Փաստ ինֆո

‹‹Փաստինֆո››-ի թղթակցի հարցերին է պատասխանում ՀՀ Արդարադատության ակադեմիայի նախկին ռեկտոր, Արցախի Հանրապետության մարդու իրավունքների նախկին պաշտպան Ռուբեն Մելիքյանը:

-Պարոն Մելիքյան, վարչապետի կոչ-հայտարարությամբ կամ հանձնարարությամբ մայիսի 20-ին  արգելափակվեցին դատարանների մուտքերն ու ելքերը, որի կապակցությամբ ներկայացված հանցագործության մասին 5 հաղորդման հիման վրա ՀՔԾ-ն  մերժեց քրեական գործի հարուցումը։ Ձեր գնահատմամբ` ինչո՞ւ քրեական գործ չհարուցվեց:

-Սա գերքաղաքականացված իրավիճակ է և կարծում եմ՝ մեր իրավապահ համակարգը չակերտավոր գերի է ընկել վարչապետի հակասահմանադրական վարքագծին: Չեմ կարծում, որ մեր իրավապահ համակարգն ունակ է անկախ գործել և քրեական վարույթ հարուցել ինքնիրավչության, արդարադատության իրականացմանը խոչընդոտելու և այլ փաստերի վերաբերյալ, որոնք ակնհայտ էին. տասնյակ ժամերով տեսանյութեր կան: Իհարկե, այդ տեսանյութերն իրականության անգամ 1 %-ը չեն պարունակում, բայց ամեն դեպքում ես կզարմանայի, եթե մեր իրավապահ համակարգը քրեական գործ հարուցեր:

Մենք հետևողական ենք լինելու և շատ կոնկրետ իրավական գործընթացներ ենք իրականացնելու: Գրություն ենք ուղարկել Աջափնյակի թաղապետարան, քանի որ մեր քաղաքացիների օգնությամբ պարզել ենք, որ Աջափնյակի դատարանը արգելափակողների թվում եղել է  թաղապետարանի առնվազն 3 աշխատակից և քանի որ արդեն մայիս ամսվա աշխատավարձը վճարվել է, փորձում ենք հասկանալ՝ արդյոք այդ մարդիկ մայիսի 20-ին կատարած աշխատանքի համար վարձատրվե՞լ են, դատարանների այդ հակասահմանադրական արգելափակումը եղել է հարկատուների հաշվի՞ն թե՞ ոչ: Մենք հետևողական ենք լինելու, իշխող քաղաքական ուժը  պետք է խորապես գիտակցի, որ սա մեծագույն սխալ էր, ինչը կարևոր երաշխիք կլինի, որ նման անհեռատես և անհեռանկար քայլեր այլևս չկրկնվեն: Իսկ կոնկրետ այն անձինք, ովքեր վարչապետի հրահանգին հետևելով դատարաններ էին արգելափակում և հաճույքով հարցազրույցներ տալիս տարբեր հեռուստաընկերություններին, թող իմանան, որ մեկ առ մեկ փորձելու ենք այդ մարդկանց, այսօրվա վարչապետի տերմինով ասած, տեղորոշել և վարույթներ նախաձեռնել։ Անկախ նրանից, թե այդ գործընթացը  որքան կտևի՝ հետևողական իրականացնելու ենք և կարծում ենք՝ սա կարևոր գործընթաց է մեր պետության իրավական բնույթը վերահաստատելու համար: Անկախ ամեն ինչից, անգամ եթե տարիներ տևի, այս մարդիկ պետք է դատարանի առաջ կանգնեն, որովհետև նրանց արաքը հանցագործություն էր:

- ՀՔԾ-ի կողմից այս 5 հաղորդումները  մեկ վարույթի ներքո ներկայացնելը իրավական առումով որքանո՞վ է նորմալ:

-Ես կարծում եմ, որ դա շատ ազնիվ քայլ էր: Ես տեղեկություն չունեմ, որ մեկ վարույթի ներքո է եղել, բայց շատ տրամաբանական է, որ մայիսի 20-ին վերաբերող բոլոր գործերը իսկապես 1 վարույթով լինեն, որովհետև բոլորը վերաբերում են գործադիր իշխանության ղեկավարի, վարչապետի, ՔՊ-ի առաջնորդի հորդորի և հրահանգի հիման վրա դատարանների արգելափակմանը, այսինքն դրանք մեկ միասնական դիտավորության շրջանակներում պետք է դիտարկել:

