նիկոլ Փաշինյանի այսօրվա ընտրողը: Նա փորձում է, որքան հասկանում եմ, խոսել իր ընտրողին հասկանալի  լեզվով: Գաղտնիք չէ, որ հասարակությունը բազմաշերտ է եւ կա մի շերտ, որի համար այդ բառապաշարն ընդունելի եւ հասկանալի է եւ գնահատվում է ոչ թե որպես  անկրթություն, այլ որպես խիզախություն: Այդ սլենգի երկրորդ մասն այն բանի վկայությունն է, որ նրա մոտ ամենաթողության ընկալումն է նստած՝ իրեն ամեն ինչ կարելի է, իր արած որեւ բան ոչ թե քննադատորեն է գնահատվում իր հանդիսատեսի կողմից, այլ՝ էյֆորիայով, եւ այդ թատրոնը խաղացած է կոնկրետ հանդիսատեսի շերտի համար: Հիշո՞ւմ եք, երբ առաջին անգամ վարչապետը խոսեց նման բառապաշարով, խոսեց «պատերին ծեփելու» մասին, միշետ կար հասարակության մեջ, որին դա դուր չեկավ՝ անկախ նրանից, այդ գաղափարն իր համար ընդունելի էր, թե ոչ, բայց կար մի շերտ, որը դրանից մեծ ոգեւորություն ապրեց, ցնծությամբ ընդունեց այդ ամենը:  Նիկոլ Փաշինյանի թիրախային խումբն, ի սկզբանե եղել է եւ կա այն խումբը, ում համար սլենգը դա «ասֆալտին փռել»-ն է, «տերեր ման գալ»-ն է, այսինքն, այն բառապաշարը, որն այդ շերտի առօրյայում օգտագործելի եւ ընդունելի է:

 -Խոսենք Ձեր երկրորդ դիտարկման մասին: Դուք նշեցիք ամենաթողության ընկալման հանգամանքը: Վարչապետ Փաշինյանն ունի ազդեցության, եթե չասենք անսահմանափակ, ապա բավականին լայն լծակներ եւ հետաքրքիր է, որ այսօր որոշ շրջանակներ մտահոգություն են հայտնում, որ Հայաստանը գնում է անձնիշխանության հաստատման ճանապարհով:  Ձեր դիտարկումը կարող ՞ղ ենք կապել այդ մտավախությունների հետ:

-Նաեւ, եկեք չմոռանանք, որ էյֆորիայի փուլում մենք ունեցել ենք վարչապետի տարբեր արտահայտություններ եւ որոշումներ, որոնք երկուսն էլ նույն հասարակության  կողմից էյֆորիայով ընդունվել է եւ դա բերել է նրան, որ կապ չունի, թե ինչ է նա անում, միեւնույնն է, դա ցնծությամբ պետք է  ընդունվի, էլի ինչու պետք է չարչարվել, առոգանություն ու միտք ձեւավորվել, միեւնույնն է, ինչ էլ ասվի, ընդունվում է: Այսօր ասվում է՝ փակեք դատարանի դռները, ընդունվում է, մյուս օրը ասվում է՝ բացեք, էլի ընդունվում է: Սա «Քաջ Նազարի»  կոմպլեքս է, որն ինչ-որ առումով  աշխատում է եւ որի իմաստը հետեւյալն է, կամայական մարդու, ոչ միայն վարչապետի դեպքում, հաջողությունները  բերում են էգոցենտրիզմի դաշտ, որին ասում ենք «աստղային հիվանդություն»: Տվյալ դեպքում մեր վարչապետը  այդ «աստղային հիվանդության» մեջ է բավականին երկար ժամանակ՝ տարուց ավելի եւ այս պարագայում իր արած կամայական  քայլը դրական է եւ այդպես պետք է ընդունվի, հակառակ դեպքում դա «հակահեղափոխություն» է:

-Պարոն Մադաթյան, սա կարո ՞ղ ենք համարել տեխնոլոգիա, թե ինքնաբուխ մի բան է, հոգեբանական վիճակի արտահայտություն:

-Տարանջատելու համար՝ տեխնոլոգիա է, թե ինքնաբերաբար է ստացվում, մենք պետք է հստակ ինֆորմացիա  ունենանք խորհրդատուների եւ տեխնոլոգիայի կիրառման մասով: Քանի որ հստակ ինֆորմացիա չկա, որ կոնկրետ խորհրդատուներ կան, կվախենամ ասել, որ դա տեխնոլոգիա է, սակայն, որպես  գործող մանիպուլյացիա, բնականաբար  սա խոսքային մանիպուլյացիա է, որն աշխատում է: Երբ մարդը խոսում է, պետք է հասկանա, թե որ խմբի համար է խոսում եւ պետք է խոսի այդ խմբին հասկանալի լեզվով: Քանի որ հեղափոխության մասնակից են եղել եւ այդ հեղափոխությամբ տոգորվել են  հասարակության ամենացածր շերտերը՝ ինտելեկտուալ  եւ այլ առումներով, այսօրվա սլենգը, բնականաբար, այդ մակարդակի է:

