Փաստ ինֆո

Վենետիկի հանձնաժողովի 119-րդ նստաշրջանի արձանագրությամբ որոշակի անդրադարձ է արվել Հայաստանի Հանրապետությունում ընթացող գործընթացներին։ Մասնավորապես, Հանձնաժողովն իր Զեկույցով արձանագրել է, որ թեեւ հայաստանյան դատական համակարգն ունի բարեփոխումների անհրաժեշտություն, սակայն դրա համար վեթթինգը նպատակահարմար չէ։ Հանձնաժողովն արձանագրել է նաեւ, որ Սահմանադրական դատարանի շուրջ ծավալված քննարկումների համատեքստում՝ դատավոր-անդամ բառախաղը ողջամիտ չէ։ Հանձնաժողովի այս եւ այլ դիրքորոշումների եւ դրանց դերի մասին «Փաստինֆո»-ն զրուցել է «Լուսավոր Հայաստան» խմբակցության պատգամավոր, ԱԺ պետաիրավական հարցերի հանձնաժողովի անդամ, մասնագիտությամբ իրավաբան Տարոն Սիմոնյանի հետ։

-Պրն Սիմոնյան, Վենետիկի հանձնաժողովի այս զեկույցը ի՞նչ ազդակ կարող է լինի ՀՀ իշխանությունների համար։

-Իշխանություններն իրենք պետք է որոշեն՝ դա ինչ ազդակ է իրենց համար, որովհետեւ մենք վաղուց էինք ասում, որ իրավունքի մեկնաբանության հարցում պետք է զգուշավորություն դրսեւորել եւ չափազանց լայն մեկնաբանություններ չտալ։ Վենետիկի հանձնաժողովը մասնագիտական-փորձագիտական հիմնարկ է, որը իրավունքը մեկնաբանում է ըստ դասական մեկնաբանության օրենքների, եւ բնականաբար, չէր հանգելու այն եզրակացությանը, ինչին որ հանգել էին մեր իշխանության շատ ներկայացուցիչներ։ Նույնիսկ Սահմանադրական դատարանի դատավորի տված մեկնաբանությունը Վենետիկի հանձնաժողովի կողմից, ըստ էության, հերքվեց, ինչը մենք էլ բազմիցս նշել էինք՝ ասելով, որ Սահմանադրական դատարանի ճգնաժամի մասին խոսելն է անիմաստ։

-Այսինքն՝ դատավոր-անդամ տերմինների կիրառելիության հարցն այդպիսով լուծվո՞ւմ է։

-Դա լուծվել էր նաեւ մեր մեկնաբանություններով։ Վենետիկի հանձնաժողովը փորձագիտական հիմնարկ է, որն ամեն ինչ մեկնաբանում է նաեւ Մարդու իրավուքների եվրոպական կոնվենցիայի լույսի ներքո, եւ ես կարծում եմ, որ սա ավելի հեղինակավոր կարծիք պետք է լինի իշխանության ներկայացուցիչների համար, եթե մեր կարծիքը նրանց համար այդքան էլ հեղինակավոր չէր։

-Այս զեկույցը, ըստ էության, նաեւ գնահատակա՞ն էր մայիսի 20-ին դատարանների ելքերն ու մուտքերը արգելափակելուն։

-Այո, հանձնաժողովն ընդգծեց, որ դա ճիշտ ճանապարհը չէր խնդիրների լուծման, ավելին, դա նաեւ համակասահմանադրական տարրեր էր իր մեջ պարունակում, ինչը մենք եւս ասում էինք։ Պարոն Փաշինյանի հայտարարությունից հետո մենք էլ հայտարարությամբ հանդես եկանք, եւ կոչ արեցինք, որ ձեռնպահ մնալ այդ գործողությունները կատարելուց,  որովհետեւ դա որեւէ բանով օգուտ չի բերում մեր պետականությանը, հակառակը խախտում է Սահմանադրությունը, եւ դրանով իսկ թուլացնում է մեր դերը՝ որպես իրավական պետություն։

-Իր այս զեկույցով Հանձնաժողովը արձանագրել է, որ Հայաստանի Հանրապետությունում առկա է դատական բարեփոխումների անհրաժեշտություն, սակայն դա պետք է արվի ոչ թե վեթթինգի, այլ կարգապահական ընթացակարգերի եւ հայտարարագրման գործընթացների խստացման եղանակով։ Դուք համամի՞տ եք այս դիրքորոշմանը։

-Մենք էլ էինք նախկինում կրկնում, որ դատական համակարգի բարեփոխումներ պետք է լինեն, որովհետեւ դատական համակարգն այսօր շատ լուրջ  խնդիրների առջեւ է կանգնած, եւ այս առումով ես կիսում եմ Վենետիկի հանձնաժողովի տված եզրակացությունը։ Ինչ վերաբերում է վեթթինգին, մենք կողմ ենք ոչ թե անպայմանորեն վեթթինգի իրականացմանը, այլ մենք վեթթինգն առաջարկում ենք այսօրվա իշխանություններին որպես մեր առջեւ դրված խնդիրների լուծման տարբերակներից մեկը, քանի որ նրանք արմատական փոփոխություններ էին ուզում դատական համակարգի ներսում։ Կարելի է օգտագործել այլ մեթոդներ, ընդհանրապես, վեթթինգի պետք է գնալ այն ժամանակ, երբ սպառվել են մինչ այդ անհրաժեշտ բոլոր գործիքներն ու մեթոդները, եւ այլեւս հույս չկա, որ եղած գործիքներով կարելի է խնդիր լուծել։

