Փաստ ինֆո

Ինչպես հայտնի է, հանրային հնչեղություն ունեցող քրեական գործով ցուցմունքները մամուլի կողմից հրապարակելը ՀՔԾ-ն դիտարկել է ՀՀ քրեական օրենսգրքի 342-րդ հոդվածով նախատեսված արարք (նախաքննության կամ հետաքննության տվյալները հրապարակելը) եւ քրեական գործ հարուցել։ Այս համատեքստում նախաքննական տվյալների հրապարակման եւ առհասարակ, նախաքննության փուլում քրեական գործով տվյալների հրապարակման նկատմամբ վարույթն իրականացնող մարմնի կողմից կիրառվող սկզբունքների մասին զրուցել ենք իրավաբան Ռուբեն Մելիքյանի հետ։

-Պրն Մելիքյան, այս պարագայում, երբ ԶԼՄ-ն օրենքով սահմանված կարգով չի նախազգուշացվում նախնական քննության տվյալների հրապարակման անթույլատրելիության մասին, որքանո՞վ է նրա վրա տարածվում ՀՀ քրեական օրենսգրքի 342-րդ հոդվածը։

-Նախ ասեմ, որ ես այն կարծիքին չեմ, թե նախաքննական գաղտնիքը հրապարակելը կամ դատավարությանը վերաբերող մի շարք այլ հանցակազմեր պետք է անխզելիորեն կապել նախազգուշացման հետ, որովհետեւ հանցակազմի առկայությունը օրենքում արդեն իսկ հուշում է, որ անձը կարող է իր վարքագիծը կանխատեսելի համարել։ Սակայն լրատվամիջոցը, որպես իրավաբանական անձ, ինչպես եւ այլ իրավաբանական անձինք, քրեական պատասխանատվության ենթակա չէ։ Ուրեմն՝ խոսքը կարող է վերաբերել լրատվամիջոցների աշխատակիցներին, տվյալ դեպքում՝ լրագրողների։ Բայց լրագրողների դեպքում էլ գործում են լրացուցիչ կարգավորումներ, որոնք վերաբերում են տեղեկատվության աղբյուրների գաղտնիությանը։ Այս տեսանկյունից ես մի փոքր դժվար եմ պատկերացնում, թե ինչ դատավարական միջոցներով է հնարավոր պարզել, թե ով կամ ովքեր են տեղեկատվության աղբյուրը։ Այսինքն՝ լրագրողը հարցաքննվելու դեպքում կարող է հղում անել Եվրոպական դատարանի նախադեպային իրավունքին, ըստ որի՝ ինքն ամենեւին պարտավոր չէ բացահայտել իր աղբյուրները եւ տեղեկատվություն ներկայացնել իրավապահ մարմիններին՝ առանց պատասխանատվության որեւէ հնարավորության։ Մյուս նկատառումը այս հարցի շուրջ այն է, որ վարույթ իրականացնող մարմինը հայտարարել է նախաքննության ավարտի մասին։ Իհարկե, գործը դեռ չի ուղարկվել դատարան, բայց հաշվի առնելով, որ վարույթ իրականացնող մարմինը իր մասով նախաքննությունն ավարտել է, կարծում եմ՝ նախաքննական գաղտնիքի դերը շատ ավելի նվազ է համեմատությամբ նրա, եթե ավարտ հայտարարված չլիներ։

- ՀՔԾ-ի այս հայտարարությունը որքանո՞վ է իրավաչափ, եթե չի տարածվում իրավաբանական անձի, այս դեպքում՝ լրատվամիջոցի վրա։

-Ես կարծում եմ, որ պետք է տարբեր դիտակյուններից նայել, եւ հաշվի առնել, որ սա կարող է կանխիչ նշանակություն ունենալ լրատվամիջոցներին տեղեկատվություն փոխանցողների համար։ Եվ եթե այս հայտարարությանը չհետեւեն կոնկրետ լրատվամիջոցների նկատմամբ որոշակի ճնշումներ, ապա պնդել, որ ՀՔԾ-ի հայտարարությունը իրավաչափ չէ, ես կդժվարանամ։

