Փաստ ինֆո

Սթրեսին տղամարդկանց և կանանց արձագանքի տարբերությունները կարող են կապված լինեն նրա հետ, որ տղամարդկանց օրգանիզմում կա հատուկ սպիտակուց, որը որոշակի պայմաններում արգելափակում է տագնապալի վիճակների հետ կապված ուղեղի շղթաների աշխատանքը: Ըստ «ՌԻԱ Նովոստի»-ի, այս մասին խոսվում է Cell ամսագրում հրապարակված հոդվածում:

«Դա ծայրաստիճան անսովոր ֆենոմեն է, քանի որ այն բջիջները, որոնք պատասխան են տալիս այդ արձագանքի համար, միատեսակ տեսք ունեն ու նույն քանակությամբ են պարունակվում տղամարդկանց ու կանանց ուղեղներում: Ծայրահեղ հազվադեպ է լինում այնպես, որ նույն բջիջները նույն գրգռիչներին միանգամայն տարբեր կերպ են արձագանքում տարբեր սեռերի օրգանիզմներում»,- հայտարարել է Նյու Յորքի Ռոքֆելլերների համալսարանից Նաթանիել Հայնցը:

Գործընկերների հետ միասին Հայնցը եկել է այդ եզրակացության՝ հետազոտելով, թե մի քանի արու և էգ մկների ուղեղն ինչպես է արձագանքել տարբեր արտաքին խթանների և հորմոնների մոլեկուլների՝ նյարդային բջիջներում ներդնելով գեներ, որոնք թույլ են տալիս գիտնականներին «միացնել» և «անջատել» նեյրոնները կապույտ գույնի իմպուլսների օգնությամբ:

Վերջերս, ինչպես պատմում է Հայնցը, նրա խումբը էգ մկների ուղեղներում հայտնագործել է նեյրոնների անսովոր շղթա, որն արձագանքում է օքսիտոցինի մոլեկուլին, ընտանեկան երջանկության ու սիրո հորմոններին: Այդ բջիջների խթանումը հորմոնի մոլեկուլների կողմից, ինչպես ցույց են տվել հետագա փորձարկումները, մկներին ավելի շփվող են դարձնում արուների հետ փոխներգործության մեջ:
Նման նյարդային բջիջների շղթան, ըստ կենսաբանների, առկա են արուների ուղեղում, և գիտնականներին հետաքրքիր է եղել իմանալ, թե ինչ գործառույթներ են դրանք իրականացնում նրանց օրգանիզմում: Երբ հետազոտողները օքսիտոցին են մտցրել մկների քթերի մեջ, որևէ տեսանելի փոփոխություն նրանց վարքագծում տեղի չի ունեցել: Փորձելով հասկանալ, թե ինչ է տեղի ունենում, Հայնցի թիմը սկսել է մկներին ենթարկել տարբեր փորձությունների:
Միացնելով ու անջատելով այդ բջիջները, նրանք անսպասելի կերպով նկատել են, որ այդ իգական «շփման կենտրոնը» արուների ուղեղում միանգամայն այլ դեր է խաղում. դրա միացումը հանգեցնում էր նրան, որ կրծողները դադարում են տագնապ ու անհանգստություն զգալ սթրեսային վիճակում գտնվելուց հետո: Հետաքրքիր է, որ որևէ նման բան տեղի չի ունենում նույն այդ «էկզեկուցիաներին» ենթարկված էգերի հետ:

Դրա պատճառն, ինչպես պարզվել է բջիջների պարունակության անալիզից հետո, CRHBP հորմոնն էր, որը տվյալ բջիջները արտադրում են սթրեսային իրավիճակներում: Այդ նյութը, ըստ գիտնականների խոսքերի, արգելափակում են մեկ ուրիշ հորմոնի՝ կորտիկոլիբերինի, աշխատանքը: Այն պատասխան է տալիս սթրեսային արձագանքի սկսվելու համար և վայրիջույց կեռիկ է սթրեսի «իսկական» ազդանշան մոլեկուլներ՝ կորտիկոտրոպ հորմոն և կորտիզոլ, հավաքելու համար:

Օքսիտոցինային ռեցեպտորների կողմից CRHBP-ի արտադրությունը, ինչպես պատմում են գիտնականները, արգելակում են սթրեսի հորմոնների սինթեզի ողջ շղթայի աշխատանքը, ինչը բացատրում է, թե ինչու տղամարդիկ ու արուները շատ ավելի քիչ են ենթարկվում սթրեսին, քան էգերն ու կանայք և ավելի արագ են վերականգնվում դրանից հետո:

Ինչպես գտնում են Հայնցն ու իր գործընկերները, CRHBP-ը չի օգնում կանանց հաղթահարել սթրեսը այն պատճառով, որ նրանց օրգանիզմը ի սկզբանե արտադրում է շատ ավելի շատ կորտիկոլիբերին, քան տղամարդկանց մարմինը, ինչի հետևանքով տվյալ նյարդային բջիջները և նրանց կողմից արտադրվող CRHBP-ը չեն կարող իջեցնել այդ հորմոնի համակենտրոնացումը մինչև ընդունելի ցածր մակարդակի:
Կանանց ու տղամարդկանց վարքագծի տարբերություններից բացի,նեյրոնների տվյալ շղթայի աշխատանքի առանձնահատկությունները, գիտնականների կարծիքով, կարող են բացատրել, թե ինչու որոշ մարդիկ ավելի էմոցիոնալ են, քան մյուսները և ընդհակառակը:

Աղբյուր` Փաստինֆո