-ՀՀ երկրորդ նախագահ Ռոբերտ Քոչարյանի գործով ՍԴ դիմելու դատարանի որոշումից հետո   նկատվում են ճնշման փորձեր՝  ՍԴ-ի հանդեպ: Մասնավորապես՝ ԱԺ փոխնախագահ  Ալեն Սիմոնյանն ասաց, որ ՍԴ նախագահը պետք է հրաժարական տա: Այս ամենը ինչպե՞ս եք գնահատում, որքանով եք հրաժականի պահանջը պայմանավորում Ռ.Քոչարյանի գործի հետ:

-Իհարկե: Այն դատարանը, որը տվյալ պահին իշխող քաղաքական ուժի քաղաքական նախասիրություններին վերաբերող գործ է քննում, միանգամից հայտնվում է իշխող քաղաքական ուժի գործիչների թիրախում։ Ես չէի սպասում, որ ԱԺ փոխխոսնակը լինելով օրենսդիր մարմնի ներկայացուցիչ, խոսի դատական բարձրագույն մարմնի հրաժարականի մասին: Դա, կարծում եմ, կարող է օգտագործվել ևս մեկ անգամ հաստատելու մեր դատական իշխանության նկատմամբ ծրագրված քաղաքական ճնշումների մասին:

-ՀՀ վարչապետ Նիկոլ Փաշինյանն օրերս հայտարարեց, որ վեթթինգի պրոցեսն արդեն սկսել է, սակայն օրենսդրական որեւէ փոփոխություն դեռ չի կատարվել: Հնարավո՞ր է նման պայմաններում վեթթինգ իրականացնել:

-Ես չգիտեմ՝ իշխող քաղաքական ուժը, վարչապետը վեթթինգ ասելով ինչ է հասկանում, գուցե մայիսի 19-ին մի բան էր հասկանում և հունիսի 5-ին՝ մեկ այլ բան։  Ամեն դեպքում, եթե վեթթինգը դիտարկենք որպես գոյություն ունեցող բացառիկ իրավական գործիք, ապա բնականաբար դրա համար անհրաժեշտ են օրենսդրական նախագծեր։  Մենք շատ մեծ կասկած ունենք՝ գործող Սահմանադրության պայմաններում վեթթինգի գործիքի կիրառման տեսական հնարավորության մասին: Ի դեպ, ես հիշում եմ, որ որոշ ժամանակ առաջ «Իմ քայլը» խմբակցության ղեկավարը նշում էր, որ մի 2 ամիս է, ինչ նախագիծ են մշակում և շուտով այն կհանձնեն հանրության դատին։ Մենք էլ համբերատար սպասում ենք, թե երբ է նախագիծը հրապարակվելու, որպեսզի կարողանանք դատողություններ անել: Ամեն դեպքում՝ բոլորի համար ակնհայտ է, որ սա քաղաքական պրոցես է և եթե մարդիկ կային, ում համար դա այդքան էլ հասկանալի և ակնհայտ չէր, ապա վարչապետը փարատեց բոլորի կասկածները՝ նշելով, որ դատարանների արգելափակման նպատակը ցույց տալն էր, որ ինքը որևէ առնչություն չունի դատական իշխանության հետ, բնականաբար, ենթատեքստը չի կարող այլ լինել, քան դրա նախորդ օրը դատարանի կայացրած որոշումը, որը շատ մեծ կարևորություն ուներ՝ իշխող քաղաքական ուժի օրակարգի տեսանկյունից:

-Ո՞րն է այս վեթթինգի պրոցեսը նախաձեռնելու նպատակը և ինչու՞ վարչապետը հենց հիմա որոշեց խոսել այդ մասին:

- Մենք չգիտենք իրական խնդիրները, ընդամենը լոզունգներ են, որոնցով կերակրվում է մեր հասարակությունը և հիմա մարդկանց հարցնել մեր դատական համակարգի խնդիրների մասին՝ արդեն կասեն, որ բոլորը կոռումպացված են և այլն։  Իրականության հետ որևէ կապ չունեցող պատկերացում է ձևավորված մեր հասարակության մեջ և իշխող քաղաքական ուժը հասարակական սխալ կարծիքի ձևավորման մեջ շատ մեծ դեր ունի: Դրա նպատակը մեկն էր՝ ստանալ իրավիճակ, երբ դատական իշխանությունը կլինի գործող քաղաքական ուժի նախասիրություներին համապատսախան, բայց, բարեբախտաբար, մեր դատական իշխանության համակարգը զարգացման տևական ճանապարհ է անցել և հատկապես վերջին 5-10 տարիների ընթացքում արդեն իսկ որակական փոփոխություններ է կրել: Ձևավորված են և գոյություն ունեն տասնյակ  դատավորներ, դատական  իշխանության ներկայացուցիչներ, որոնք հավատարիմ են դատավորի բարձր կոչմանն ու ընկալում են այն: Ես զարմացա, որ վարչապետը նորից կրկնեց իր նախկին արտահայտությունը՝  «ո՞վ պետք է իմ հրահանգը չկատարի, եթե ես որոշեմ հրահանգներ տալ»: Ես զարմացած եմ, որ վարչապետը այնքան անծանոթ է դատական իշխանությանը, որպեսզի կարծի, որ չկան մարդիկ, որոնք ունակ են չկատարելու որևէ գործադիր իշխանության ղեկավարի հրահանգ: Այս ամենը՝ շատ ցավալի է, որովհետև գործող քաղաքական իշխանությունը մեծ հանրային աջակցություն ունի և իսկապես կարող է շատ պրոդուկտիվ բարեփոխումների սկիզբ դնել։ Ինչպես նշեցի դատական համակարգը բավական դրական ցուցանիշներ է գրանցել՝ միաժամանակ ունենալով բավական խնդիրներ: Կարող էին այդ խնդիրները գույքագրվել և իսկապես լուծվել: Այսօր մեր դատական իշխանությունը, ցավոք, գտնվում է հետընթացի փուլում, որովհետև արհեստականորեն նվազեցվում է դատական իշխանության հեղինակությունը, թիրախավորվում են այն դատավորները, որոնք կոնկրետ դատական գործերով կայացրել են իշխանությանը ոչ հաճո որոշումներ, ընդհուպ մինչև քաղաքական մակարդակով 15 տարի առաջ պաշտպանված դեսերտացիայի քննարկում։ Ցավոք՝ շատ վատ շրջան ենք թևակոխել, որից լավագույն դեպքում կարող ենք դուրս գալ առանց կորուստների: Ես չեմ կարծում, որ դատական իշխանության տեսանկյունից կարող ենք ունենալ ավելի լավ իրավիճակ:

-Ապրիլյան քառօրյա պատերազմի հանգամանքները ստուգելու համար քննիչ հանձնաժողով ստեղծվեց, դրա  ղեկավարը Անդրանիկ Քոչարյանն է, որի հետ կապված բազմաթիվ չփարատված կասկածներ կան և այս առումով որքանո՞վ է ճիշտ նրա մասնակցությունը ապրիլյան դեպքերի հանգամանքների պարզաբանմանը։ Արդյոք կարիք չկա, որ իշխանությունը հենց իրենից սկսի վեթթինգը:

-Առհասարակ ես կարծում  եմ, որ եթե քաղաքական ուժը ինչ-որ ոչ ստանդարտ միջոց է ձեռնարկում, ապա նախ այն պետք է փորձարկի իր վրա: Ինչպես նախկինում էր, մարդիկ ովքեր կամուրջ էին կառուցում, առաջինն էին կամրջի տակ կանգնում: Ինչ վերաբերում է այս հանձնաժողովին, ապա ես երկակի վերաբերմունք ունեմ դրա նկատմամբ. մի կողմից արհեստական ձևով մեր հասարկության մեջ բազմաթիվ միֆեր են մտցվել ապրիլյան պատերազմի հետ կապված և ես չեմ բացառում, որ եթե հանձնաժողովը աշխատի օբյեկտիվ, ինչի հավանականությունը, ցավոք, բարձր չէ, մենք կարող ենք ունենալ այդ միֆերի վերացում: Ուզում եմ հիշեցնել, որ ներկայիս վարչապետը 2016թ.-ին շատ դրական հոդված էր տպագրել, որտեղ այդ նույն միֆերի մասին էր խոսում: Հույս ունեմ, որ Փաշինյանը կվերադառնա այն մտայնությանը, որը ուներ 2016-ի կեսերին և այս հարցին շատ ավելի սթափ կնայի: Մյուս կողմից, հաշվի առնելով հանձնաժողովի ձևավորման համատեքստը, հիմքեր կան ենթադրելու, որ այն ունի Արցախի ռազմաքաղաքական ղեկավարության հետ ձևավորված եւ  հանրային դաշտ տեղափոխված հակադրության շրջանակներում ինչ-որ բաներ ապացուցելու նպատակ: Կարծում եմ հանձնաժողովի գործունեության սկզբնական շրջանն ավելի մեծ հնարավորություն կտա հասկանալու այն դրական թե բացասական ուղղությամբ է շարժվելու, նաև շատ կարևոր է, որպեսզի սառը դատողություներ լինեն անվտանգության երևույթների հետ կապված: Արցախի ՄԻՊ գրասենյակը ծավալուն փաստահավաք գործունեություն է իրականացրել, մենք ունենք որոշակի նյութեր, որոնք չենք հրապարակվել:

Հեղինակ՝ Սոնա Գևորգյան

Աղբյուր` Փաստինֆո