-Այս պարագայում եղած գործիքները սպառվե՞լ են։

-Այս պարագայում մենք դեռեւս չենք փորձել եղած գործիքները օգտագործել, որ որոշենք՝ սպառվել են թե ոչ։ Նիկոլ Փաշինյանն էր բազմիցս կրկնում, որ իրենք թողել են, որ դատական համակարգն ինքնամաքրվի։ Այդպես չի լինում։ Արդարադատության նախարարությունը դատական քաղաքականությունն ինչ-որ առումով նաեւ ուղղորդող գերատեսչություն է. այն դատաիրավական բարեփոխումների ռազմավարություն է գրում, հետագայում դա հաստատում է, դրա միջոցով որոշակի բարեփոխումներ են իրականացվում։ Բայց այս ամենը չի արվել ավելի քան մեկ տարի, եւ մենք արդեն խոսում էինք արմատական բարեփոխումների մասին։ Այսինքն՝ նախ պետք է մեզնից կախվածն անեինք, հետո միայն մտածեինք այս ամենի մասին։

-Ձեր գնահատմամբ՝ այդ արմատական փոփոխությունները պե՞տք է ի սկզբանե արվեին։

-Միանշանակ, հեղափոխության հենց հաջորդ օրից պետք էր ձեռնամուխ լինել դատական համակարգի բարեփոխմանը։ Պետք չէր մի տարի սպասել, ավելին, պետք չէր այս ընթացքում այնպիսի հայտարարություններ անել, որոնց «տակից դուրս գալ» չէին կարողանալու։ Այդպիսով՝ մենք ավելի շատ խնդիրներ առաջացրինք, քան լուծեցինք։

-Այսօր արդեն այդ փոփոխություններն ինչպե՞ս պետք է իրականացվեն, որպեսզի թե հնարավորինս բացառվեն կոռուպցիոն դրսեւորումները, թե դատավորների մասնագիտական որակները հասցվեն մաքսիմալի։

-Դա բազմաշերտ գործընթաց է՝ եւ իրավապահ մարմինների համակարգված աշխատանքի, եւ դատավորների սոցիալ-կենցաղային պայմանների բարելավման, եւ դատարանների բեռնաթափման, եւ վեճերի լուծման այլընտրանքային համակարգի լուծման։ Անհրաժեշտ է նախ ախտորոշել խնդիրները, թիրախավորել նրանք, որոնք պետք է լուծվեն, եւ դրանց համար ճանապարհային քարտեզ մշակել. դա է դատաիրավական բարեփոխումների ռազմավարական ծրագիրը, եւ դրա հիման վրա պետք է ընդունվեր գործողությունների պլան, եւ ամեն օր, ամեն ժամ կատարված աշխատանքների արդյունքը 1-2 տարի հետո ակնառու կլիներ։ Բայց մենք մեկ տարի այդ ուղղությամբ ոչ մի քայլ չձեռնարկեցինք, միայն հայտարարություններ արեցինք, առաջացրինք հասարակական չփարատվող ակնկալիքներ, եւ այնպիսի վիճակ, որ քննադատվեցինք միջազգային առանձին հեղինակավոր կառույցների կողմից։ Սա ոչ մեկիս էլ պետք չէր։

-Հնարավոր համարո՞ւմ եք Դատական օրենսգրքի բարեփոխումը մինչեւ հոկտեմբեր, ինչպես որ սահմանվել է Զեկույցում։

-Իհարկե, եթե արդեն սեպտեմբերին նախաձեռնություն դրսեւորվի, պետք է որ կարճ ժամանակահատվածում դա մտնի օրակարգ։ Իսկ այդ փոփոխությունների առաջարկներով, հույս ունեմ, մասնագետներն են հանդես գալու. կլինի փորձագիտական մարմին, որը որ ապաքաղաքական կլինի եւ առաջնային կհամարի դատական-իրավական քաղաքականությունը։

-Իսկ առաջնային ի՞նչ փոփոխությունների անհրաժեշտություն եք տեսնում Դատական օրենսգրքում։

-Դատական օրենսգիրքը դատարանակազմության մասին փաստաթուղթ է, որ, ընդհանուր առմամբ, հստակեցման կարիք ունի. մենք դեռեւս չունենք, չենք հասնել իրավական այն մշակույթին, որ ընդհանուր գրված իրավական նորմերը ճիշտ մեկնաբանենք, եւ տարակարծիք մեկնաբանությունների տեղիք չտրվի։

-Պրն Սիմոնյան, ի՞նչ հետեւության պետք է հանգել այս Զեկույցից։

-Միակ հետեւությունն այն է, որ պետք է սկզբից մտածենք, հետո խոսենք, իսկ եթե խոսում ենք առանց մտածելու, առանց մասնագիտական հիմնավորվածության, հետո փորձում ենք մեր ասածի «տակից դուրս գալ», վերացական մակարդակում խնդիրներ ենք առաջացնում եւ փորձում ենք «քաջաբար» հաղթահարել դրանք։ Ես խորհուրդ կտամ մեր քաղաքական իշխանության ներկայացուցիչներին եւ նաեւ իրավական համակարգի ներկայացուցիչներին մինչեւ վերջնական եզրակացություններ անելը ավելի լուրջ մասնագիտական հետազոտություններ անել, որից հետո միայն հանդես գալ հայտարարություններով։

Հեղինակ` Միլենա Խաչիկյան