Փաստ ինֆո

«Մրցակցություն եմ տեսնում, թե ով ավելի դիպուկ կհայհոյի, ով ավելի գռեհիկ կխոսի։ Ընդ որում դա ավելի շատ երևում է սոցիալական ցանցերում», - «Փաստինֆո»-ի հետ զրույցում ասաց հոգեբան Կարինե Նալչաջյանը՝ նկարագրելով վերջին շրջանի փոփոխություններին զուգահեռ հասարակության պահվածքը։ Նրա հետ զրուցել ենք հեղափոխությունից առաջ և հետո մարդկանց հոգեվիճակի փոփոխություններից,  քաղաքական վերջին հայտարարությունների հասարակության վրա թողած ազդեցությունից։

- Հեղափոխությունից հետո, կարծես,  ստեղծվել է մի իրավիճակ, երբ իշխանությանը քննադատողները, որոնք ըստ երևույթին նրանց դեմ չեն, պարզապես մատնանշում են որոշ սխալներ կամ բացթողումներ, համարվում են հակահեղափոխականներ։ Արդյոք սա չի՞ տարանջատում հասարակությանը։

Ցավոք սրտի այդ տարանջատումը կա։ Դա հնչել է շատ հստակ՝ սև ու սպիտակ։ Ոգևորվածները սպիտակներն էին, իսկ մարդիկ, որոնք ըստ էության դեմ չէին, բայց ունեին հարցեր, բոլորը հայտնվեցին սև տիրույթում։ Այդ տրամադրվածությունները, դիրքորոշումները շարունակում են մնալ բավականին կայուն, եթե չասենք խորանում են և իրենց մեջ ընդգրկում նորանոր բովանդակային ոլորտներ։ Եթե ամենասկզբում սևն ու սպիտակը վերաբերում էր հայաստանյան հասարակությանը, ապա այժմ հասել է նույնիսկ Հայաստան-Արցախ տարաբաժանմանը, ինչը մեզ համար ոչ միայն կենսականորեն կարևոր է, այլ ուղղակի լինել-չլինելու հարց է։ Վտանգավոր զարգացումներ են, որոնց դիմացն առնել է պետք։

- Կա՞ վտանգ, որ Հայաստան-Արցախ այդ տարանջատումից կտուժի  միասնականությունը։

- 90-ականների սկզբին այդ տարանջատումը նույնպես որոշակիորեն կար։ Դա թուրք-ադրբեջանական պրոպագանդայի խայծն էր, որն ինչ-որ չափով կուլ էին տվել։ Բարեբախտաբար հնարավոր եղավ դա արագ հաղթել, քանի որ մեր ժողովուրդը հասկացավ, որ Արցախի և Հայաստանի միասնությունը սրտի աշխատանքի նման է՝ չի կարելի կանգնեցնել։ Ժողովուրդը քաղաքականապես, ազգային մտածողության տեսակետից իմաստնացավ և առաջ գնաց։ Սակայն այս աստիճան դեռ չէր հասցրել խորանալ։ Հիմա սոցցնանցերն էլ մեծ դեր ունեն բոլորիս դիրքորոշումներում։

Այդ մահացու տարանջատումը մեծ տարածում է գտնում և ակնհայտորեն քարոզվում է։ Սա մեր ամբողջության, Հայաստանի վերջն է լինելու։ Չի՛ կարելի մարդկանց տրամադրել իր մյուս կեսի դեմ։ Արցախի ռազմաքաղաքական իշխանությունում մարդիկ են, որոնք մեծագույն ավանդ ունեն հայրենիքի ստրատեգիական նշանակություն ունեցող հարցերում։ Նրանցից յուրաքանչյուրը մի լեգենդ է։ Եվ մեկ էլ կտեսնենք հնարավոր բոլոր սերիալները դիտած մի կին սոցցանցերում մեր հերոսներին ամենավատ որակումներն է տալիս։ Այս աստիճան իջնել և ընկնել պետք չէ։ Հուսամ՝ մեր ժողովրդի իմաստնությունը թույլ կտա սթափվել ու հասկանալ, որ չի կարելի այսպես։

-Ինչպիսի՞ն էր հասարակական տրամադրվածությունը մեկ տարի առաջ և հիմա։

-Հոգեբանության մեջ կա մի հասկացություն՝ գագաթային ապրումներ։ Դրանք եզակի դրական ապրումներ են, որոնք ունեցել է ժողովրդի այն հատվածը, որը մեծ ոգևորությամբ և հույսերով մասնակցել է այդ ողջ գործընթացին։ Բնականաբար այդ հատվածի ինքնագնահատականը բարձրացել է, քանի որ կարողացել է փոփոխություններ անել, կոտրել է անկարողության զգացողությունը։ Հեռու եմ այն մտքից, որ այդ գործընթացին մեր ողջ ժողովուրդն է մասնակցել։ Կային որոշակի խմբեր, որոնք հարցեր, վերապահումներ ունեին։ Սակայն չենք կարող ժխտել, որ ժողովրդի մեծամասնությունը մասնակցեց. այնքան սրված էր ատելությունը, բացասական վերաբերմունքը նախկին իշխանությունների նկատմամբ, որ մարդիկ մեծագույն ոգևորվածությամբ գնացին դրան։