-Դեպքեր են եղել, երբ նախաքննության տվյալներ են հրապարակվել ոչ թե մամուլի, այլ բարձրաստիճան պաշտոնատար անձանց կողմից։ ՀՔԾ-ի կողմից օրենքի մեկնաբանության այս համատեքստում արդյո՞ք նման դեպքերում եւս գործեր հարուցելու անհրաժեշտություն չի եղել։

-Շատ կարեւոր հարց եք բարձրացնում։ Այն իրավական կարգավորումները, որ ներկայացրի, վերաբերում են նաեւ պետական պաշտոնյաներին։ Հաճախ հարց է առաջանում, թե գործադիր մարմնին որտեղի՞ց են հայտնի, օրինակ, նախաքննական անկախ մարմնի կողմից քննվող գործերի մանրամասները, որ երբեմն հանրայնացվում են մինչ այդ մարմնի կողմից պաշտոնապես հրապարակվելը։ Այսինքն՝ եթե մենք գնում ենք նախաքննական տվյալների առավել լուրջ պաշտպանությանը, ապա այո, սա եւս պետք է հաշվի առնել եւ հարցադրումներ կատարել գործադրի կողմից նախ տեղեկատվություն ստանալու, ապա նաեւ՝ հրապարակելու օրինաչափության վերաբերյալ։

-Տվյալ դեպքում գործ ունե՞նք նախաքննության օբյեկտիվության սկզբունքի խախտման հետ։

-Խոսքը վերաբերում է ոչ թե օբյեկտիվության խախտման, այլ նախաքննական տվյալների ոչ իրավաչափ փոխանցմանը։ Նախաքննական տվյալը հանրայնացնելու իրավունքը պատկանում է քննիչին։ Ուրեմն՝ արդյո՞ք քննիչը իրավասու է այդ տեղեկությունները փոխանցել գործադիր իշխանության մարմիններին, որոնք իրենց հերթին կարող են հանրայնացել։ Սա լուրջ հարցադրում է, եւ կարծում եմ, որ պատասխանը չպետք է դրական լինի։

-Գործող քրդատում տեսնու՞մ եք փոփոխությունների անհրաժեշտություն, ըստ որի` վարույթն իրականացնող մարմինը նախաքննական տվյալներ հրապարակելիս հաշվի կառնի դատավարական կողմերի կարծիքները՝ հատուկ ուշադրություն դարձնելով մասնավոր կյանքի պաշտպանությանն ու խոցելի խմբերի կրկնակի վնասումը բացառելուն։

-Ես տեսնում եմ ամբողջովին նոր քրեական դատավարության ընդունման անհրաժեշտություն, եւ ինքս, մասնակից լինելով դրա նախագծի մշակման աշխատանքներին, կարող եմ ասել, որ այս հարցերը նորովի լուծումներ են ստացել։ Դրանք վերաբերում էին նախաքննական գաղտնիքի ռեժիմի փոփոխությանը։ Շատ մասնակիցներ չգիտեն էլ, թե որտեղ է սկսվում եւ ավարտվում նախաքննական գաղտնիքը։ Կամ, ինչպե՞ս ենք մենք երաշխավորում, որ քննիչը իր լիազորությունները չի չարաշահի եւ մեղադրանքի կողմի համար ցանկալի տեղեկությունները հանրությանը չի տրամադրի՝ լռության մատնելով այն տեղեկությունները, որոնք հակառակի մասին են վկայում։ Այսինքն՝ բազմաթիվ խնդիրներ կան, որ համակարգային լուծում են պահանջում։

Լուսանկարը՝ Արմենպրեսի

Հեղինակ` Միլենա Խաչիկյան