Փաստ ինֆո

Դատարանը մասակիորեն բավարարել է քաղաքացի Գևորգ Պետրոսյանի հայցը. առաջին ատյանի դատարանի վճռով հօգուտ հայցվորի Հայաստանի Հանրապետությունից պետք է բռնագանձվի 5.232.809 ՀՀ դրամ՝ որպես չստացված աշխատավարձ և 250.000 ՀՀ դրամ՝ որպես պատճառված ոչ նյութական վնասի փոխհատուցում:

Հայցվորին 2013թ. մայիսի 17-ին ՀՀ ոստիկանության ՔԳՎ ՀԿԳ քննության վարչությունը ՀՀ քրեական օրենսգրքի 35-104 հոդվածի (սպանության նախապատրաստություն) 2-րդ մասի 7-րդ և 8-րդ կետերով մեղադրանք է առաջադրել, նրա նկատմամբ կիրառվել է կալանավորում:

Հայցվորը կալանքի տակ է գտնվել 7 ամիս և 11 օր՝ 14.05.2013թ. մինչև 25.12.2013թ.:

2015թ. հունիսի 29-ին ՀՀ գլխավոր դատախազության հետաքննության և նախաքննության օրինականության նկատմամբ հսկողության վարչության պետի տեղակալ Ա.Մարուխյանը՝ ուսումնասիրելով ՀՀ քննչական կոմիտեի ՀԿԳ քննության գլխավոր վարչության վարույթում քննվող քրեական գործի նյութերը, կայացրել է որոշում` քրեական հետապնդումը դադարեցնելու և քրեական գործի վարույթը կարճելու մասին:

«Հիմք ընդունելով ՀՀ քրեական դատավարության օրենսգքրի 35-րդ հոդվածի 1-ին մասի 2-րդ կետը, 53-րդ հոդվածի 3-րդ մասի 6-րդ կետը և 151 հոդվածը … Գևորգ Պետրոսյանի նկատմամբ քրեական հետապնդումը դադարեցնել և քրեական գործի վարույթը կարճել` հայցակազմի բացակայության հիմքով»,- ասվում է որոշման մեջ:

Հայցվորը նշված քրեական գործով կալանքի տակ գտնվելու ընթացքում չի ստացել աշխատավարձը, որ 7 ամիս և 11 օրվա համար կազմել է 5.232.809 ՀՀ դրամ, ուստի դիմելով դատարան նա խնդրել է Հայաստանի Հանրապետության ֆինանսների նախարությունից հօգուտ իրեն բռնագանձել 5.232.809 ՀՀ դրամ որպես չստացված աշխատավարձ և 2.000.000 ՀՀ դրամ որպես հիմնարար իրավունքների խախտման և անարդարացի դատապարտման հետևանքով պատճառված ոչ նյութական վնասի հատուցում:

Ըստ պատասխանողի ներկայացուցչի արտահայտած դիրքորոշման, հայցվորը որևէ կերպ չի հիմնավորել, թե բաց թողնված օգուտը ապօրինի ինչպիսի գործողությունների հետևանքով է առաջացել: Խնդիրն այն է, նշել է պատասխանող կողմի ներկայացուցիչը, որ օրենսդիրը ոչ թե սահմանում է արդարացվածին ամեն դեպքում վնասի հատուցման հնարավորություն, այլ միայն ապօրինի գործողություններով պատճառված վնասի հատուցում: Նման եզրահանգման համար հիմք է հանդիսանում կիրառման ենթակա նորմերի տառացի մեկնաբանությունը, որը հանգում է նրան, որ օրենսդիրն ինքնանպատակ չի ամրագրել ապօրինի եզրույթը, քանի որ ՀՀ քաղաքացիական օրենսգիրքը սահմանում է նաև այն դեպքերը, երբ վնասի հատուցման համար հիմք է հանդիսանում նաև օրինական վարքագիծը: Հետևաբար, օրենսդրությամբ իրավաչափ և ոչ իրավաչափ արարքներով պատճառված վնասների հստակ տարանջատման պայմաններում հնարավոր չէ այդ երկու ինստիտուտների նույնացումը, ուստի հայցվորը պետք է ապացուցի իրեն վնաս պատճառած գործողության հակաօրինականությունը:

Ըստ պատասխանող կողմի, հայցվորը չի հստակեցնում, թե պետական ո՛ր մարմնի կամ պաշտոնատար անձի գործողություններն են ապօրինի:

Դատարանն արձանագրել է, որ պետական մարմինների ապօրինի գործողությունների հետևանքով անձին ազատությունից ապօրինի զրկելու, նրան ապօրինի դատապարտելու դեպքում վնասի հատուցման իրավունքն ունի սահմանադրական հիմնարար իրավունքի բնույթ, որը լայնորեն ճանաչված և ամրագրված է նաև միջազգային իրավական ակտերում:

Առաջնորդվելով արդարացվածի կարգավիճակի առանձնահատկություններով, մասնավորապես՝ վերջինիս իրավական և սոցիալական վիճակի արդյունավետ վերականգնման անհրաժեշտությամբ, դատարանը գտել է, որ հատուցման ենթակա են միայն այն վնասները, որոնք ապoրինի դատապարտելու հետևանք են:
Դատարանը հայցվորի կողմից ներկայացված աշխատավարձի պահանջը հիմնավորող ապացույցը դիտարկել է պատշաճ և թույլատրելի ապացույց և նրա աշխատավարձի պահանջի մասով ամբողջությամբ գտել է հայցը բավարարման ենթակա` 5.232.809 ՀՀ դրամի չափով:

Իսկ ներկայացված ոչ նյութական պահանջի վերաբերյալ դատարանն արձանագրել է, որ առկա է անձի ՀՀ Սահմանադրությամբ և «Մարդու իրավունքների և հիմնարար ազատությունների պաշտպանության մասին» կոնվենցիայով երաշխավորված արդար դատաքննության իրավունքի խախտման փաստը, հետաևաբար անհրաժեշտ է անդրադառնալ հայցի առարկա հանդիսացող ոչ նյութական վնասի չափին:

Դատարանը գտել է, որ հայցվորի կողմից կրած ոչ նյութական վնասի չափի վերաբերյալ եզրահանգման պետք է գալ ողջամտության, արդարացիության (equitableness) և համաչափության սկզբունքներին համապատասխան՝ հաշվի առնելով ֆիզիկական կամ հոգեկան տառապանքի բնույթն, աստիճանը և տևողությունը, պատճառած վնասի հետևանքները, վնասը պատճառելիս մեղքի առկայությունը, ոչ նյութական վնաս կրած անձի անհատական հատկանիշները, ինչպես նաև այլ վերաբերելի հանգամանքներ:

Գործի փաստերի հիման վրա դատարանն արձանագրել է, որ դատավարության մասնակիցների կողմից ներկայացված փաստերից որևէ մեկով հնարավոր չէ պարզաբանել հայցվորի անհատական հատկանիշները: Գործում առկա որևէ վերաբերելի և թույլատրելի ապացույցով հնարավոր չէ եզրահանգել հայցվորի կողմից կրած ֆիզիկական տառապանքի բնույթը, սակայն այնուամենայնիվ պետք է հաշվի առնել այն, որ Գ. Պետրոսյանը ողջամտորեն կարող էր առնվազն ունենար հոգեկան տառապանքներ:

Դատարանը գտել է, որ տվյալ դեպքում ոչ նյութական վնասի չափը պետք է գնահատել 250.000 ՀՀ դրամ գումարի չափով, որն ինքնին հանդիսանում է ողջամիտ, արդարացի և համաչափ, հակառակ դեպքում՝ ոչ նյութական վնասի հատուցման պահանջը ապացույցների բացակայության հիմքով մերժելը կհանգեցնի պետական մարմնի ոչ օրինաչափ գործողությունների հետևանքով անձին անարդարացի ազատությունից զրկելու հանգամանքի անպատժելիությանը:

Պատասխանողի ներկայացուցչի կողմից ներկայացված առարկությունների, մասնավորապես, «ապօրինություն» եզրույթի բացակայության փաստարկի վերաբերյալ դատարանը գտել է, որ պատասխանողի ներկայացուցչի փաստարկը հայցը մերժելու հիմք հանդիսանալ չի կարող:

Վճռի դեմ պատասխանող կողմը բողոք է ներկայացրել Վերաքննիչ քաղաքացիական դատարան:

Աղբյուր` Փաստինֆո