Շատ խոսվեց էյֆորիայից, բայց դա պահի ոգեշնչումն է։ Հիմա տեսնում եմ, որ այդ հրապարակային տրամադրություններն արդեն չկան։ Ոգևորվածությամբ և մեծ հույսով այդ գործընթացներին մասնակցածների մոտ մնացել է տրամադրության իներտություն։ Բայց նրանք սպասում են ինչ-որ դրական փոփոխությունների։ Դա մեր հսարակության ավելի հուզական խումբն է, որ արագ է ներշնչվում։ Սակայն եկեք խոստովանենք, որ ինչ-որ շոշափելի փոփոխություններ չենք տեսնում, նույնիսկ ընդհակառակը՝ այնպիսի արժեքներ են մեզ մատուցվում... Ազգովի ֆիքսվել ենք գոտկատեղից ներքև թեմաների վրա։ Այն, ինչ մեր ազգի համար այսօր ակտուալ չէ։ Հեղափոխության մասնակցած ժողովուրդ, սակայն,  այլ երազանքներով է գնացել։

Այսօր կան հիասթափված մարդիկ։ Որոշների դիրքորոշումն այնքան ամուր է, որ ցանկություն չունեն դրանից հրաժարվելու։ Մարդու համար հեշտ չէ ասել,  որ սխալվել է։ Այստեղ նաև իրականությունը զգալու հարց կա։ Վատ է, երբ անհատը կորցնում է իրականության զգացողությունը, ապրում ֆանտազիաների աշխարհում։ Ստեղծել է միջավայր, որտեղ ցանկալին որպես իրականություն է ընկալում։ Սակայն նկատելի է, որ այդ մարդկանցից շատերն արդեն տեղափոխվում են այդ էմոցիոնալ իրավիճակներից դեպի իրականություն։ Նրանք այլևս չեն ցանկանում սնվել խոստումներով։ Վերջակետ խոստումներին և անցում դեպի խոստումների իրականացում։

- Ինչպե՞ս են ազդում մարդկանց հոգեբանության վրա  բարձր մակարդակից ամեն օր արվող  հայտարարությունները՝ «ասֆալտին փռելու», «սեւազգեստ մարդկանց», «ենթադրյալ դավադիր ուժերի» վերաբերյալ։

-Ամեն օր ինչ-որ մի նոր հայտարարություն՝ ինչ-որ մի նոր անակնկալ է բարձր մակարդակից արվում։ Դա իսկապես խուճապ է առաջացնում մարդկանց գլուխներում։ Հասարակությունն ուզում է հասկանալ տրամաբանորեն ինչ է կատարվում։ Եթե տրամաբանության տեսակետից նայենք, բռնությունն անընդունելի է լինի դա փողոցում, թե տանը։ Մենք բռնությունը մերժող մշակույթ ենք։  Թող մեզ չսովորեցնեն, որ բռնությունը վատ է։  Հիմա տեսնում ենք, որ բռնության ամենազազրելի արտահայտություններ են օգտագործվում՝ «սրա գլուխը կջարդեմ», «ասֆալտին կփռեմ»։ Դրանք բռնության կոչեր են, որոնք կանխել է  պետք։ Սակայն մեր իրավապահ մարմինները, չգիտես ինչու, չեն խառնվում, երբ Հայոց կաթողիկոսի և մեր սրբությունների նկատմամբ բռնություն են իրականացնում։ Ոստիկանների, ուժայինների առաքելությունը  անընդունելի երևույթները համակարգված ձևով կանխելն է։  Երբ մարդը բախվում է ոչ նորմատիվի հետ, և համապատասխան ստրուկտուրաներն իրենց դերն ու գործառույթը չեն կատարում, արդեն տեղի է ունենում ինքնաբուխ պատիժը։ Եթե բռնությունը չի կանխվում օրինական կերպով, մարդիկ ներքին մղումներով սկսում են իրենք դա անել։

Վատ է, երբ հասարակությունը մնացել է արդարադատությունն իրականացնելու մղումներին։ Պետությունը պետք է կանգնեցնի բռնությունը, որպեսզի չլինեն ինքնաբուխ պատիժներ։

- Ի՞նչ միտում ունեն այսօր քարոզվող արժեքները։

- Դարձել ենք շատ խոցելի, ինչի իրավունքը չունենք, քանի որ լավ գիտենք՝ ինչ իրավիճակում ենք ապրում։ Մարդկանց երբեմն թվում է՝ իրենց անհատական կյանքը կապ չունի այն ամենի հետ, ինչ տեղի է ունենում Հայաստանում կամ Արցախում։ Անհատին կարող է թվալ, որ այս գործընթացներն իր տանն այդքան էլ մոտ չեն, սակայն դա ինքնախաբեություն է։ Այն, ինչ տեղի է ունենում Հայաստանում կամ Արցախում մեր ընտանիքի, մեր բոլորի խնդիրներն են՝ մասնավորապես մեր այսքան քաղաքականացված երկրում։ Չի կարելի մարդկանց թյուրիմացության, շմոթմունքի մեջ դնել։ Ոչ միայն երկրում, այլև մարդկանց գլուխներում քաոս ստեղծելը մեր երկրի անվտանգությանն է սպառնում։

Նախկին իշխանությունների ամենամեծ սխալն իրականության զգացումը կորցնելն էր։ Կա մի մոդայիկ դարձած արտահայտություն՝ թքած ունենալու արվեստ։ Նրանք շատ լավ տիրապետում էին այդ արվեստին։ Այժմ էլ պրոցեսները պետք է ռեալ հասկանալ, վերլուծել, հասկանալ՝ ուր ենք գնում։ Իրականությունից այդքան կտրվել և այսօր խոսել ժողովրդի մասին՝ չունենալով ժողովրդի հենարանը, մեկ ուղղություն ունեցող  ճանապարհ է։

Աղբյուր` Փաստինֆո