Փաստ ինֆո

Դուք էլ դարձաք պալատական՝ այսպես շնորհավորեց Հայաստանի ճարտարապետներին Երևանի քաղաքապետի առաջին տեղակալ Կամո Արեյանը՝ 2018-ի մարտի 17-ին, երբ ճարտարապետների միությունն իր վերջին համագումարն էր անում՝ վերակազմավորվելով իբրև ճարտարապետների պալատ: Թվում էր՝ «Ճարտարապետական գործունեության մասին» ՀՀ օրենքի ընդունմամբ և ճարտարապետների պալատի ձևավորմամբ արդեն իսկ այս մասնագիտական համքարությունը լուրջ հնարավորություն էր ստանում ինքնակարգավորման միջոցով նախ՝ իրենց ներսում, ապա՝ նաև՝ դրսում բարձրաձայնելու ոլորտում առկա խնդիրները՝ սկսելով ըստ առաջնահերթությունների լուծել դրանք: Սակայն, արդեն տևական ժամանակ ճարտարապետները որպես մասնագիտական հանրություն անգամ դժվար են մեկ հարկի տակ հավաքվում:

Գուցե պատճառը ժամանա՞կն է, ժամանակները՝ խառն են ու խրթին, փոփոխություններով լի: Ինչևէ:

Երկու ամիս կլինի՝ ճարտարապետ Հրաչ Պողոսյանը գործընկերներին հրավիրում է զրույցի՝ ճարտարապետության շուրջ: Հանդիպումների ֆորմատը բաց է, հանրային շրջանակները նույնպես կարող են մասնակցել, ընդ որում, յուրաքանչյուր հանդիպում ունենում է որոշակի թեմա և կոնկրետ զեկուցող:

Հրաչ Պողոսյանի ներկայացմամբ՝ ճարտարապետներին մեկտեղելու նախաձեռնության առիթը եղել է լիցենզավորման գործընթացը, ինքը լիցենզավորման և որակավորման հանձնաժողովի  նախագահը լինելով և առիթ ունենալով կարճ ընթացքում տեսնել բազմաթիվ ճարտարապետների՝ նրանց կատարած աշխատանքներով հանդերձ, ճարտարապետ-գործ համատեքստում, երբ նաև` հեղինակը ներկայացնում է իրեն ու իր նախագծածն ու կառուցածը, խոսում դրա մասին, ասես միանգամից կարճ շարժանկարի նման նրանցից յուրաքանչյուրին տեսել ու լսել է:

Հրաչ Պողոսյանն անկեղծանում է՝ «բավական անմխիթար է վիճակը, հանգեցինք նրան, որ էսպես շարունակել չի լինի: Ճարտարապետներին, որոնք դիմում էին արտոնագիր ստանալու համար, կարելի է բաժանել 3 խմբի՝ 10 տոկոս՝ իսկական ճարտարապետներ, ապա՝ ճարտարապետներ, որոնք գիտեն իրենց մասնագիտությունը, բայց երկնքից աստղեր չեն իջեցնում , սակայն ճարտարապետ են և մի խումբ կա ճարտարապետների, որոնք շատ հեռու են էս մասնագիտությունից»:

Ըստ նրա՝ կարևոր է որ ճարտարապետը բազմակողմանի զարգացած, լայնախոհ մարդ լինի, եթե նա լայնախոհ չի, մյուս արվեստներից անտեղյակ է՝ երաժշտություն, կերպարվեստ, պատմություն չգիտի, զուտ նեղ մասնագետ է, լավ ճարտարապետ չի կարող լինել, ինչը նշանակում է՝ լավ գործ անել չի կարող, ի վերջո, ճարտարապետը հայեցակարգ պիտի ունենա: «Դժբախտաբար, տեսանք, որ մեծամասնությունն էդպիսին չի և որոշեցինք ստեղծել մի հարթակ, կոչ անել և հավաքել ճարտարապետներին` ճարտարապետների պալատում: Առաջին օրը ես ուղղակի հրավիրեցի նրանց զրույցի և պատմեցի, թե ինչպիսին է վիճակը: Ասի՝ չի կարելի այսպես շարունակել, հարկավոր է՝ մենք ինքներս մեզ ինքնաքննադատաբար գնահատենք և մեր արատները փորձենք վերացնել: Իհարկե, կային մարդիկ, որ ասում էին՝ նամակ գրենք Փաշինյանին, սա, նա անենք: Բայց Փաշինյանը արդարացիորեն կարող է ասել, չէ՝ եղբայր, դուք ստեղծել եք ճարտարապետների պալատ, որն ինքնակարգավորող մարմին է, ուրեմն՝ կարգի գցեք ձեր ոլորտը»:

Առաջին խնդիրներից մեկը, որ կարևորում էր Հրաչ Պողոսյանը, ճարտարապետության տեսաբանների գրեթե բացակայությանն էր վերաբերվում: Նրա ներկայացմամբ՝ տեսաբանների տեղը բաց է ճարտարապետության ոլորտում: «Իհարկե, գիտեմ, որ մնացած ոլորտներում էլ այս առումով բարվոք վիճակ չէ, բայց մեզ մոտ առավել քան զգալի է, քանի որ մեր օրերում ստեղծվում են գործեր, բայց դրանց վերաբերյալ մասնագիտական կարծիք չի հնչում: Ընդ որում, ոչ լավը, ոչ՝ վատը: Մինչդեռ, դա շատ կարևոր է, եթե չես գնահատում որևէ ճարտարապետական գործ մասնագիտական հայացքով, ուրեմն, ոչ մասնագետներին ես դաշտը թողնում, իսկ նրանց համար դժվար է զանազանել ինչն է լավ, ինչը՝ վատ: Եվ հաճախ թելադրող են դառնում սոցցանցերը»: Ճարտարապետն այն կարծիքին է, որ պետք է մշտապես վերլուծել, քանզի առանց գնահատելու առաջխաղացում դժվար է պատկերացնել: Ընդհանուր առմամբ, ճարտարապետներն այսօր լսելի լինելու խնդիր ունեն և… որոնումների մեջ են:

Այս հանդիպումներից երկուսին ինքս էլ ներկա եմ եղել. մասնակցում են տարբեր սերունդների ներկայացուցիչ ճարտարապետներ, առավելաբար՝ ավագ սերնդի ներկայացուցիչներ, որ երկար հիշում են խորհրդային ժամանակները, այդ տարիներին գործող մասնագիտական կառույցները, ապա՝ համեմատություններ անցկացնում Երևանի ու Փարիզի, Երևանի ու Լոնդոնի, Երևանի ու Հռոմի, Երևանի ու Նյու  Յորքի, Տոկիոյի և այլ մեգապոլիսների միջև, անդրադառնում գլխավոր ճարտարապետներին, ճարտարապետի ինստիտուտից հրաժարվելուն կամ դրա անհրաժեշտությանը, սովորոբար, լինում են մեկ-երկու հոգի` բացակա ճարտարապետների բոստանը քար շպրտողներ, ընդ որում, նաև՝ այնպիսին, որ, ասենք, այդ օրը Երևանում գտնվելով գործընկերներից մեկի հետ թևանցուկ պատիվ է արած լինում ներկա գտնվել մասնագիտական հավաքին՝ այսպես ասած՝ ճարտարապետական խնդիրների շուրջ «խորաթա անելու» միտումով: Ասենք, այդ «խորաթան», թե՞ հաթաթան, կարող է լինել այս մոտիվով՝ ինչու՞ ճարտարապետների միությունը չպահպանեցիք, ինչու՞ պալատ դարձավ այն, ինչու՞ պալատն ունի էթիկայի հանձնաժողով, որ ուղղակի հարցում է պարունակում՝ մոտավորապես՝ այս հանգի՝ ինչու՞ ես չեմ կարող այսինչին կամ այնինչին ուզածիս պես քննադատելով ազատորեն /իմա՝ հիշոցներով/ արտահայտվել և այլն, և այլն: Հարց է ծագում՝ ի՞նչն է խանգարում միության փոխարեն՝ պալատի շրջանակներում մասնագիտական էթիկային համահունչ տեսակետներ հայտնելուն:

Իհարկե, հանդիպումից-հանդիպում ակտիվությունը կարծես մեծանում է և դահլիճում ազատ տեղերի թիվը նվազում, ինչն արդեն իսկ առաջընթաց կարելի է համարել, մանավանդ, եթե դիտարկենք, որ հայտնի ճարտարապետ-ակտիվիստներն այսօր պետական պաշտոնյաներ են և պետականաշինության ու քաղաքային տնտեսության բնագծում են ստեղծագործում:

Իսկ ավագ պալատականները, այս դեպքում՝ ճարտարապետների գիլդիայի, սովորաբար, դանդաղ են շարժվում: Եվ ճարտարապետության բնագավառում երեք կանոնով՝ օրենքով, օրենքով և դարձյալ օրենքով առաջնորդվելու միջակայքում էլ երազում, որ ասենք, Վերածննդի դարաշրջանի Ֆլորենցիայում հայտնի ազդեցիկ ազնվատոհմի՝ Մեդիչիների, ի մասնավորի՝ Լորենցո Մեդիչիի հանգույն, որն իր տիրակալության տարիներին հովանավորել է Բոտիչելիին, Միքելանջելոյին ու Լեոնարդո դա Վինչիին, հայազգի մեծահարուստ Սամվել Լիմինդովիչն էլ, օրինակ՝ հայ ճարտարապետների նախագծերը հովանավորի:

Բնականաբար, ճարտարապետներից մեկի այս երազանքը միանգամից բախվում է Փակ Շուկայի կամարակապ առաստաղին:

Հեղինակ՝ Անահիտ Եսայան

Աղբյուր` Փաստինֆո