Փաստ ինֆո

Քսանամյա Սոնա Մկրտչյանը հինգ տարեկան էր, երբ վերցրեց գրիչն ու արեց գրելու իր առաջին փորձերը: Ամեն ինչ բարեհաջող էր, մինչ այն պահը, երբ տանը նկատեցին, որ երեխան ձախով է գրում: Դե, դրանում արտասովոր ոչինչ չկար, համենայն դեպս, չպետք է լիներ: Բայց Սոնան լավ է հիշում` իրականում ամեն ինչ  այդքան էլ սովորական չէր. «Մի օր մայրս վերադարձավ ծնողական ժողովից ու ասաց, որ լուրջ խոսակցություն ունի ինձ հետ. թեման` ձախով գրելս էր: Իրեն դպրոցում ասել էին, որ դա տարօրինակ է, շեղում է, ու պետք է անպայման փոխել»: Այդ օրվանից հետո սկսվել էր Սոնայի «կռիվը»: Ամեն անգամ գրիչը վերցնելիս ուզում էր ձախով գրել, առհասարակ, ամեն ինչ ձախով էր անում, բայց երբ տանը տեսնում էին, փորձում էին փոխել, անգամ կոնֆետ էին խոստանում դրա դիմաց. «Եկավ մի շրջան, երբ ես համառորեն չէի գրում, բայց հետո աստիճանաբար նահանջեցի, ու սկսեցի գրել աջով, թեպետ մնացած բոլոր գործողությունները շարունակում եմ ձախով անել»,-պատմում է Սոնան։

Առհասարակ, ձախլիկությունը մարդու մոտ ձևա­վորվում է կյանքի 1-2-րդ տարում, երբ ուղեղն արդեն բավականաչափ զար­գացած է, և հստակ երևում է համա­պատասխան կիսագնդի դոմինանտությունը. ձախլիկների մոտ առավել զարգացած է աջ կիսագունդը, որը պա­տասխանատու է աբստրակտ և ստեղ­ծագործական մտածողության համար, ինչի արդյունքում ձախլիկներն ավելի տպա­վորվող են եւ զգացմունքային, իսկ աջլիկների մոտ զարգացած է ձախ կիսագունդը, որն իր մեջ ներառում է տրամաբանության եւ դա­տողության կենտրոնները: Այսինքն` սա բնությամբ պայմանավորված առանձնահատկություն է, որի վրա ներգործելու անհրաժեշտություն ամենեւին չկա:

Բայց Սոնան միակը չէ, ում բնությունը փոխվել է արտաքին աշխարհի ազդեցությամբ, ինչի հիմքում մասնագետները վտանգներ են տեսնում: ԵՊՀ փիլիսոփայության եւ հոգեբանության ֆակուլտետի դասախոս, հոգեբան Լուսինե Ստեփանյանի կարծիքով` վերափոխված ձախլիկների մոտ սեփական անձի հետ կոնֆլիկտի մշտական զգացողություն կա. մարդն իրեն անընդհատ ստիպում է անել մի բան, եւ դա առաջացնում է ավելորդ լարվածություն կամ սթրեսային վիճակ, ինչը, պարտադիր չէ, բայց կարող է հանգեցնել նաեւ նեւրոզների. «Ուզում եմ ուշադրություն հրավիրել անձի պոտենցիալի բացահայտման եւ զարգացման խնդրի վրա. եթե մարդը ձախլիկ է, ուրեմն` նրա մոտ զարգացած է աջ կիսագունդը, հետեւաբար` վերջինիս պոտենցիալը ավելի մեծ է, եւ այն զարգացնելու դեպքում կարող ենք հասնել մաքսիմալ ռեալիզացիայի, հակառակ դեպքում, երբ ձախլիկին վերափոխում ենք աջլիկի, մի կողմից զարգացնում ենք նրա  ձախ կիսագունդը, որի պոտենցիալը այնքան էլ մեծ չէ, մյուս կողմից արգելակում ենք աջինը, որը ուներ առավել մեծ հնարավորություններ»:

Ձախլիկների ավելի խելացի լինելու մասին տեղեկությունները հոգեբանը համարում է կարծրատիպ. «Դա ոչ թե արտասովորություն է, այլ  աշխարհի ընկալման մեկ այլ տարբերակ. ձախլիկները նախ ընկալում են ամբողջությունը, հետո միայն` տեսնում դրանում եղած էլեմենտները, իսկ աջլիկները այդ էլեմենտներից են ամբողջություն կառուցում»:

Հոգեբանի խոսքով` տարիներ առաջ ձախլիկության` որպես արատի ընկալումը պայմանավորված էր այն հանգամանքով, որ այն ռեցիզիվ գեն է. տարբեր ուսումնասիրությունների համաձայն՝ մարդկության 15-20 տոկոսն է ձախլիկ, եւ մարդիկ դրա նկատմամբ թյուրըմբռնում ունեին. «Բայց հուրախություն մեզ` այսօր արդեն հասարակությունը, գիտությունը այնքան են զարգացել, որ ձախլիկներին չեն փորձում վերափոխել աջլիկի ոչ տանը, ոչ մանկապարտեզում, ոչ էլ դպրոցում, իսկ եթե առանձին դեպքերում փորձեն, ապա ծնողը պետք է պահանջատեր եւ հետեւողական լինի այդ հարցում»:

Տասներկուամյա Շահանե Ասրյանը փաստում է հոգեբանի խոսքերը. «Դպրոցում ձախլիկությունս փոխելու դեպքեր երբեք չեն եղել, բոլորը դրան լավ են վերաբերվել, նույնիսկ դասընկերներս զարմանում են, երբ մեկ-մեկ փորձում եմ աջով գրել, ասում են` նայեք-նայեք, Շահանեն աջով է գրում»: Ինչ վերաբերում է ընտանիքի վերաբերմունքին, այն եւս շատ խիստ չի եղել. «Սկզբնական շրջանում միայն մայրս էր փորձում փոխել, բայց ես համառորեն ձախով էի անում ամեն ինչ, եւ ծնողներիս այդ փաստը չէր զարմացնում, որովհետեւ հայրիկս էլ որոշ չափով ձախլիկ է»: Ինքը` Շահանեն, ձախլիկի կերպարում իրեն լավ է զգում եւ հաճախ է հիշում մայրիկի` արդեն սիրելի խոսքերը. «Ձախլիկ լինելը նույնքան բնական է, որքան աջլիկ լինելը»:

Իհարկե, ձախլիկությունը կարող է արտահայտված լինել այս կամ այն չափով. կա ձեռքի ձախլիկություն, ոտքի, տեսողության, լսողության, եւ ի վերջո, հնարավոր է՝ պատահեն խառը նախասիրություններով մարդիկ, որոնք կարողանում եմ հավասարաչափ աշխատեցնել երկու ձեռքերն էլ։ Բայց անկախ հավասարաչափ կամ անհավասարաչափ նախասիրություններից՝ մասնագետը վստահ է՝ երեխաներին պետք է թողնել ինքնուրույն կողմնորոշվել, որովհետեւ նրանք ավելի լավ գիտեն՝ ինչ է ուզում իրենց օրգանիզմը։

Հեղինակ` Միլենա Խաչիկյան