- Արդարադատության նախարարությունը Քրեական օրենսգրքում լրացումներ կատարելու վերաբերյալ օրենսդրական նախագծով մտադիր է պայքարել հանցավոր մշակույթի եւ վարքագծի դեմ, ՔԿՀ-ներում այսպես ասած «գողական» բարքերի դեմ: Այս պայքարը որքա՞ն արդյունավետ կարող է լինել՝ հաշվի առնելով այն զուգահեռ իրականությունը, որի մասին վերը խոսեցինք: Մի կողմից ունենք հայտարարություն, որ պայքարում ենք այդ բարքերն արմատախիլ անելու համար, մյուս կողմից ունենք վարչապետ, որն անընդհատ, հանրությանը ուղերձներ է հղում նման բառապաշարով:

-Ես  կխուսափեի «գողական» տերմինից, որովհետեւ դա տանում է ստալինյան ժամանակաշրջան, «Արշիպելագ Գուլագ» եւ այլն, որովհետեւ, երբ ասում ենք «գողական», դա նկատի ունենք, բայց ես հանդիպել եմ այսպես ասած, «գողականների», որոնք շատ կիրթ են խոսում:

-  Անվանենք քրեական, հանցավոր բարքեր:

-Տեսեք, մեր հասարակության մի ստվար զանգված այսօր քրեականությունը համարում է կյանքի կոնցեպտ, սկզբունք, բայց ընտրովի, այսինքն, տեղ կա, որ այդ մարդու իրավունքները խաթարվում են եւ նա բողոքում է, տեղ կա, որ ինքը քրեական  մարդ է: Հիմա, նույն բանն անում է մեր վարչապետը: Նա խոսում է  իրավունքներից՝ սլենգ  օգտագործելով: Դրա դեմ պայքարը ոչ թե արդարադատության նախարարության խնդիրն է, այլ սա հոգեբանական  խնդիր է , մարդկանց հոգեբանությունը պետք է փոխվի, որ հասկանան, որ իրենք ապրում են օրինապահ  երկրում, որտեղ պետք է օրենքներով եւ ոչ օրինազանցությամբ շարժվել, որովհետեւ միջին վիճակագրական հայը, երբ նոր օրենքի մասին է լսում, առաջին հերթին մտածում է, թե ինչպես այն շրջանցել: Խոսքը հենց սրա մասին է, մենք հոգեբանորեն պետք է մարդկանց կրթության ու մշակույթի դաշտ բերենք:

-Ես նկատի ունեմ, երբ ամենաբարձր մակարդակով այդ բառամթերքն է օգտագործվում եւ զուգահեռաբար հայտարարվում է նման պայքար, արդյո՞ք այն արդյունավետ է, մյուս կողմից էլ, դա ի՞նչ  ազդեցություն կարող է ունենալ երիտասարդների, ինչու չէ նաեւ երեխաների վրա, որոնք, ինչպես բազմիցս հենց ինքը՝ վարչապետն է հայտարարել, հեղափոխության ակտիվ մասնակից են եղել եւ որոնց համար վարչապետն այսօր հեղինակություն է:

-Մենք այսօր չունենք պետության ղեկավար, մենք ունենք առաջնորդ: Այս բառերը պետք է տարբերել: Առաջնորդը մի մարդ է, որը դառնում է նմանակման առարկա, մարդիկ փորձում են իրեն նմանվել: Պատահական չէ, որ հեղափոխությունից հետո մի ահռելի զանգված սկսեց մորուս պահել, այսինքն,  առաջնորդին նմանակեց,  եւ հեղափոխականներն սկսեցին իրենց տարբերակել այդ մորուսներով, անխնամ վիճակով: Այդ նմանակումը մենք այսօր ունենալու ենք եւ իհարկե, վարչապետը պատասխանատվություն է կրում իր հետեւորդների ու երկրպագուների առջեւ:  Իսկ այսօր մենք ունենք երկրպագուների բավականին մեծ զանգված եւ այդ անպատասխանատու  մոտեցումը ճիշտ չէ եւ վտանգավոր է, որովհետեւ  միայն դուր գալու, ռեյտինգ ապահովելու համար խոսել այդ սլենգով, նշանակում է ՝ խրախուսել այդ սլենգն ու ապրելակերպը այդ շերտերի մոտ՝ մանավանդ երիտասարդների, որոնք սպունգի պես ընկալունակ են եւ ավելի արագ են վերցնելու այդ ամենը:

Աղբյուր` Փաստինֆո